Thực tế nhiều năm qua, thể dục, mỹ thuật và âm nhạc tuy hiện diện trong chương trình nhưng lại thường bị coi là “môn phụ”. Học sinh và phụ huynh thường đặt nặng điểm số ở các môn như: Toán, Văn, Anh Văn hơn các môn vận động hay sáng tạo nghệ thuật. Nhà trường vì thế cũng không mấy ưu tiên, ngoài ra thiếu thốn cơ sở vật chất, thiếu giáo viên chuyên ngành càng khiến chất lượng giảng dạy ở các môn này có phần lép vế so với các môn khác.
Bên cạnh đó, tuyển dụng giáo viên thể dục, âm nhạc, mỹ thuật từ nhiều năm nay là bài toán nan giải. Nguồn nhân lực ít, mức đãi ngộ thấp, nhiều trường buộc phải phân công giáo viên bộ môn khác kiêm nhiệm.
Còn học sinh học đối phó hoặc học đủ điểm số để qua môn. Chính cách nhìn phiến diện ấy khiến nghệ thuật và giáo dục thể chất bị xem nhẹ, đánh mất vai trò quan trọng trong việc hình thành nhân cách, nuôi dưỡng cảm xúc và rèn luyện thể lực cho học sinh.
Để tháo gỡ những hạn chế này, Bộ GD-ĐT vừa ban hành hướng dẫn chính thức về việc mời chuyên gia, nghệ nhân, nghệ sĩ, huấn luyện viên, vận động viên tham gia các hoạt động giáo dục trong trường phổ thông. Hướng dẫn này đang tạo ra nhiều kỳ vọng sẽ góp phần định hình lại vị thế của các môn học này trong trường học, lâu nay vốn bị xem nhẹ.
Cô Đỗ Thị Ngọc Quý, giáo viên dạy giáo dục thể chất, Trường Tiểu học Trà Nóc 2, phường Thới An Đông, TP Cần Thơ chia sẻ: Đối với cô, giảng dạy về thực tế thì có cái nhìn rất là tích cực về chủ trương mới của Bộ của mình. Ngoài vấn đề sư phạm ra thì còn có dạy theo phương pháp trực quan. Đây là tinh thần vun đắp tài năng tương lai của đất nước.
Đây giống như là cơ hội để phát triển phong phú chương trình dạy học, thêm cái nữa là nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Giúp học sinh tiếp cận được những kiến thức chuyên sâu từ các chuyên gia, nghệ nhân, các vận động viên thực tế đã được đào tạo chuyên nghiệp. Bên cạnh đó, cô cũng được học hỏi, bồi dưỡng thêm các kỹ năng.
Ở một góc nhìn khác, họa sĩ Lê Thị Kiều Nga, Phó Chủ tịch Hội Mỹ thuật Cần Thơ, cho rằng việc đổi mới này chắc chắn sẽ gặp một số trở ngại ban đầu. Tuy nhiên, nếu kiên quyết triển khai, đây sẽ là hướng đi đúng đắn, góp phần hình thành thế hệ học sinh phát triển toàn diện.
Theo họa sĩ Lê Thị Kiều Nga, các nghệ sĩ, nghệ nhân vốn đã có chuyên môn vững vàng, điều họ cần thêm là được bồi dưỡng về phương pháp giáo dục cũng như tâm sinh lý lứa tuổi ở từng bậc học. Nhờ đó, họ có thể truyền tải thế mạnh trong lĩnh vực của mình một cách hiệu quả và gần gũi hơn với học sinh: Trong quá trình nghệ sĩ, nghệ nhân có sự tương tác cùng với các học sinh, họ chính là những người truyền tải hết những thông điệp thực tế về nghề nghiệp hàng ngày, cuộc sống của một người nghệ sĩ, của một người vận động viên. Thông qua đó, các em sẽ kéo khoảng cách của các em gần với lý thuyết và thực hành. Điều này làm cho học sinh có suy nghĩ linh hoạt hơn trong quá trình sinh hoạt ngoại khóa, định hướng các em phát triển toàn diện, bảo tồn nền văn hóa.
ĐBSCL có nhiều vận động viên từng đạt huy chương SEA Games, nhiều nghệ sĩ đờn ca tài tử, cải lương, nghệ nhân, chuyên gia…. Đây là nguồn nhân lực quý để triển khai chủ trương mới. Tuy nhiên, khó khăn không nhỏ chính là kinh phí, nhiều trường chưa có điều kiện chi trả cho chuyên gia giảng dạy. Việc di chuyển xa xôi cũng là trở ngại khi vận động viên, nghệ sĩ tập trung chủ yếu ở thành phố trung tâm. Ngoài ra, không phải ai cũng có kỹ năng sư phạm, bằng cấp phù hợp với lứa tuổi học sinh, nên cần có lớp tập huấn trước khi đứng lớp. Cái khó là vậy nhưng không phải là không triển khai được mà điều quan trọng cần triển khai thí điểm ở một số trường lớn, nằm ở trung tâm sau đó nhân rộng dần…
Tại Cần Thơ, một trong những nhiệm vụ trọng tâm của năm học 2025 - 2026 được ông Nguyễn Văn Khởi, Phó Chủ tịch UBND TP Cần Thơ đặt ra đối với ngành giáo dục của thành phố trong giai đoạn mới đó là triển khai đồng bộ, quyết liệt, hiệu quả về đột phá phát triển giáo dục - đào tạo. Tập trung nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, gắn học với hành, học thật - thi thật - hiệu quả thật. Giáo dục không chỉ dạy chữ mà còn dạy người, chú trọng đạo đức, lối sống, kỹ năng sống, tinh thần đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp. Đặc biệt, cần hình thành mô hình “trường học hạnh phúc”…
Ông Nguyễn Văn Khởi cho biết thêm: Xây dựng, phát triển đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý có phẩm chất, năng lực, ngang tầm nhiệm vụ. Đẩy mạnh bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng sư phạm, đạo đức nghề nghiệp; đồng thời, mở rộng cơ chế huy động các nghệ nhân, nghệ sĩ, vận động viên, chuyên gia, trí thức trong và ngoài nước tham gia giáo dục, để trường học thực sự trở thành môi trường truyền cảm hứng cho học sinh. Tôi đề nghị các cấp uỷ, chính quyền, đoàn thể và toàn xã hội tiếp tục đồng hành, hỗ trợ và tạo điều kiện thuận lợi để ngành GĐ&ĐT thành phố hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ 2025-2026.
