Nông dân nặng trĩu nỗi lo giá lúa giảm
Đến cánh đồng xã Hưng Mỹ - tỉnh Vĩnh Long vào cuối vụ Hè Thu, lúa đã chín vàng trên đồng, nông dân chuẩn bị gặt trong tâm thế nặng nề. Nhiều nơi, lúa chất đầy góc ruộng, chờ người đến mua mà vẫn chưa thấy bóng dáng một ai.
Ông Sơn Prêm tâm tư, vào tháng 8, thông qua các phương tiện truyền thông, ông biết được doanh nghiệp đang gom hàng để xuất đi cho đối tác trước giờ G khi lệnh ngừng nhập khẩu có hiệu lực. Nông dân như ông cũng nóng ruột mong lúa chín sớm để thu hoạch và bán ngay.
Bước qua tháng 9, không nằm ngoài dự đoán, giá lúa đã sụt giảm sâu, theo ông Sơn Prêm, nông dân bước ra ruộng thu hoạch mà lòng nặng trĩu nỗi lo: “Nông dân năm nay làm lúa thất quá, bán giá 5.000 đồng/kg, tiền phân bón lại cao nên không có lời gì hết, thất bại luôn rồi”.
Vụ Hè Thu năm nay, toàn xã Hưng Mỹ gieo trồng hơn 3.110 hecta lúa, mới thu hoạch khoảng 400 hecta. Chi phí đầu vào tăng cao, đa phần nông dân mua vật tư nông nghiệp theo hình thức “ký nợ” nên giá lúa giảm thì gánh nặng tài chính càng lớn. Trong bối cảnh này, thương lái cũng bày tỏ khả năng “bất lực” khi phải đảm bảo thu mua lúa nhanh chóng.
Bà Thạch Thị Thanh - chủ một vựa lúa ở địa phương, chia sẻ: “Mình mua 5.000 đồng/kg, mang ra bán, họ cân mình có 4.800 đồng thôi. Do thị trường nó chao đảo, không ổn định, giá thấp thì mình phải chịu. Đầu trên đưa giá, sáng sớm đưa mà khoảng hai tiếng đồng hồ sau lại báo sụt giá, lúc đó lỗ là mình ôm”.
Toàn vụ Hè Thu 2025, vùng ĐBSCL xuống giống 1,8 triệu hecta, năng suất thu hoạch bình quân hơn 6 tấn/hecta. Dựa theo phân tích của các doanh nghiệp chuyên kinh doanh mặt hàng lúa gạo tại ĐBSCL, thị trường chủ lực Philippines tạm ngưng nhập khẩu gạo rơi đúng ngay thời điểm ngành hàng này đang chịu áp lực kép, gồm: Sản lượng lúa từ Campuchia nhập khẩu vào Việt Nam từ đầu năm đến nay rất lớn; Ấn Độ sắp tung ra thị trường trên 20.000 tấn gạo; Sản lượng tích trữ của doanh nghiệp trong vụ Hè Thu sắp đầy. Thế nên, doanh nghiệp xuất khẩu gạo đang rất dè dặt thu mua lúa, từ đó đã tác động tiêu cực lên giá lúa tươi.
Hiện giống Đài Thơm 8 và OM18 có giá từ 5.400 - 5.800 đồng/kg, giảm 700 - 900 đồng/kg so với khoảng 10 ngày trước đó; lúa OM5451 ở mức 5.000 - 5.500 đồng/kg, giảm 700 - 800 đồng/kg; lúa ST24 có giá 7.200 - 8.000 đồng/kg, giảm 800 - 1.200 đồng/kg.
Các vùng trọng điểm sản xuất lúa của ĐBSCL, như: TP. Cần Thơ, Đồng Tháp Mười ( Đồng Tháp), Tứ Giác Long Xuyên (An Giang), vùng ngọt ven sông Ông Đốc và biển Tây (tỉnh Cà Mau),… nông dân đang thu hoạch lúa phải đối mặt với khó khăn tìm đầu ra và giá sụt giảm.
Anh Đặng Quốc Cường – ngụ xã Tân Hòa, tỉnh Đồng Tháp bày tỏ thất vọng: “Giá lúa thấp quá, mình bán một công lúa được 3,4 triệu đồng thôi. Vụ này bón phân NPK đắt tiền mà giá lúa giảm quá, bà con chung quanh ai cũng lỗ do thất mùa”.
Doanh nghiệp XNK gạo không bán tháo
Ông Trần Quốc Tuấn - Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Vĩnh Long đánh giá, sắc lệnh ngưng nhập khẩu gạo từ Việt Nam của Philippines không phải mới. Vì thế, doanh nghiệp kinh doanh xuất khẩu gạo cần bình tĩnh, không nên vội vàng bán tháo lượng lúa gạo trong kho với giá thấp, làm ảnh hưởng thương hiệu gạo Việt và gây thiệt thòi cho bà con nông dân.
Việc cần làm ngay lúc này là thu mua tạm trữ với giá cả hợp lý, giúp nông dân có lời, doanh nghiệp cũng không gặp bất lợi khi thực hiện chính sách này nếu nhạy bén và đang được địa phương đồng hành:
“Chúng tôi đề nghị doanh nghiệp nên tìm kiếm thị trường để thay thế cho thị trường Philippines trong vòng 60 ngày này. Chúng tôi cũng tham mưu cho UBND tỉnh để đề xuất với Bộ Công thương có hướng hỗ trợ lãi xuất cho doanh nghiệp khi thu mua tạm trữ nhằm duy trì giá lúa thu mua trong dân ổn định, đặt lợi ích của nông dân lên hàng đầu”.
