Chính quyền và người dân đã nhiều lần nỗ lực gia cố nhưng theo thời gian, sạt lở ngày càng lấn sâu vào đất cồn, làm ảnh hưởng đời sống, thiệt hại nhiều diện tích đất, nhà ở và cây trồng của người dân. Vì lo lắng nên một số hộ đi tìm nơi khác sinh sống, hộ còn “bám cồn” thì cũng bất an khi mà nơi này vừa trải qua một trận sạt lở mới.
Đến cồn Thanh Long khi nơi này vừa chịu một trận sạt lở bờ sông dài hơn 60m mới thấy hết nỗi khổ của người dân “bám cồn”. Nhìn từ trên cao, ngôi nhà cấp 4 nằm cheo leo sát mé sông vì đất dưới nền đã bị cuốn trôi gần một nửa. Nhà tường xây cất trên nền đất kiên cố, qua một đêm bỗng thành nhà sàn với 4 trụ cừ lơ lửng, chực chờ đổ xuống sông.
Bà Lê Thị Đông, ngụ tại ấp Phước Lý Nhì kể, cách đây ít ngày, đoạn đê bao đi qua nhà bà bất ngờ bị sạt lở, nước tràn vào đe dọa 17 hecta đất sản xuất nông nghiệp. Người dân hùn tiền mua vật tự về gia cố tạm trong khi chờ địa phương phân bổ kinh phí. Sống trên cồn mười mấy năm nay, bà Đông đã quen với cảnh dòng sông nuốt dần đất đai, nhà của bỏ trống, vườn tượt ngập trắng nước sông:
“Nhà tôi sạt lở sát mí sông, ban ngày thì sống tạm để còn sản xuất vườn tượt chứ ban đêm là không dám ngủ, đêm xuống đi về nhà cha chồng ở. Tôi có mẹ già 96 tuổi rồi phải chở đi qua nhà người anh ở. Sạt lở bất thường, không biết đường mà tránh nên đâu có dám cho người già ở đây”.
“Chạy lở” là khái niệm quen thuộc của người dân sống trên cồn Thanh Long. Bà Tạ Thị Rõ kể, đã nhiều lần gia đình bà phải thắt ruột thắt gan bỏ nhà, chạy lên đê bao sống tạm “mười bữa nửa tháng” vì cồn bị sạt lở, nước tràn vô nhà. Đợi khi nào nơi sạt lở được gia cố ổn định, nước rút, các thành viên mới lũ lượt vác đồ trở về, dọn dẹp nhà cửa mà ở tiếp. Chạy mãi cũng không khỏi lở, 05 năm nay, bà bỏ nhà rồi chọn nơi an toàn nhất trên cồn để che tạm mái lá mà ở:
“Hai vợ chồng tôi neo đơn, đã 68 tuổi rồi, toàn người già bệnh tật nên từ 2020 đến nay tôi ra cái hầm cá, nơi giáp ranh giữa đất tôi và đất hàng xóm, che trại ở. Không biết con nước tới này như thế nào chứ gia cố thế này tôi thấy cũng không chắc chắn đâu. Bây giờ địa phương phải chở đất đến đây để đắp thêm mới được”.
Theo người dân địa phương, cồn Thanh Long vốn có thổ nhưỡng thuận lợi cho việc canh tác cây ăn trái mà chủ lực là bưởi da xanh và xoài, cuộc sống của người dân có đất trên cồn chủ yếu trồng trọt và nuôi cá tra. Tổng diện tích cồn Thanh Long khoảng 50 heta, trong đó đất của hộ gia đình chiếm khoảng 22 hecta, còn lại do Nhà nước quản lý.
Từ 2016 đến nay, sạt lở xảy ra trên cồn quá nhanh, làm mất 11 hecta đất. Trong tổng số 11 hộ sinh sống trên cồn, hiện giờ chỉ còn 08 hộ dân bám trụ với 24 nhân khẩu. Trong vòng 09 năm, đê bao cồn Thanh Long đã xảy ra hơn 08 lần sạt lở khiến đất đai và cây cối trôi sông. Ông Phan Thanh Minh - Trưởng ấp Phước Lý Nhì cho biết, hiện giờ người dân trên cồn đang cáng đáng khắc phục sự cố bằng tiền của mình.
“Sạt lở mới đây được bà con gia cố sâu vô 400m, tiền gia cố mất 22 triệu, địa phương quyên góp từ Nhân dân được 13 triệu. Xã cũng hứa hỗ trợ nhưng tiền ở trên chưa phân bố nên khu vực này còn thiếu tiền đơn vị thi công”.
Ngay từ những dấu hiệu sạt lở đầu tiên, UBND huyện Vũng Liêm (cũ) đã chỉ đạo triển khai nhiều biện pháp để phòng ngừa, khắc phục. Kiểm tra xử lý tình trạng khai thác cát trái phép tác động đến bờ sông để bảo vệ đời sống và sản xuất của người dân nơi đây. Tuy nhiên, qua nhiều lần gia cố, khắc phục, địa phương đã từng thừa nhận không thể giải quyết căn cơ tình trạng sạt lở ở cồn Thanh Long mà nguyên nhân là do biến đổi khí hậu diễn biến bất thường; dòng chảy từ sông Bang Tra đẩy thẳng vào khiến tình trạng sạt lở tại cồn Thanh Long ngày càng nghiêm trọng.
Để hạn chế tình trạng lở chồng chở, địa phương đã vận động người dân áp dụng phương châm “4 tại chỗ”, thường xuyên kiểm tra gia cố kịp thời các đoạn có nguy cơ và những đoạn sạt lở nhỏ, trồng cây chắn sóng để bảo vệ tuyến đê bao. Về lâu dài, ông Lê Quang Răng – Phó Giám đốc Sở TN&MT tỉnh Vĩnh Long cho biết vẫn phải chờ Đề án của tỉnh:
“Trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long có hơn 100 điểm sạt lở cũ, chưa tính những điểm mới trong năm nay,. Việc người dân ở cồn Thanh Long tự bỏ tiền túi ra khắc phục sạt lở thì chúng tôi ghi nhận. Địa phương xây dựng Đề án, rà soát những điểm xung yếu thì đề xuất kinh phí sửa chữa, có danh mục cụ thể và dự kiến đưa cồn Thanh Long vào danh mục này”.
Dẫu biết các công trình đầu tư phòng chống sạt lở phải chờ được phân bổ vốn, nhưng trước tình hình nguy cấp, người dân sống trên cồn Thanh Long mong muốn nhận được hỗ trợ bằng những biện pháp tạm thời nhanh chóng, cơ bản an toàn để yên tâm sinh sống, đầu tư canh tác.
Phương án khắc phụ sạt lở tại cồn Thanh Long về lâu dài cũng phải được thực hiện kiên cố để giữ lại diện tích cồn bãi tự nhiên, duy trì sinh kế cho hộ dân bám cồn, không để tài nguyên bị “xóa sổ” vì sạt lở.