Bảo vệ môi trường thông qua mô hình kinh tế tuần hoàn

Theo ước tính của Bộ Xây dựng, hiện nay lượng chất thải rắn sinh hoạt phát sinh ở nước ta là khoảng 60.000 tấn/ngày, trong đó khu vực đô thị chiếm đến 60%. Dự báo đến năm 2025, tỷ lệ phát sinh chất thải rắn sinh hoạt có thể tăng 10-16%.

Đáng chú ý, số liệu thống kê cũng cho thấy, mỗi năm các bãi rác ở nước ta thải ra hơn 31 triệu tấn CO2, nếu tình trạng này không được cải thiện thì đến năm 2050,con số này có thể tăng lên gấp đôi. Trong khi đó, năng lực hấp thụ của rừng nước ta hiện nay khoảng 60-70 triệu tấn/năm, như vậy cây xanh của cả nước chỉ đủ để hấp thụ lượng khí thải sinh ra do rác, không thể thực hiện được mục tiêu phát thải khí nhà kính bằng 0 vào năm 2050 như đã cam kết tại COP26.

Ông Nguyễn Quang Huân- Ủy viên Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, Chủ tịch HĐQT Công ty Halcom Việt Nam cho biết: 'Nếu chúng ta không bắt tay ngay từ bây giờ chúng ta xử lý rác thì tới năm 2050 chúng ta vẫn còn phát ra không khí khoảng 18 triệu tấn. Đây là cái mà chúng ta cũng phải hết sức lưu ý.

Bởi vì chúng ta không thể đưa cái gì bằng không được vì rác chúng ta không xử lý triệt để. Bởi vì nó vẫn còn một số loại rác mà chúng ta không xử lý được. Chúng ta chỉ còn cách là tìm công nghệ và nếu chúng ta không có đột phá về công nghệ thì những cái mà như hiện nay thì chúng ta khó có thể làm'.

Thời gian qua, đã có các cơ chế chính sách hỗ trợ về vốn đầu tư, xây dựng các nhà máy xử lý rác thải tuy nhiên, số dự án xử lý chất thải rắn được vay vốn từ các nguồn vốn ưu đãi rất ít, các cơ chế cụ thể về ưu đãi cho các hoạt động tái chế, tái sử dụng chất thải, tận thu năng lượng từ quá trình xử lý chất thải rắn còn thiếu và chưa đồng bộ.

Nhận định về tình hình xử lý chất thải rắn sinh hoạt như hiện nay, ông Nguyễn Thượng Hiền, Phó tổng cục trưởng Tổng cục môi trường, Bộ TN&MT cho rằng, để đạt được các mục tiêu về môi trường như các Nghị quyết của Quốc hội đưa ra thì cần phải có đánh giá đầy đủ, toàn diện về hiện trạng quản lý xử lý chất thải rắn sinh hoạt và đề xuất kiến nghị các giải pháp trong thời gian tới.

'Hiện nay các địa phương cũng đều đang triển khai xây dựng quy hoạch bảo vệ môi trường tỉnh, Bộ Tài nguyên và Môi trường thì hiện nay đang triển khai xây dựng quy hoạch bảo vệ môi trường quốc gia.

Dự kiến là tháng 6 sẽ trình Thủ tướng Chính phủ trình và Quốc hội phê duyệt. Một trong nội dung chính trong quy hoạch bảo vệ môi trường quốc gia thì có liên quan đến việc quy hoạch các khu xử lý rác, định hướng các khu xử lý chất thải rắn, chất thải tập trung trên phạm vi toàn quốc.

Đây là cơ hội để các địa phương rà soát, đánh giá tổng thể lại quy hoạch của các địa phương để làm sao chúng ta đưa ra quy hoạch phù hợp với thực tiễn, đặc biệt là khâu dự báo trong thời gian tới', ông Nguyễn Thượng Hiền nói.

Trước những vấn đề đang tồn tại liên quan đến câu chuyện xử lý chất thải, nhiều chuyên gia cho rằng kinh tế tuần hoàn chính là giải pháp lâu bền mà chúng ta cần quan tâm cân nhắc. Nói một cách đơn giản, kinh tế tuần hoàn là biến rác thải của ngành này thành nguồn tài nguyên của ngành khác, sẽ góp phần làm giảm phát thải khí nhà kính và chống biến đổi khí hậu.

Kinh tế tuần hoàn là mô hình mới, nhưng rất hữu hiệu và phù hợp với đa số các nền kinh tế; trong đó ý thức bảo vệ môi trường đi liền với hành động thiết thực để bảo vệ môi trường trong quá trình tăng trưởng nhanh, bền vững của hoạt động kinh tế.

Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương cho biết: 'Thực hiện mô hình kinh tế tuần hoàn sẽ giúp cho doanh nghiệp Việt Nam thực hiện được mục tiêu sản xuất và tiêu dùng bền vững việc lựa chọn nền kinh tế tuần hoàn đối với Việt Nam là yêu cầu tất yếu. Qua đó nhằm khắc phục hạn chế của mô hình kinh tế truyền thống, phát triển kinh tế tuần hoàn giúp Việt Nam tránh lệ thuộc vào nền kinh tế bên ngoài, nhất là về nguyên liệu nhiên liệu phục vụ cho sản xuất'.

Tại ĐBSCL, thời gian qua đã phát triển nông nghiệp theo mô hình kinh tế tuần hoàn, áp dụng sản xuất tiên tiến, thân thiện môi trường. Có thể kể đến như mô hình vườn - ao - chuồng (VAC), vườn - ao - chuồng - rừng (VACR), hay vườn - ao - chuồng - biogas (VACB) giúp khắc phục việc quản lý phế thải, sử dụng được phụ phẩm nông nghiệp để trả lại độ phì nhiêu cho đất, xử lý an toàn chất thải động vật, tạo nguồn chất đốt phục vụ sinh hoạt, góp phần giảm phát thải.

Tại thành phố Cần Thơ đến nay đã có hơn 173 mô hình nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp đô thị và nông nghiệp hữu cơ; xây dựng 41 chuỗi cung ứng thực phẩm an toàn… nhằm hướng đến xây dựng các mô hình kinh tế tuần hoàn. Còn tại Đồng Tháp, nguồn rơm rạ hiện nay đã được tái tạo thành nhiều sản phẩm có giá trị như phân vi sinh, than sinh học, nguyên liệu sản xuất nấm; hay như những nông dân trồng sen ở tỉnh gần như sử dụng 100% sản phẩm từ cây sen để nâng cao giá trị.

Để phát triển hiệu quả mô hình kinh tế tuần hoàn, ĐBSCL nói riêng và Việt Nam nói chung phải vượt qua nhiều thách thức. Trong đó đòi hỏi phải có sự đồng lòng và quyết tâm của người dân trong việc phân loại chất thải tại nguồn bởi kinh tế tuần hoàn đòi hỏi phải có sự phân loại, làm sạch chất thải trước khi đưa vào tái sử dụng, tái chế.

Tuy nhiên, đây vẫn là một thách thức lớn khi đa phần người dân vẫn chưa hình thành được thói quen này.