Review bôi bẩn: Có đi vượt quá giới hạn, ảo tưởng quyền lực

Câu chuyện liên tục ồn ào và thi thoảng những vụ xung đột xảy ra giữa chủ nhà hàng, doanh nghiệp với hot tiktoker, youtuber bộc lộ nhiều vấn đề quyền phát ngôn trên mạng xã hội.

Những vấn đề đạo đức trong truyền thông và pháp lý được đặt ra.Làm thế nào để cân bằng và công bằng khi tất cả đều bước vào cuộc chơi mạng xã hội để làm việc lẫn kinh doanh?

Gần đây xu thế review ẩm thực bằng video, chia sẻ những cảm xúc, trải nghiệm khi thưởng thức ẩm món ăn thịnh hành trên mạng xã hội. Đặc biệt, với hai nền tảng Tik Tok và Youtube được sử dụng để viral, quáng bá món ăn, quảng cáo nhà hàng trở nên phổ biến.

Những đánh giá viên này dần dần thành các KOLs - người có ảnh hưởng trong giới, tạo ra giá trị nội dung thu hút và kiếm tiền nhờ quảng cáo. Họ được gọi là “Content creator” – người sáng tạo nội dung bằng video xuất hiện dần nhiều nhằm thu hút lượng fan theo dõi.

Song song với lợi ích đẩy mạnh thương hiệu, quảng cáo, PR, bán hàng trên mạng xã hội thì các chủ cửa hàng cũng gặp không ít rủi ro, khủng hoảng truyền thông.

Anh Nguyễn Anh Duy (38 tuổi), chủ một chuỗi cà phê chia sẻ rằng, ban đầu kinh doanh để tiếp cận lượng khách hàng trẻ nên đã thuê 2-3 tiktoker đến PR cho quán. Dần dần quán đông khách, nhiều người đến check in, song lâu lâu vẫn có vài tiktoker đến review “góp ý” những hạn chế của quán.

Ban đầu, anh Duy cho rằng đó là góp ý chân thành quán sẽ tiếp thu sửa chữa, nhưng càng về lâu anh thấy liên tục những review có dấu hiệu cảm tính, dẫn dắt làm sai lệch thông tin về quán. Ít nhiều thiệt hại uy tín, vì vậy từ đó anh đóng cửa hạn chế phục vụ các tiktoker đến quán.

Đó chỉ là một sự vụ, gần đây, nhiều Tiktoker và chủ hàng quán liên tục có những xung đột trên mạng xã hội, những màn đấu tố, bốc phốt nhau giữa hai bên diễn ra thường xuyên. Đáng nói, nhiều hành vi cho thấy nhiều tiktoker cố tình review “bôi bẩn” để tấn công vào uy tín, thương hiệu của các quán ăn, nhà hàng.

Nhiều chủ quán bức xúc khi những đánh giá mang tính cá nhân cảm xúc tiktoker là vô căn cứ, họ đáp trả bằng cách “phong sát” các đối tượng này. Nhiều quán còn dán hình “cấm” hoặc “xin miễn” phục vụ tiktoker đến quán. Một cuộc chiến ồn ào liên tục xảy ra, khi thiệt hại và thua thiệt vẫn đang nghiêng về phía các nhà hàng, doanh nghiệp. 

Thạc sĩ Lê Anh Tú, giảng viên Bộ môn Truyền thông đa phương tiện, Khoa Quan hệ Công chúng - Truyền thông thuộc Trường ĐH Văn Lang thể hiện quan điểm: “Nếu như review đó không đúng sự thật, xuyên tạc và nó là một cái dạng tin giả nào đó thì rõ ràng là review gây tổn hại đến uy tín của quán ăn. Có nhiều cách để người ta có thể tự bảo vệ mình.

Tuy nhiên, chúng ta thấy rằng nếu như pháp luật không lên tiếng, không bảo vệ một cách chặt chẽ hơn thì có lẽ là những chủ quán, nhà hàng bị bôi bẩn cũng sẽ bị tổn thương ít nhiều trong cuộc chiến truyền thông mà họ không mong muốn như vậy”.

Trước thực trạng này, GS.TS Vũ Gia Hiền – Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và ứng dụng Văn hoá-Du lịch khuyến cáo: “Phải nâng cao dân trí về sử dụng mạng xã hội, nâng cao dân trí về những phán đoán, những đánh giá. Người dân nhất là thế hệ trẻ phải có những tầm nhìn đúng đắn về các thương hiệu và đánh giá đúng chứ không được tùy tiện.

Những người chủ khi bị những trường hợp như vậy cần có những phương pháp về mặt xã hội để bảo vệ mình, phải kiểm soát tốt không được để cho chúng nó lợi dụng và có lẽ phải tính đến cao hơn là kiện ra tòa những trang mạng phá hoại những sản phẩm này”.