Còn 800.000 hecta lúa Hè Thu đang thu hoạch tại ĐBSCL, hai đơn vị chủ lực là Sở Công thương và Sở Nông nghiệp và Môi trường đang phân tích, đánh giá, dự báo tình hình xuất khẩu lúa gạo, thường xuyên thông tin đến đơn vị, ủy ban nhân dân các xã, phường, đặc khu để định hướng việc tổ chức sản xuất nông nghiệp.
Đồng thời, các đơn vị này cũng đã có văn bản gửi các thương nhân, đề nghị thực hiện tốt các hợp đồng liên kết sản xuất và tiêu thụ lúa gạo đã ký với nông dân, hợp tác xã, đảm bảo tiến độ thu hoạch, không để xảy ra tình trạng ùn ứ.
Ông Trần Thanh Hiệp, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh An Giang cho biết:
“Chúng tôi tiếp tục làm việc với các doanh nghiệp để tạo điều kiện thuận lợi hơn trong việc thu mua lúa cho bà con, đồng thời giúp bà con thuận lợi khi sản xuất vụ Thu Đông tới đây. Giá lúa hiện tại có giảm hơn so với tháng trước, nhưng việc liên kết thu mua này chúng tôi đang nỗ lực điều tiết cho thuận lợi”.
Cần giải pháp để ổn định đầu ra lúa gạo
Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam, đến giữa tháng 8/2025, các doanh nghiệp Việt Nam đã xuất khẩu 5,875 triệu tấn gạo, trị giá trên 3 tỷ USD, so với cùng kỳ 2024 tăng 2,88% về số lượng và giảm 16% về trị giá. Việc tăng số lượng nhưng giá trị xuất khẩu gạo giảm đã phản ảnh bức tranh xuất khẩu gạo trên thế giới năm nay rất khó khăn, đặt ra yêu cầu lớn cho ngành nông nghiệp phải có giải pháp căn cơ để ổn định đầu ra lúa gạo cho nông dân.
Ngành lúa gạo Việt Nam đang chuyển mình sang giai đoạn sản xuất bền vững, thân thiện môi trường và hội nhập sâu vào các chuỗi giá trị toàn cầu. Muốn đạt mục tiêu, trước hết người trồng lúa phải có lời, thị trường tiêu thụ ổn định. Việc “thượng khách” Philippines dừng nhập khẩu gạo của Việt Nam được đánh giá là chuyện không mới và rất cần những “phản xạ” nhạy bén để điều tiết tiêu thụ lúa gạo ổn định, không tổn thất nhiều.
Trong chuỗi sản xuất – cung ứng – tiêu thụ lúa gạo của Việt Nam, nông dân vẫn là lực lượng nồng cốt. Trong bất kỳ hoàn cảnh biến động nào, cũng phải giữ được thế ổn định tối thiểu để nông dân có lời và có động lực tái vụ. Nỗi niềm bán lúa lỗ đang là lo lắng của hàng trăm gia đình gắn bó với cây lúa ở ĐBSCL hiện nay.
Theo lời ông Trần Quốc Tuấn - Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Vĩnh Long, thời điểm Philippines dừng nhập khẩu gạo rơi vào lúc cuối vụ Hè Thu, lúa trên đồng còn không nhiều nhưng kho lúa của doanh nghiệp thì đã gần đầy. Chính vì thế, để mua thêm với giá phải chăng trong lúc thị trường sụt giảm đã khiến doanh nghiệp e ngại. Nhưng nếu để nông dân lỗ thì trái ngược với khát vọng tiến xa của ngành hàng này.
Hài hòa lợi ích cho đôi bên, giải pháp cấp bách là ngành ngân hàng phải tăng cường giải ngân cho vay, doanh nghiệp có vốn thu mua lúa và giữ giá lúa ổn định cho nông dân. Về việc này, doanh nghiệp cũng đừng vội “nháo nhào” vì Hiệp hội lương thực Việt Nam đã có văn bản kiến nghị Chính phủ sớm triển khai gói tín dụng ưu đãi cho doanh nghiệp; cho phép cơ cấu lại những khoản nợ và hỗ trợ lưu kho để tránh tình trạng bán tháo.
Giá lúa giảm cũng chỉ thời điểm, không phải lớn lao và kéo dài. Điều quan trọng nhất lúc này, các thương nhân phải bình tĩnh, đừng vội vàng rồi bán tháo, bởi khi xuất khẩu giá thấp sẽ mua lúa trong dân với giá thấp, ảnh hưởng tiêu cực đến đến giá lúa, thiệt thòi cho bà con.
Diễn biến thị trường hiện tại cũng là “phép thử” cho doanh nghiệp xuất khẩu gạo, tập tính nhạy bén chứ không nhạy cảm. Dự báo của Bộ NN&MT, Việt Nam vẫn có thể đạt mục tiêu xuất khẩu cả năm trên 8 triệu tấn nhờ sự tăng trưởng ở các thị trường: Bangladesh, Trung Quốc và Nam Phi. Vì tương lai, doanh nghiệp cũng cần chủ động tiếp cận các thị trường mới để phân tán rủi ro, nâng cao khả năng thích ứng.
Để kịp thời hỗ trợ cho nông dân, Cục Dự trữ Nhà nước cũng đã giao 15 Chi cục Dự trữ Nhà nước khu vực tổ chức đấu thầu mua bổ sung 280.000 tấn lúa, gạo nhập kho hết ngày 31/10. Hy vọng sự chủ động và linh hoạt trong chiến lược kinh doanh sẽ là yếu tố quyết định giúp ngành lúa gạo Việt Nam vượt qua giai đoạn khó khăn này và tiếp tục phát triển bền vững trong tương lai.