Thông tư số 68 năm 2024 của Bộ Tài chính đã sửa đổi, bổ sung một số điều của 4 thông tư quy định về giao dịch chứng khoán tập trung, bù trừ và thanh toán giao dịch chứng khoán, cũng như hoạt động của công ty chứng khoán và công bố thông tin trên thị trường chứng khoán.
Có thể nói, điểm đáng chú ý nhất trong thông tư 68 là đã xoá bỏ yêu cầu có “đủ” tiền trong tài khoản trước khi đặt lệnh giao dịch (gọi tắt là pre-funding) đối với nhà đầu tư nước ngoài. Ông Đỗ Bảo Ngọc, Phó Tổng Giám đốc Công ty Chứng khoán Kiến thiết cho biết thêm: "Thông tư 68 được ban hành nhằm sửa đổi 4 Thông tư, trong đó có các việc khai thông các quy định của pháp luật để cho phép các nhà đầu tư nước ngoài được giao dịch không phải ký quỹ 100%. Đây cũng là một trong những yêu cầu của các tổ chức xếp hạng đều đặt ra vấn đề này đối với VN. Và chúng ta điều chỉnh để hướng đến việc cho phép họ được ký quỹ với tỷ lệ thấp hơn 100%".
Quy định mới đã gỡ “nút thắt” lớn nhất trong tiến trình nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam từ cận biên lên mới nổi theo đánh giá của các Tổ chức định hạng tín nhiệm quốc tế.
Đồng thời, quy định mới này cũng đã hiện thực hóa quan điểm thu hút nhà đầu tư có tổ chức và chuyên nghiệp của nước ngoài, như Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi chia sẻ: "Các đơn vị chuyên môn và UBCK đặt trọng tâm cởi bỏ những điều kiện chặt chẽ, để nhà đầu tư tổ chức nước ngoài tham gia thuận lợi hơn, để họ vào nhiều hơn trên thị trường chứng khoán. Chúng tôi đã lấy ý kiến rộng rãi các đối tượng liên quan, thay đổi những điều kiện này tạo điều kiện trong điều kiện có thể được, thu hút nhiều nhà đầu tư nước ngoài, qua đó tăng chất lượng thị trường chứng khoán".
Cụ thể, Thông tư số 68 quy định, nhà đầu tư phải có đủ tiền khi đặt lệnh mua chứng khoán, ngoại trừ 2 trường hợp: nhà đầu tư nước ngoài là tổ chức, và tổ chức thành lập theo pháp luật nước ngoài tham gia đầu tư trên thị trường chứng khoán Việt Nam.
Theo đó, Công ty chứng khoán nơi nhà đầu tư tổ chức nước ngoài đặt lệnh, sẽ thực hiện đánh giá rủi ro thanh toán của nhà đầu tư đó, để xác định mức tiền phải có khi đặt lệnh mua cổ phiếu (nếu có), theo thỏa thuận giữa 2 bên. Trường hợp nhà đầu tư tổ chức nước ngoài không thanh toán đủ tiền cho giao dịch mua cổ phiếu, nghĩa vụ thanh toán giao dịch thiếu tiền được chuyển cho công ty chứng khoán, ngoại trừ trường hợp ngân hàng lưu ký của nhà đầu tư chịu trách nhiệm thanh toán. Đây là phương án hài hòa lợi ích và năng lực giữa nhà đầu tư nước ngoài và Công ty chứng khoán, phù hợp với bối cảnh Việt Nam.
Ông Nguyễn Khắc Hải, Giám đốc Khối phụ trách luật và Kiểm soát tuân thủ của Công ty Chứng khoán SSI cho biết: "Giải pháp hỗ trợ giao dịch không cần ký quỹ, chúng tôi sẽ đánh giá tín nhiệm nhà đầu tư nước ngoài và cung cấp hạn mức… Chúng tôi phải cân nhắc rủi ro vì cân nhắc năng lực vốn và đánh giá tín nhiệm"
Tất nhiên, sức ép cũng đặt ra đối với Công ty chứng khoán về nâng cao năng lực phục vụ nhà đầu tư tổ chức nước ngoài. Ông Trịnh Hoài Giang, Tổng Giám đốc Công ty Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh cho biết: "CTCK cũng cần tăng vốn để đáp ứng cơ chế mới, giao dịch không ký quỹ trong điều kiện thanh toán chưa được tối ưu. Việc tăng vốn vô cùng cần thiết. Hiện, HSC có vốn điều lệ 10.000 tỷ đồng, và mong muốn tăng gấp 2, đủ lớn để tăng cường quản trị rủi ro. Dài hạn, chúng tôi mong muốn có cơ chế tạo tín dụng với ngân hàng lưu ký nội địa, và toàn cầu".
Một điểm nhấn thứ 2 trong Thông tư số 68 là tăng cường chất lượng công bố thông tin. Theo đó, tổ chức niêm yết, công ty đại chúng quy mô lớn phải công bố thông tin định kỳ đồng thời bằng tiếng Anh từ đầu năm 2025, công bố thông tin bất thường, thông tin theo yêu cầu và thông tin về các hoạt động khác đồng thời bằng tiếng Anh kể từ đầu năm 2026.
Đánh giá về quy định này, ông Đỗ Bảo Ngọc cho biết: "Chúng ta đặt ra các yêu cầu về công bố thông tin để tăng khả năng tiếp cận của các tổ chức nước ngoài vào thị trường Việt Nam, trong đó việc công bố bằng tiếng anh là rất quan trọng. Chúng ta có lộ trình rõ ràng thì mới đảm bảo được yêu cầu tối quan trọng là khả năng tiếp cận của thị trường nước ngoài, kể cả dịch vụ tài chính và thông tin".
Như vậy, 2 “nút thắt” lớn trong đáp ứng tiêu chí xem xét nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam, là giao dịch ký quỹ của nhà đầu tư nước ngoài và công bố thông tin nh bạch bằng tiếng Anh đã được tháo gỡ trong Thông tư số 68 của Bộ Tài chính. Thông tư này có hiệu lực từ 2/11 năm nay và nếu được các thành viên thị trường triển khai tốt, thị trường chứng khoán Việt Nam có thể được nâng hạng từ cận biên lên mới nổi trong kỳ đánh giá tháng 9 năm 2025, từ đó giúp thu hút hàng tỷ đôla Mỹ từ các nhà đầu tư tổ chức nước ngoài./.