Hà Nội - 02437919191    TP. Hồ Chí Minh - 02839919191    MekongFM - 02838309090
  • Hà Nội - 02437919191   
  • TP. Hồ Chí Minh - 02839919191   
  • MekongFM - 02838309090   
Podcast

Đê và điếm canh ở Hà Nội

Nguyễn Ngọc Tiến: Thứ bảy 01/11/2025, 16:57 (GMT+7)

Dọc đôi bờ sông Hồng – mạch nguồn của văn minh châu thổ Bắc Bộ – những con đê đã chứng kiến bao thăng trầm lịch sử, từ thời Lý – Trần, triều Nguyễn cho tới hôm nay.

Mỗi tấc đất, mỗi điếm canh nơi đây đều chứa đựng câu chuyện về một hành trình trị thủy dài hàng nghìn năm – hành trình gìn giữ sự sống và bình yên cho làng mạc, cho Thăng Long – Hà Nội.

Để ngăn nước sông lên cao trong mùa mưa bão sẽ tràn vào ruộng đồng nhấn chìm nhà cửa, từ thế kỷ thứ 6 người Việt đã đắp đê chặn lũ.

Năm 1010 Lý Công Uẩn dời Hoa Lư ra xây thành Thăng Long trên thành Đại La đã cho đắp lũy cũng là đê bao quanh lên cao hơn. Dù có đê lũy bao bọc nhưng kinh đô Thăng Long nhiều lần bị ngập, nước tràn vào thành nên dân chúng phải đi lại bằng thuyền.

Trước thảm họa thiên tai nhà Trần đã cho đắp dê dọc theo hai bờ sông từ đầu nguồn ra biển, lại đặt chức quan Hà đê để đốc thúc kiểm tra việc đắp và bảo vệ đê vào mùa mưa lũ. Không thấy sách Đại việt sử ký toàn thư chép nhà Trần dựng lều lán canh đê song có thể suy đoán dọc theo các con đê phải có nhà cho quan chức  địa phương và dân chúng lưu trú. 

Năm 1802, vua Gia Long dời kinh đô vào Huế đã sai mang hết đồ nội phủ vào kinh đô mới nhưng để lại con sông Hồng hung dữ. Vào những năm mưa to lũ lớn khiến nhiều khúc đê bị vỡ đã gây thiệt hại cho đời sống dân chúng Bắc Hà vì thế triều đình dành số tiền rất lớn để tu bổ và đắp đê mới. Sách Đại Nam thực lục ghi chép, triều đình lệnh cho các tỉnh ở Bắc Hà xây nhà để canh  gọi là điếm.

Ở mỗi điếm treo một cái trống lớn, khi nước mấp mé bờ người ta sẽ đánh ba tiếng một và đánh liên hồi báo động cho dân chúng đê đang nguy cấp. Từ tháng 6 đến hết tháng 8 Âm lịch, các xã trong tổng phải cắt cử đàn ông thay nhau túc trực ngày đêm ở điếm. Hàng ngày họ  phải tuần tra nếu phát hiện có  vết nứt,  rỉ nước, tổ mối ở thân đê phải báo quan ngay lập tức.

Ảnh của tác giả Võ An Ninh

Ảnh của tác giả Võ An Ninh

Cùng với xây điếm, dân các làng trong tổng, huyện có đê phải chuẩn bị sẵn khối đất khô ở nhà gọi là đất hộ đê. Khi nghe trống dồn lập tức phải gánh đến nơi xảy ra sự cố để hàn vá. Trước việc tiền bạc chi cho tu bổ đê ở Bắc Hà quá tốn kém một số quan đã dâng tấu đề nghị vua Minh Mạng phá đê song ông  không dám ban chiếu.

Cuối thế kỷ 19, thực dân Pháp xâm chiếm Hà Nội và các tỉnh miền Bắc, lo sợ vỡ đê nước sẽ gây ngập lụt thủ đô của Liên bang Đông Dương, các kỹ sư thủy lợi người Pháp đã đưa ra một số giải pháp như trồng tre chắn sóng ở những khúc đê bị dòng chảy xối vào, đắp thân đê to và cao hơn, cho xây đập xả lũ…

Tuy nhiên những năm mưa kéo dài, lũ lớn đê vẫn vỡ. Sau năm 1954, việc bảo vệ đê có  các đội thủy lợi chuyên trách, họ trồng  cỏ, phát hiện lỗ hổng, tổ mối, song hàng năm các xã gần đê vẫn phải cử người tham gia tu bổ.

