Hà Nội đã bắt đầu xúc tiến các hoạt động cụ thể để xây dựng vùng phát thải thấp, trước hết là việc tập huấn biện pháp thực hiện tại 2 quận Hoàn Kiếm và Ba Đình.
Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, việc triển khai xây dựng vùng phát thải thấp thực hiện từ từ, theo từng giai đoạn, theo kiểu “vết dầu loang” là hoàn toàn phù hợp với Hà Nội, khi đã có không gian đi bộ rất được người dân ưa chuộng.
Từ đầu tháng 3/2025, quận Hoàn Kiếm bắt đầu thực hiện việc hạn chế phương tiện ô tô trên 16 chỗ vào khu vực phố cổ trong giờ cao điểm. Cùng với đó, các địa phương này cũng đang phát triển các loại phương tiện sử dụng điện, năng lượng sạch để giảm thiểu tình trạng ô nhiễm không khí…
Bà Lưu Thị Thanh Chi, Phó trưởng phòng Quản lý Môi trường, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội – đơn vị được giao chủ trì thực hiện việc xây dựng vùng phát thải thấp của Hà Nội cho hay, theo nghị quyết 47/2024, cùng với Hoàn Kiếm, quận Ba Đình cũng được chọn để thí điểm phát triển các vùng phát thải thấp, thực hiện từ các khu vực nhỏ, những vùng đã có nền tảng về phố đi bộ, từ đó sẽ kiểm soát phương tiện giao thông đi vào.
Theo bà Chi, thách thức lớn nhất là sự đồng thuận của người dân khi nhu cầu đi lại bị ảnh hưởng: "Các quận huyện sẽ tự xây dựng một đề án cụ thể, một là xác định ranh giới, khu vực vùng phát thải thấp, hai là những phương án, những giải pháp để thực hiện vùng phát thải thấp, nó có cả những cơ chế về thuế phí, cả những cơ chế về xử phạt, rồi cấm những phương tiện gây ô nhiễm môi trường đi vào khu vực này…".
Trước đó, trao đổi với VOVGT, ông Nguyễn Toàn Thắng, Trưởng phòng Quản lý đô thị, UBND quận Hoàn Kiếm (Hà Nội) – một trong hai quận được chọn thí điểm xây dựng vùng phát thải thấp cho hay, đã nghiên cứu một số lĩnh vực để giảm thiểu ô nhiễm khí thải. Chẳng hạn việc phân loại rác, hay là đề xuất hạn chế các phương tiện ô tô trên 16 chỗ đi vào khu vực nội đô và phát huy hiệu quả những xe điện, xe sử dụng nhiên liệu sạch để giảm thiểu ô nhiễm không khí:
"Sắp tới chúng tôi đang tuyên truyền làm sao để phát triển xe buýt điện, taxi điện đi vào khu vực nội đô; đề xuất các khu vực trạm sạc để cung cấp cho các dòng xe này; hay là giảm thiểu năng lượng trên mái nhà… Đặc biệt quận Hoàn Kiếm đang nghiên cứu Đề án “Mô hình xây dựng xanh, sạch, an toàn trên địa bàn quận Hoàn Kiếm”. Trong đó có một nhóm lĩnh vực xác định các khu vực phát thải thấp".
Chia sẻ tại buổi tập huấn diễn ra ngày 18/3, bà Đỗ Vân Nguyệt, Giám đốc Trung tâm Live & Learn cho hay, Hà Nội có thể xây dựng các vùng phát thải thấp theo từng khu vực nhỏ, theo từng giai đoạn. Đây cũng là kinh nghiệm một số nước đã thực hiện rất hiệu quả.
Chẳng hạn, Luân Đôn (Anh) bắt đầu xây dựng vùng phát thải thấp với việc kiểm soát xe tải từ trên 3,5 tấn, do đây là nhóm phương tiện gây phát thải cao, dù chỉ chiếm phần nhỏ lưu lượng phương tiện. Đặc biệt, năm 2009, Bắc Kinh (Trung Quốc) bắt đầu thực hiện vùng phát thải thấp, với phạm vi từ trung tâm ra tới đường vành đai 5, sau đó ra vành đai 6, kiểm soát xe tải hạng nặng, nâng dần tiêu chuẩn khí thải từ mức 1 lên mức 4. Kết quả, Bắc Kinh đã giảm 29% xe tải không đạt tiêu chuẩn khí thải so với trước năm 2017, trong đó 70% xe tải dưới 4,5 tấn sử dụng năng lượng mới. Nồng độ bụi mịn pM 2.5 giảm đáng kể từ sau năm 2017…
Theo bà Đỗ Vân Nguyệt, đây là những bài học rất bổ ích và phù hợp cho Hà Nội trong việc xây dựng các vùng phát thải thấp:
"Thứ nhất và quan trọng nhất là Hà Nội cần tiếp cận là đi từ từ, chúng ta đi theo giai đoạn, có thể bắt đầu bằng những quy mô nhỏ. Đây cũng là điểm thuận lợi của Hà Nội, vì Hà Nội có những khu vực phố đi bộ đang rất được người dân yêu thích, rồi người dân Hà Nội rất thích lối sống lành mạnh, như việc đạp xe đạp hay chạy bộ. Việc chúng ta đi từ từ, nhìn vào những khu vực như trường học, bệnh viện, những khu vực trung tâm, đông dân để làm quy mô nhỏ, sau đó chúng ta chuyển dần sang khu vực lớn".
Ông Nguyễn Anh Quân, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội cũng chia sẻ, kết quả khảo sát của đơn vị tại 11 điểm trên địa bàn TP. Hà Nội cho thấy, nguyên nhân chính gây ô nhiễm môi trường tại các địa điểm này là từ phương tiện giao thông cơ giới như mô tô, xe gắn máy, xe tải nặng, taxi sử dụng nhiên liệu diesel…
Bởi vậy, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội đang phối hợp với UBND quận Hoàn Kiếm, Ba Đình xây dựng đề án để thực hiện vùng phát thải thấp, trong đó có việc giảm thiểu các nguồn gây bụi, kể cả nguồn bụi phát sinh từ các tỉnh lân cận, hoặc nguồn phát sinh từ các công trình xây dựng:
"Vấn đề là sự quyết tâm của chính quyền và sự đồng thuận của người dân thôi. Việc thay đổi thói quen, ngoài sự đồng thuận, còn sự kiên quyết. Như ngày xưa thực hiện chính sách đội mũ bảo hiểm chẳng hạn, mới đầu người dân phản ứng, sau đấy, từ sự thiết thực và hiệu quả, cùng với sự quyết tâm của chính quyền, từ đấy, từ nhận thức và thái độ của người dân đã được thay đổi".
Lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội cũng cho biết, sau khi thí điểm tại hai quận Hoàn Kiếm và Ba Đình vào năm 2025 đến năm 2030, dự kiến sau năm 2030 sẽ triển khai sang các quận, huyện khác. Bởi vậy, việc triển khai vùng phát thải thấp tại các khu vực nhỏ, triển khai theo từng giai đoạn sẽ là kinh nghiệm quý để việc triển khai giai đoạn tiếp theo được thuận lợi, bền vững./.