Với quyết tâm đổi mới từ chính sách đến thực tiễn cùng sự đồng hành của đội ngũ thầy cô, chuyên gia, nghệ nhân, nghệ sĩ, huấn luyện viên và toàn xã hội, giáo dục TP Cần Thơ nói riêng và ĐBSCL đang hướng tới mục tiêu không chỉ nâng cao chất lượng dạy và học mà còn tạo môi trường học đường hạnh phúc, nơi học sinh được khơi gợi đam mê, phát triển năng khiếu bên cạnh tri thức. Đây cũng là bước đi quan trọng để thành phố khẳng định vai trò trung tâm giáo dục - đào tạo của vùng, đóng góp vào sự phát triển chung của đất nước.
***
Chủ trương mời những người hoạt động trong các lĩnh vực chuyên môn ngoài sư phạm tham gia giảng dạy hứa hẹn mang lại nhiều đổi mới. Tuy nhiên, để chủ trương này thực sự đi vào cuộc sống, cần nhiều việc phải làm...
Nghị quyết số 71 ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, yêu cầu “Giáo dục đảm bảo hài hòa giữa tính toàn dân và tinh hoa, toàn diện và chuyên sâu, dân tộc và toàn cầu; phát triển giáo dục trên nền tảng văn hóa, các giá trị truyền thống của dân tộc”.
Để nghị quyết đi vào cuộc sống, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Công văn số 5215 hướng dẫn mời chuyên gia, nghệ nhân, nghệ sĩ, huấn luyện viên, vận động viên tham gia các hoạt động giáo dục trong trường phổ thông. Đây không chỉ là cơ hội làm mới cách dạy học mà còn là cầu nối giúp học sinh tiếp cận trải nghiệm thực tiễn, điều mà sách vở khó truyền tải trọn vẹn.
Theo công văn của Bộ Giáo dục và Đào tạo, đối với các môn học, hoạt động giáo dục quy định tại Chương trình giáo dục phổ thông được tổ chức dạy học vào buổi 1: Nhà trường có thể mời chuyên gia, nghệ nhân, nghệ sĩ, huấn luyện viên, vận động viên tham gia dạy học theo các tiết học hoặc chuyên đề bảo đảm kế hoạch giáo dục nhà trường, kế hoạch môn học, hoạt động giáo dục và đáp ứng được yêu cầu cần đạt theo quy định.
Đối với các hoạt động tăng cường, trải nghiệm, câu lạc bộ nghệ thuật, thể thao, kỹ năng sống, giao lưu văn hóa…. được tổ chức vào buổi 2: Nhà trường có thể mời chuyên gia, nghệ nhân, nghệ sĩ, huấn luyện viên, vận động viên tham gia các hoạt động giáo dục theo kế hoạch giáo dục của nhà trường đã được phê duyệt.
Tuy nhiên, để chủ trương không chỉ dừng lại trên giấy, cần nhiều điều kiện đi kèm. Trước hết, khách mời phải được bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm, nắm tâm lý lứa tuổi và phương pháp truyền đạt trong môi trường học đường. Tiếp đó là cơ chế hợp đồng, chế độ đãi ngộ, ngân sách, bảo hiểm cũng như quy trình kiểm soát nội dung nhằm bảo đảm chuẩn mực giáo dục.
Điều quan trọng là phải xây dựng cơ chế kiểm tra chất lượng một cách khoa học, nh bạch. Nếu những người được mời có tri thức thực sự, kỹ năng truyền đạt tốt, họ xứng đáng được bước vào lớp học để trở thành những người thầy đặc biệt của học sinh.
Việc mời nghệ sĩ, vận động viên vào cùng dạy học phát triển toàn diện rất hay, rất thiết thực, mang lại luồng gió mới trong giờ học nếu các nhà trường nỗ lực thực hiện. Giáo dục không chỉ dừng lại ở tri thức mà còn là hành trình nuôi dưỡng năng khiếu, nhân cách và kỹ năng sống cho thế hệ trẻ. Và quan trọng hơn, đừng để những người có thể thổi hồn vào giáo dục phải đứng ngoài cổng trường chỉ vì thiếu cơ chế đồng hành cùng nhà trường.
Đã đến lúc chúng ta mạnh dạn đưa những giá trị từ đời sống, nghệ thuật, thể thao, nghề nghiệp vào trong trường học, để mỗi tiết học trở thành một trải nghiệm sống và để trường học thật sự là nơi ươm mầm hạnh phúc. Điều quan trọng, giáo dục - đào tạo không chỉ là việc riêng của ngành mà là nhiệm vụ chung của cả hệ thống chính trị, toàn dân, toàn xã hội.