Nhà nước còn tiếp tục cho xây  thêm các điếm canh, duy trì chế độ trực và đánh trống như xưa. Hiện hệ thống đê  các cấp Hà Nội dài khoảng 800 km trong đó có 225 km thuộc cấp đặc biệt. Trên hệ thống đê vẫn tồn tại 339 điếm canh. Đê ở Hà Nội và miền Bắc xứng đáng trở thành di sản vật thể của nhân loại nhưng rất tiếc chưa có đơn vị nào đứng ra làm hồ sơ.  

Vì trên thượng nguồn sông Hồng và dọc sông Đà nhiều nhà máy thủy điện nên mấy chục năm nay sông Hồng không còn lũ. Nhưng thiên nhiên khó lường, hai trận bão số 10 và 11 liền nhau đã khiến nước sông Hồng đột ngột dâng cao gây úng ngập một số tuyến đường ngoài đê vì thế giữ đê và bảo vệ các điếm là rất cần thiết.

Nguyễn Ngọc Tiến/vovgiaothong.vn
Ý kiến của bạn
Hiệu quả khi trừ điểm bằng lái

Hiệu quả khi trừ điểm bằng lái

Sau gần một năm áp dụng, quy định trừ điểm GPLX được xem là bước đi quan trọng nhằm nâng cao ý thức chấp hành luật giao thông.

Được hỗ trợ gì khi lắp đặt điện mặt trời mái nhà, tự tiêu thụ

Được hỗ trợ gì khi lắp đặt điện mặt trời mái nhà, tự tiêu thụ

Bộ Công thương đang được giao xây dựng Cơ chế hỗ trợ cho điện mặt trời mái nhà tự sản xuất, tự tiêu thụ để trình Thủ tướng Chính phủ xem xét ban hành. Quyết định này có 2 phần, hỗ trợ về tài chính và hỗ trợ về kỹ thuật.

Khi giá nhà vượt tầm với

Khi giá nhà vượt tầm với

Cuối tháng 10 năm 2025, thị trường bất động sản vẫn chưa hạ nhiệt dù giao dịch có phần sôi động trở lại. Giá nhà trung bình tại Hà Nội và TP.HCM tiếp tục neo ở mức cao kỷ lục, khiến “giấc mơ an cư” của nhiều người lao động xa vời hơn bao giờ hết.

Bạo lực học đường: Vấn nạn nhức nhối chưa hồi kết

Bạo lực học đường: Vấn nạn nhức nhối chưa hồi kết

Những ngày gần đây, dư luận hết sức bàng hoàng khi tại Hà Nội và Thanh Hóa xảy ra 2 vụ án mạng đau lòng giữa các em học sinh với nhau khiến 2 em không qua khỏi.

Phố nhìn từ những đôi giày

Phố nhìn từ những đôi giày

Hà Nội có thể được nhìn từ khung cửa máy bay, qua ô kính ô tô, hay yên xe máy len giữa dòng người. Nhưng có một góc nhìn khác, thấp hơn, nơi người ta thấy rõ từng bước chân và vệt bụi của phố.

Thông xe nhiều tuyến huyết mạch và đường sắt Bắc - Nam qua miền Trung

Thông xe nhiều tuyến huyết mạch và đường sắt Bắc - Nam qua miền Trung

Miền Trung vừa trải qua những ngày bão lũ kinh hoàng. Mưa lớn kéo dài đã khiến hàng loạt tuyến giao thông huyết mạch, từ đường bộ Quốc lộ, đường Hồ Chí Minh, cho đến tuyến đường sắt Bắc – Nam, rơi vào tình trạng tê liệt, sạt lở nghiêm trọng.

Ngôn ngữ mạng, chấp nhận hay lên án?

Ngôn ngữ mạng, chấp nhận hay lên án?

Tình trạng sử dụng từ ngữ sai, lệch chuẩn xuất hiện phổ biến trên mạng xã hội hiện nay đang trở nên đáng báo động, nghiêm trọng hơn, khi nhiều người không biết đang viết sai chính tiếng mẹ đẻ...