Thay vì mô hình "lấy-sản-xuất-vứt bỏ" truyền thống, kinh tế tuần hoàn tìm cách khép kín vòng đời sản phẩm, giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, hướng tới phát triển bền vững, cho hôm nay, cho ngày mai.
Khi nông dân làm kinh tế tuần hoàn
Sự manh nha của nền kinh tế tuần hoàn thô sơ được đề cập từ hành thập kỷ trước đây, nôm na gọi là VƯỜN – AO – CHUỒNG. Tại thời điểm hiện nay, khái niệm kinh tế tuần hoàn được nhắc đến một cách vĩ mô hơn, với nhiều lợi ích hơn so với trước đây.
Lấy một trường hợp điển hình của mô hình VAC làm ví dụ, cách đây hơn 3 năm gia đình ông Nguyễn Văn Hà ở xã Văn Võ, huyện Chương Mỹ, nay là xã Hòa Phú, TP. Hà Nội, chuyển đổi từ hình thức canh tác thuần túy theo kiểu lấy-sản-xuất-vứt bỏ, vườn bưởi hữu cơ của ông Hà nhanh chóng thu lợi hơn so với trước đây. Quan trọng hơn, việc sử dụng phân hữu cơ bón cho cây khiến cho đất càng về sau càng ít bị thoái hóa, chi phí cải tạo đất cũng giảm theo.
“Tôi thấy cây quả ngon, nhỏ quả không bị bộp, vừa đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, vừa dễ làm. Chúng tôi cũng khuyến cáo bà con bón cái phân này đầu ra bán cũng dễ, kinh tế cho bà con nâng lên”…
Bài toán kinhh tế đối với việc sử dụng phân hữu cơ toàn bộ từ cải tạo đất đến chăm bón nếu so về lâu dài ít tốn kém về chi phí hơn bởi vì cách làm truyền thống trước đây vài năm lại phải cải tạo lại đất, cây trồng nhanh thoái hóa giống trong khi chi phí cho các loại sản phẩm hữu cơ ngày càng thấp sau từng mùa vụ. Chưa kể đến việc tái sử dụng một số loại chế phẩm từ chính chất thải của cây trồng giúp cho quá trình tuần hoàn, tái chế, tái sử dụng được thực hiện khoa học hơn.
Chia sẻ về vấn đề này, anh Đỗ Văn Hoàng, Phó Tổng Giám đốc Công ty Bio Farm Việt Nam cho biết: “Thực ra với chi phí ban đầu thì cao hơn một chút nhưng sau đó đất khỏe thì chi phí giảm bớt, giảm mạnh sau 3 năm, so với các loại phân bón khác thấp hơn khoảng 30 đến 40% sau 3 năm. Như vậy hoàn toàn phù hợp với mức chi phí ban đầu của người dân”…
Kinh tế tuần hoàn: Tấm vé để bước vào chuỗi giá trị toàn cầu
Khái niệm mọi thứ đều có thể trở thành đầu vào của những thứ khác hiểu một cách đơn giản như là các loại phân bón hữu cơ được sử dụng từ các loại than tái chế từ than, vỏ cây, thậm chí lá cây ủ lâu ngày. Bản chất của nền kinh tế hay sản xuất tuân thủ nguyên tắc tái chế, tái sử dụng cấp tiết trong bối cảnh hiện nay, khi mà thế giới thay đổi rất nhiều tư duy tổ chức một nền kinh tế.
Theo ông Nguyễn Quang Vinh, Phó Chủ tịch Liên đoàn thương mại và Công nghiệp Việt Nam, xu thế hiện nay là các doanh nghiệp tiến tới không sử dụng các loại năng lượng không tái tạo. Các mặt hàng xuất khẩu của chúng ta sắp tới cũng không nằm ngoài xu thế này.
“Dòng đầu tư vào thông qua kinh tế tuần hoàn ví dụ như năng lượng công bằng, năng lượng bền vững, năng lượng sạch bởi vì đấy là xu thế, các doanh nghiệp không thể sử dụng nhiều những năng lượng mà không tái tạo để đáp ứng nhu cầu của các nhà nhập khẩu. Chúng ta phải nhanh chóng triển khai những mô hình môi trường pháp lý để tạo điều kiện cho doanh nghiệp”…
Kinh tế tuần hoàn là một khái niệm chung chung, không hướng đến một loại sản phẩm hàng hóa hay dịch vụ cụ thể. Tuy nhiên, mô hình này lại được áp dụng từ một hệ thống… chung chung vào từng linh vực, từng ngõ ngách của đời sống kinh tế. Ngành này là đầu ra vào của ngành khác trong khi ngành khác đó lại là đầu ra của ngành khác nữa. Một chuỗi thói quen sản xuất theo kiểu lấy-sản-xuất-vứt bỏ cần được thay đổi về mặt tư duy, đặc biệt là vấn đề môi trường, xanh hóa các công đoạn sản xuất, xanh hóa nguyên, nhiên liệu sử dụng.
Chia sẻ quan điểm về kinh tế tuần hoàn, ông Nguyễn Anh Dương, Trưởng ban Nghiên cứu Tổng hợp – Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương, cho biết: “Nền kinh tế tuần hoàn nó không gắn với sản phẩm cụ thể hay dịch vụ cụ thể mà nó là cả một tư duy thiết kế đảm bảo các sản phẩm, dịch vụ hàm nghĩa trong chuỗi cung ứng ấy rất đa dạng và nó đảm bảo được tính tuần hoàn thích ứng với môi trường kinh tế xanh, phát triển bền vững”…
Câu chuyện cây bưởi, quả bưởi phát được chăm bón từ chính những chế phẩm sinh học, gồm than cây, lá cây thay vì vứt bỏ người ta tái sử dụng làm phân bón, thuốc trừ sâu… Rồi cây bưởi ấy, trái bưởi ấy xuất ra nước ngoài, đem lại nguồn lợi kinh tế hơn hẳn trong một quy trình trồng chọt, tiêu thụ khép kín. Trong đó, khái niệm kín bắt buộc chúng ta phải tuân thủ những quy định nghiêm ngặt nếu muốn tham gia vào vòng tuần hoàn sản xuất - tiêu thụ toàn cầu.