Sau 11 tháng tiến hành khảo sát, nghiên cứu đánh giá chi tiết và kiểm định kỹ lưỡng công trình cầu Long Biên, báo cáo nghiên cứu cuối kỳ dự án Nghiên cứu cải tạo cầu Long Biên của công ty Artelia (Pháp) đã chỉ ra, có một số trụ cầu bị xói mòn sâu, hư hỏng khá nặng. Các trụ cầu được gia cố trong giai đoạn chiến tranh gặp nhiều vấn đề hơn trụ cầu nguyên bản và một số nhịp cầu đã bị ăn mòn nặng, ảnh hưởng đến sự an toàn của cầu.
Các chuyên gia Pháp đề xuất, trong ngắn hạn, công trình cầu Long Biên cần được sửa chữa khẩn cấp theo hướng bảo tồn, gia cố những bộ phận bị hư hỏng nặng nhằm đảm bảo an toàn và đáp ứng công năng phục vụ cho hoạt động giao thông.
Theo ông Eric Gratton, Giám đốc Công ty Artelia Việt Nam, về lâu dài, cầu Long Biên cần được sửa chữa, cải tạo và bổ sung thêm một số công năng mới, nhưng vẫn đảm bảo giữ nguyên dáng vẻ của cây cầu cũ:
"Thứ nhất là chúng tôi mong muốn làm sao cải tạo cầu để giữ lại được cấu trúc nguyên thủy của cầu từ khi xây dựng năm 1902. Chúng tôi vẫn muốn giữ lại khoảng 2 nhịp cầu gia cố được xây dựng thêm trong giai đoạn chiến tranh. Bởi vì nó cũng có ý nghĩa lịch sử, di sản đối với cây cầu này.
Chúng tôi cũng muốn cải thiện, bổ sung vào công trình cầu hai nhịp cầu 2 nhịp cầu di động để tạo khoảng không rất lớn cho tàu bè lớn hơn có thể đi qua đây và lưu lượng tàu bè nhiều hơn".
Kiến trúc sư Emmanuel Cersie, Giám đốc Cơ quan hỗ trợ Hợp tác quốc tế Vùng Paris tại Việt Nam cho biết, thủ đô Paris có hơn 300 cây cầu, trong đó có 37 cây cầu trong nội đô bắc qua sông Seine. Thành phố này cũng có 6 công trình cầu được xây dựng cùng thời điểm với cầu Long Biên của Hà Nội.
Tuy nhiên, trải qua hơn một thế kỷ, các cây cầu xuống cấp đã được thành phố Paris cải tạo, sửa chữa để đáp ứng nhu cầu hiện tại. Một số dự án đã thực hiện chiếu sáng cho các cây cầu để tăng các giá trị về văn hoá nghệ thuật.
Kiến trúc sư Emmanuel Cersie đề xuất:
"Chúng ta có thể, ngay lập tức thực hiện một dự án chiếu sáng cho cây cầu Long Biên mà chưa cần có một dự án bảo tồn, trùng tu cụ thể. Những bộ phận còn lại của cây cầu cũng xứng đáng để chúng ta thực hiện dự án chiếu sáng nghệ thuật vào ban đêm.
Chúng ta có thể chọn một số bộ phận, cấu kiện hay trụ cầu có ý nghĩa để chiếu sáng và dự án có thể gây được ấn tượng trong giai đoạn đầu".
PGS.TS Đinh Hồng Hải, Trưởng Bộ môn Nhân học Văn hóa, Khoa Nhân học, Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn đánh giá cao quá trình nghiên cứu, khảo sát nghiêm túc và những nhóm giải pháp của đơn vị nghiên cứu đưa ra:
"Những nhóm giải pháp nhóm chuyên gia Pháp đưa ra rất hợp lý. Thứ nhất là phân nhóm ra. Những cấu kiện hay những bộ phận nào đang ở mức độ khẩn cấp họ đánh dấu đỏ, chúng ta phải bảo vệ khẩn cấp. Và giải pháp dài hơi hơn là trùng tu, nhưng đòi hỏi phải có lộ trình và cuối cùng phải có chiến lược mang tính lâu dài để khai thác.
Về khai thác, nhóm chúng tôi đề xuất là phải đánh giá, định giá, định lượng được giá trị về mặt biểu tượng (vốn biểu tượng), giá trị di sản, giá trị gia tăng… sau đó chúng ta làm những bước tiếp theo. Thông qua đấy thì thành phố, Chính phủ, Quốc hội sẽ có những bước đi tiếp theo để hiện thực hoá".
