Cơn bão số 10 (Bualoi) đã gây ra một tổ hợp thiên tai với gió mạnh, mưa rất to diện rộng, sóng lớn ven bờ, nước dâng, lũ sông cùng những cơn lốc xoáy cục bộ tại nhiều địa phương từ Huế tới Hải Phòng. Hoàn lưu bão di chuyển nhanh và duy trì tác động kéo dài, gây ngập, sạt lở và làm nhiều sông vượt báo động.
Bão hình thành trên Biển Đông tối 26/9 và nhanh chóng mạnh lên, đạt cường độ khoảng cấp 11-12, giật có lúc tới cấp 14-15. Hệ thấp di chuyển theo hướng Tây Tây Bắc với tốc độ trung bình khoảng 30-35 km/h, đổ bộ khu vực Nghệ An - Bắc Quảng Trị vào đêm 28/9 và còn duy trì trạng thái bão trên đất liền hơn 12 giờ trước khi suy yếu. Hoàn lưu bão đã kéo mưa lớn sâu vào nội địa và mở rộng phạm vi ảnh hưởng.
Mưa, gió, sóng và những con số quan trắc
Mưa: Nhiều trạm ghi lượng mưa rất lớn. Điểm đo tiêu biểu: Hồng Trung (TP. Huế) 627 mm; Hương Nguyên (TP. Huế) 619 mm; Suối Lương 409 mm. Vùng Thanh Hóa - Nghệ An có nơi rất cao: Nông Trường 15 (Nghệ An) 836 mm; Xuân Bình (Thanh Hóa) 739 mm; Yên Thượng 672 mm.
Ở Bắc Bộ và các vùng núi phía tây, lượng mưa phổ biến 70-250 mm. Dự báo cho thấy trong 29-30/9 vẫn có mưa to đến rất to, cục bộ có thể xuất hiện trận mưa có cường suất rất lớn.
Gió: Nhiều trạm ven bờ ghi gió mạnh; Hòn Ngư (Nghệ An) ghi gió cấp 10, giật cấp 14; Diễn Châu (Nghệ An) ghi cấp 11, giật cấp 13; các trạm Cồn Cỏ (Quảng Trị), Kỳ Anh (Hà Tĩnh) cũng ghi gió mạnh cấp 10-11. Trên phạm vi ven bờ từ Quảng Ninh tới Bắc Quảng Trị, gió phổ biến cấp 6-9; khu vực gần tâm bão phổ biến cấp 10-11, giật cấp 13-14.
Sóng, nước dâng: Quan trắc hải văn ghi sóng cao 6-8 m ở ngoài khơi Hà Tĩnh - Quảng Bình; ven bờ từ Nghệ An đến Hải Phòng sóng 2-5 m, trạm Hòn Ngư quan trắc 4-5 m. Nước dâng dọc dải ven bờ Nghệ An - Hải Phòng đo được khoảng 0,5-1,6 m (Hòn Ngư 1,6 m; Sầm Sơn 1,1 m; Hòn Dấu 0,7 m). Mặc dù bão đổ bộ vào thời điểm triều thấp, nước dâng và sóng vẫn duy trì tới đỉnh triều ở nhiều nơi, gây tràn đê và ngập vùng trũng ven biển như Cửa Lò (Nghệ An) và Sầm Sơn (Thanh Hóa).
Bên cạnh đó, hoàn lưu mưa bão đã tạo lũ lớn trên nhiều sông. Một số sông đã vượt mức báo động 3, gồm Kiến Giang (Quảng Trị), thượng lưu sông Chu và sông Mã (Thanh Hóa), sông Cả (Nghệ An) và Ngàn Phố (Hà Tĩnh).
Nhiều sông khác từ Thanh Hóa đến Thừa Thiên - Huế ở mức báo động 1-2. Tài liệu cảnh báo nguy cơ sạt lở đất, lũ ống và lũ quét tại hầu hết các tỉnh Bắc Bộ và dải Thanh Hóa - TP. Huế, đặc biệt nguy hiểm ở khu vực Thanh Hóa - Hà Tĩnh.
Phần rìa phía Bắc gây dông mạnh, nhiều ổ dông lớn
Phân tích cơ chế hình thành dông mạnh phía rìa Bắc tâm bão và dẫn tới lốc xoáy cục bộ, ông Hoàng Phúc Lâm - Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia cho hay: “Bão Bualoi khi đi vào khu vực Bắc Trung Bộ thì phần rìa phía Bắc nằm vùng đồng bằng Bắc Bộ nên đã xảy ra dông mạnh, nhiều ổ dông lớn đã hình thành trong sáng ngày 29/9 kèm theo đó là các cơn lốc xoáy đã được ghi nhận qua camera điện thoại người dân ở các địa phương như Ninh Bình, Hưng Yên, Hải Phòng…”
Giải thích thêm về tính chất khó quan trắc của hiện tượng này, ông Lâm còn cho biết: “Do quy mô lốc xoáy rất nhỏ, đường kính chỉ vài chục cho đến một hai trăm mét nên các radar, vệ tinh gần như là không thể nắm bắt được vị trí, hình hài của lốc xoáy. Do đó công tác đo đạc, quan trắc, dự báo lốc xoáy rất khó, chúng tôi chỉ có thể cảnh báo trong các cơn dông có khả năng xảy ra lốc xoáy".
Nhấn mạnh về giới hạn dự báo hiện nay đối với dông và lốc xoáy, ông Mai Văn Khiêm - Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia chia sẻ: “Đối với những cơn bão cũng hình thành xoáy như vậy nhưng duy trì trong thời gian dài, quy mô không gian lớn thì có vệ tinh, radar, mô hình tính toán… Còn đối với dông, lốc xoáy xảy ra trong phạm vi hẹp, nhỏ nên chúng ta chỉ quan trắc bằng mắt thường".
Ông Khiêm cũng cho biết thêm, khoa học khí tượng chỉ cảnh báo khả năng xảy ra lốc xoáy, vòi rồng, mưa đá trong điều kiện có các đám mây dông rất mạnh, được hình thành môi trường nóng, ẩm, bất ổn định lớn. Khoa học hiện nay chỉ có thể đưa ra được cảnh báo như vậy chứ chưa đưa được dự báo vị trí, cường độ hay diễn biến của các lốc xoáy, vòi rồng.
Các chuyên gia chung nhận định đợt thiên tai này có tính “đa hiện tượng”: bão mạnh kết hợp hoàn lưu gió-mưa sâu, sóng cao và triều cường đã tạo điều kiện xuất hiện cùng lúc nhiều mối nguy - gió cuốn, tràn đê, ngập vùng ven biển, lũ sông và sạt lở; sự xuất hiện của lốc xoáy cục bộ làm gia tăng rủi ro tổn thất về người và tài sản do tính bất ngờ và phạm vi nhỏ trong quan trắc.
Các cơ quan dự báo tiếp tục theo dõi sát diễn biến bão và hoàn lưu mưa. Trong ngày 29-30/9, khu vực Thanh Hóa - Hà Tĩnh và đồng bằng Bắc Bộ vẫn cần đề phòng mưa to đến rất to, cục bộ có mưa rất lớn; nguy cơ lũ sông và sạt lở đất ở vùng đồi núi tiếp tục cao.
Người dân ở ven biển, vùng trũng, khu vực gần sông và đồi núi cần chủ động phòng tránh - tránh di chuyển vào vùng nguy hiểm, tuân thủ hướng dẫn của chính quyền địa phương và sẵn sàng di dời khi có lệnh.