Theo Luật sư Nguyễn Văn Hậu – Chủ tịch hội luật gia TP.HCM, Mạng xã hội là một mảnh đất màu mỡ nên nhiều nên nhiều cá nhân tổ chức đã sử dụng nền tảng: facebook, tiktok, youtube… để hành nghề “đánh giá viên”. Nhiều người chỉ đánh giá món ăn bằng cảm nhận cá nhân chủ quan của chính bản thân thiếu chính xác và vô cùng hời hợt.

“Các tiktoker khi đăng tải những thông tin xâm phạm đến uy tín của người khác thì có thể bị xử phạt vi phạm hành chính theo Nghị định số 15, phạt tiền từ 10-20 triệu đồng và buộc phải gỡ bỏ những thông tin đó. Nếu tiktoker xâm phạm đến danh dự nhân phẩm của người khác còn phải bồi thường 1 khoản tiền khác để bù đắp những tổn thất về tinh thần.

Và nếu như những  hành vi đăng tải những thông tin này nếu xét đủ yếu tố cấu thành tội phạm thì có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội làm nhục người khác theo quy định Điều 155 của Bộ Luật Hình sự, người phạm tội có thể phải đối mặt với mức phạt tù từ 3 tháng đến 2 năm”, Luật sư Nguyễn Văn Hậu cho biết.

Để có cái nhìn khách quan và xác đáng hơn về chất lượng sản phẩm và uy tín của doanh nghiệp, luật sư Hậu cho biết thêm: “Trước hết, những doanh nghiệp nên xác định tính chất của những đánh giá này. Nếu đó là những cảm nhận mang tính cá nhân thì doanh nghiệp có thể công khai tiếp thu ý kiến và mời khách hàng trở lại để trải nghiệm những sản phẩm, dịch vụ mới và sau cùng là liên hệ với các tiktoker để nhờ họ gỡ bài đánh giá tiêu cực.

Doanh nghiệp phải có những phản hồi cầu thị và tôn trọng các bên. Ngoài ra, trong quá trình tương tác giao lưu các thương hiệu kinh doanh thì doanh nghiệp với các tiktoker, nếu ticktoker có những thái độ không đúng thì chúng ta cần liên hệ với các cơ quan chức năng để tham gia giải quyết”.

Trong thời đại công nghệ phát triển, các thông tin đa chiều không thể nào tránh khỏi. Tuy nhiên, làm sao để các thông tin được phản ánh trên mạng xã hội mang tính khách quan và chân thực là vấn đề cần phải bàn. Để cuộc chơi lẫn luật chơi được công bằng và cân bằng giữa các bên cần phải được minh bạch bằng luật.

Đây cũng là góc nhìn của VOV Giao thông qua bài bình luận: "Giới hạn nào cho các Tiktoker trên mạng xã hội?"

Cần phải thừa nhận quyền lực truyền thông trong thời đại ngày nay đã bị chuyển dịch một phần sang mạng xã hội thay vì báo chí như trước kia. Nhưng so với phương tiện truyền thông khác, mạng xã hội ít chịu trách nhiệm trong câu chuyện kiểm chứng thông tin.

Qua những lùm xùm trên mạng xã hội do các Tiktoker phản ánh về các sản phẩm, dịch vụ mà bản thân đã trải nghiệm trong thời gian vừa qua, phải thừa nhận rằng, vẫn chưa có quy định chặt chẽ về phát ngôn trên mạng xã hội.

Lằn ranh giữa Đạo Đức và Pháp Luật qua những phát ngôn của các Tiktoker quả thật rất mong manh; chỉ cần nghiêng qua bên này một chút là có thể gây thiệt hại cho doanh nghiệp, cá nhân- thậm chí là cộng đồng.

Sự lắc léo những người dùng mạng xã hội vẫn “đi dây” giữa hai làn ranh. Chưa hết, văn hóa người Việt lại ngại chuyện “đáo tụng đình”, chỉ muốn thương lượng, dĩ hòa. Cái dở cần nhìn thẳng đó là khả năng thực thi của chúng ta quá kém, thiếu một vị “trọng tài” phân xử.

Nhiều ý kiến lý luận rằng cần phải lập hội đồng giữa các nhà văn hóa, truyền thông, làm luật ngồi lại để tạo ra một bộ quy tắc ứng xử chặt chẽ khi phát ngôn trên không gian mạng. Và cấp thiết khi đó từng cấp độ phạm lỗi, vượt rào, trọng tài là người rút thẻ “đỏ”  “vàng” đối với những phát ngôn vô căn cứ, cố tình review bẩn, PR bẩn.

Để môi trường phát ngôn trên không gian mạng thật sự trong sạch thì rất cần những trọng tài phân xử. Đã đến lúc các nhà văn hóa, nhà  truyền thông, nhà làm luật cùng ngồi lại để tạo ra một bộ quy tắc ứng xử chặt chẽ để các doanh nghiệp, cá nhân; các tiktoker hay người được thụ hưởng những nhận xét về những chất lượng hay dịch vụ sản  phẩm cảm thấy an tâm và an toàn.