Giải quyết nút thắt vật liệu để gỡ vướng giải ngân đầu tư công

Tọa đàm “Đầu tư công - gỡ nút thắt để bứt phá tăng trưởng năm 2026” diễn ra chiều 23/12 tại TP.HCM đã chỉ rõ những điểm nghẽn về giải ngân đầu tư công tại TP.HCM và Cần Thơ.

Với mục tiêu tăng trưởng trên 10% năm 2026, hai thành phố đang quyết liệt thực hiện các cơ chế đặc thù, tập trung tháo gỡ khó khăn nguồn cung vật liệu.

Phát biểu tại tọa đàm do Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp phối hợp với Hiệp hội Công nghiệp khoáng sản TP.HCM tổ chức, các chuyên gia và lãnh đạo địa phương thống nhất cho rằng: Đầu tư công là trụ cột quan trọng nhất để kích hoạt các nguồn lực xã hội và ổn định kinh tế vĩ mô.

Trong giai đoạn 2025 - 2026, cả nước tập trung cao độ để hoàn thành mục tiêu hơn 3.000 km đường cao tốc, chào mừng Đại hội lần thứ 14 của Đảng. Riêng TP.HCM đang triển khai hàng loạt dự án chiến lược, như: Vành đai 3, cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu, cao tốc TP.HCM - Mộc Bài, dự án cải tạo kênh Tham Lương - Bến Cát - Rạch Nước Lên và tuyến Metro số 2.

Cần Thơ làm gì để “gỡ nút thắt” giải ngân đầu tư công?

Bà Nguyễn Thị Ngọc Thúy, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP.HCM, cho biết: năm 2025 Thành phố triển khai 290 dự án với tổng vốn bồi thường hơn 60.000 tỷ đồng, tỷ lệ giải ngân hiện đạt trên 65%. Riêng công tác bồi thường, tái định cư do Sở tham mưu đã giải ngân gần 42.600 tỷ đồng, đạt xấp xỉ 90% kế hoạch.

Tuy nhiên, áp lực về nguồn vật liệu xây dựng đang là thách thức lớn. Nhu cầu vật liệu tăng mạnh trong khi công suất các mỏ tại TP.HCM đã tiệm cận giới hạn. Để giải quyết, Sở đã tham mưu áp dụng Nghị quyết số 664/2025/NQ-CP của Chính phủ về cơ chế đặc thù. Từ đó kết nối chủ mỏ với 18 chủ đầu tư và nâng công suất khai thác tại mỏ đá Thường Tân III (thuộc huyện Bắc Tân Uyên, tỉnh Bình Dương cũ) với trữ lượng gần 700.000 m³, kịp thời bổ sung cho 20 dự án trọng điểm.

Tại Cần Thơ, ông Nguyễn Văn Hòa, Phó Chủ tịch UBND Thành phố thông tin về kế hoạch năm 2026 với mục tiêu tăng trưởng phấn đấu từ 10% trở lên.

Tính đến ngày 18/12/2025, TP.Cần Thơ đã giải ngân hơn 13.474 tỷ đồng (đạt 46,5% kế hoạch Thủ tướng giao) và dự kiến đạt 70% vào cuối tháng 1/2026.

Ông Nguyễn Văn Hòa thẳng thắn chỉ ra 3 nhóm nguyên nhân khiến giải ngân chưa đạt kỳ vọng. Đó là, bộ máy chính quyền cơ sở còn lúng túng trong phân cấp thủ tục đất đai, bồi thường sau khi sáp nhập đơn vị hành chính. Sự thiếu hụt cơ chế điều phối vùng dẫn đến khan hiếm cát, đá, khiến nhiều gói thầu phải thi công cầm chừng. Một số chủ đầu tư và nhà thầu chưa quyết liệt, năng lực thi công và vai trò người đứng đầu có nơi còn hạn chế.

"TP. Cần Thơ hiện nay các mỏ cát sông không còn bảo đảm cho việc cung cấp vật liệu xây dựng. Vừa qua, trong quá trình thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp, đã có phương án sử dụng mỏ cát biển. Mỏ cát này được Bộ Xây dựng hỗ trợ, ban hành các tiêu chí kỹ thuật để đưa vào sử dụng trong xây dựng, với điều kiện áp dụng ở những vị trí có tính chất tương đồng, tức là khu vực có độ mặn. Hiện nay, nội dung này đang được triển khai thực hiện", ông Nguyễn Văn Hòa cho biết.

Để đầu tư công thực sự là "đòn bẩy" cho vùng ĐBSCL, lãnh đạo TP. Cần Thơ đề xuất các giải pháp mang tính tổng thể. Đó là, Bộ Xây dựng và Bộ Nông nghiệp và Môi trường cần rà soát tổng thể nguồn cung, nghiên cứu đưa cát biển vào định mức san lấp như cát sông. Đẩy mạnh thiết kế cầu cạn tại các vùng địa chất yếu để giảm lệ phí vào nguồn cát san lấp. Xây dựng lộ trình khai thác đá đồng bộ giữa các địa phương và khuyến khích sử dụng vật liệu mới thay thế.

Thành phố cũng sẽ siết chặt kỷ cương, đề cao trách nhiệm người đứng đầu và xem kết quả giải ngân là thước đo quan trọng nhất để đánh giá hoàn thành nhiệm vụ hàng năm.