PGS.TS Đinh Hồng Hải phân tích, tháp Eiffel của Pháp được xây dựng cùng thời kỳ với cầu Long Biên của Hà Nội với khoảng 7.000 tấn thép, nếu tính giá thép hiện nay thì chi phí xây dựng khoảng 5 triệu USD. Tuy nhiên, thời điểm hiện tại tháp Eiffel đang được định giá 560 tỷ USD và đang trở thành địa điểm du lịch hút khách trên thế giới, trong khi đó cầu Long Biên đang trở thành “gánh nặng” cho ngân sách khi mỗi năm phải mất hàng trăm tỷ đồng để duy tu, bảo dưỡng.
Bởi vậy, thành phố Hà Nội nói riêng và Việt Nam nói chung cần có những công cụ để lượng hoá giá trị biểu tượng của cầu Long Biên, qua đó, các cơ quan chức năng thấy được giá trị di sản, giá trị văn hoá để lựa chọn những phương án phù hợp, cũng như biết cách khai thác giá trị biểu tượng của cầu Long Biên trong thời gian tới.
Cầu Long Biên có giá trị di sản rất lớn đối với thành phố Hà Nội và trong tâm tưởng của nhiều người Hà Nội. Tuy nhiên, bao nhiêu năm qua, cây cầu này vẫn “mòn mỏi” chờ những phương án để bảo tồn, bảo vệ dù đã có rất nhiều cuộc thảo luận về vấn đề này.
Theo KTS Trần Huy Ánh- Hội viên Hội KTS Hà Nội, với những phương án và giải pháp của các chuyên gia quốc tế sẽ giúp cho ngành đường sắt và thành phố Hà Nội có hình dung rõ nét hơn về lộ trình để bảo vệ cây cầu hàng trăm năm tuổi:
"Toạ đàm ngày hôm nay đã mở ra cho Hà Nội những hướng đi mới. Những giá trị đó Hà Nội cần phải nhận diện và tiếp cận sớm nhất có thể, bởi vì nó rất khả thi. Chúng ta thấy những giải pháp chống sập cầu Long Biên, đánh giá hiện trạng cầu và đề xuất để nâng cấp bảo tồn nguyên trạng và những chức năng mới của câù. Như vậy, đây là những giải pháp có thể trả lời thỏa đáng tất cả những vướng mắc hiện nay về cầu Long Biên. Khi chúng ta có hướng giải quyết thì chúng ta phải có lộ trình và hiện thực hoá từng bước một".
Cũng theo KTS Trần Huy Ánh, Hội KTS Hà Nội hợp tác với các chuyên gia trong nước và Nhật Bản nghiên cứu và đề xuất 02 phương án đường sắt đi qua cầu Long Biên, có bề rộng tương ứng cho 1 và 2 với làn đường sắt và đường đi bộ trên tầng cao. Trong giai đoạn đầu có thể sử dụng tàu nhẹ cũng đạt công suất 100.000 lượt khách/ngày.
Với những đề xuất được đưa ra, nhiều chuyên gia kỳ vọng, thời gian tới, các bộ, ngành liên quan và thành phố Hà Nội sẽ sớm lựa chọn được phương án bảo vệ, cải tạo và sửa chữa cầu Long Biên phù hợp, để cây cầu này sớm được hồi sinh mạnh mẽ nhưng vẫn giữ được vẻ đẹp duyên dáng và những giá trị lịch sử vốn có.
Cầu Long Biên được khánh thành vào ngày 20/2/1902 sau hơn 3 năm 7 tháng xây dựng. Vào thời điểm đó, cầu Long Biên của Việt Nam là cây cầu kim loại dài nhất thế giới, được xây dựng với công nghệ hiện đại nhất. Sau hơn 1 thế kỷ, trải qua thời gian dài và nhiều giai đoạn chiến tranh, nhiều bộ phận của cây cầu đã xuống cấp, hư hỏng nặng.
Bởi vậy, cần thiết phải sớm thực hiện các biện pháp bảo vệ, gia cố, sửa chữa, cải tạo cầu để đảm bảo an toàn giao thông và làm gia tăng giá trị văn hoá, lịch sử của cây cầu.
Tại Hội thảo quốc tế Nghiên cứu cải tạo và phát huy giá trị lịch sử văn hoá của cầu Long Biên do UBND thành phố Hà Nội và Đại sứ quán Pháp tổ chức mới đây, nhiều chuyên gia đề xuất các phương án khác nhau, trong đó có phương án giữ lại 2 nhịp cầu cũ và bổ sung 2 nhịp cầu di động, có thể mở ra khi cần thiết, phục vụ cho hoạt động giao thông đường thuỷ.