Theo đánh giá của Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam, khối lượng phát hành trái phiếu xanh, trái phiếu xã hội và trái phiếu bền vững ở Việt Nam còn rất khiêm tốn. Trong 2 năm qua, chỉ có 3 sản phẩm trái phiếu loại này của Việt Nam được phát hành, đợt huy động đầu tiên là 75 triệu USD của Công ty Tài chính Điện lực - EVN Finance, sau đó là đợt huy động 100 triệu USD của Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam – BIDV, và gần đây là đợt huy động của Công ty bất động sản BIM Land.
Nhận định nguyên nhân về độ trễ nhịp của thị trường trái phiếu xanh so với thế giới, ông Nguyễn Thế Minh – Giám đốc phân tích Công ty chứng khoán Yuanta Việt Nam cho rằng chủ yếu việc phát triển trái phiếu hiện chỉ tài trợ cho các dự án về năng lượng tái tạo, chưa có luật quy định cụ thể cho thị trường khiến các doanh nghiệp e dè trong việc tiếp cận và triển khai:
"Đầu tiên là việc phát triển trái phiếu xanh hiện chủ yếu tài trợ cho các dự án về năng lượng tái tạo. Hiện chúng ta vẫn đang tắc nghẽn ở Quy hoạch điện VIII bởi vì khi ban hành rồi thì phải có những thông tư hướng dẫn cụ thể cho quy hoạch nhưng chúng ta chưa có.
Bản thân các doanh nghiệp phát triển năng lượng điện tái tạo cũng đang dậm chân chuẩn bị đáp ứng cho Quy hoạch điện VIII và chờ thông tư hướng dẫn cụ thể. Thứ 2 là hiện các doanh nghiệp chưa sẵn sàng tham gia vào các dự án này chủ yếu là chưa có quy định chính sách hỗ trợ phát triển lĩnh vực tái tạo và lĩnh vực xanh".
Sự chậm nhịp của dòng chảy nguồn vốn xanh ở thị trường vốn – tài chính Việt Nam, được nhận định là do sự ngập ngừng đưa ra bản vẽ kiến trúc hạ tầng, thước đo kỹ thuật về sản phẩm, cho đến phát triển cơ sở nhà đầu tư, tổ chức phát hành, văn hóa quản trị doanh nghiệp và nh bạch thông tin trên thị trường này.
Bà Tạ Bích Thảo, Phó tổng thư ký Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam cho biết thêm: "Cần đa dạng hóa sản phẩm trái phiếu bền vững, đa dạng hóa cơ sở nhà đầu tư, văn hóa quản trị doanh nghiệp của từng tổ chức phát hành, nh bạch hóa các thông tin các đợt phát hành. Tôi thấy ở các thị trường khu vực, vai trò Chính phủ luôn đi đầu, không chỉ đưa ra chính sách mà còn là người phát hành lớn nhất về trái phiếu xanh, bền vững để tài trợ dự án công, thể hiện hành động thực hiện cam kết Chính phủ về phát thải ròng bằng không"
Chuyên gia trái phiếu cũng lưu ý, để có nguồn vốn dài hạn cho trái phiếu bền vững thì phải có nhiều nhà đầu tư chuyên nghiệp dài hạn. Tuy nhiên, theo quy định hiện hành, các Công ty bảo hiểm không được phép mua trái phiếu doanh nghiệp phát hành với mục đích cơ cấu nợ. Theo giới phân tích, đây là nguồn vốn có tính dài hạn, ổn định, nếu có thể huy động được nguồn vốn từ doanh nghiệp bảo hiểm hỗ trợ cho thị trường trái phiếu xanh thì đó cũng là một cú huých hoặc có thể giải tỏa một điểm nghẽn của thị trường.
Cần nhìn nhận thẳng thắn rằng, trái phiếu xanh, trái phiếu bền vững là sản phẩm trái phiếu được phát hành với mục đích huy động vốn để tài trợ cho các dự án, chương trình mang lại lợi ích cho môi trường và xã hội. Đây thường là những dự án mang lại hiệu quả kinh tế trong dài hạn, nhưng lợi nhuận trước mắt lại thấp và khó hấp dẫn nhà đầu tư.
Do đó, ông Hoàng Văn Cường, Phó Chủ tịch Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam nhận định: "Trong Luật bảo vệ môi trường có nói về trái phiếu xanh, không thể chỉ trông chờ từ nguồn lực doanh nghiệp vì hiệu quả rất thấp… Chính phủ cần có chính sách hỗ trợ chuyển đổi xanh vì doanh nghiệp bình thường không có hỗ trợ từ Chính phủ thì rất khó thúc đẩy doanh nghiệp thực hiện chuyển đổi"
Phát triển trái phiếu xanh được Đảng và Chính phủ đặc biệt quan tâm và nêu rõ chủ trương, thể hiện qua nhiều Nghị quyết của Trung ương và một số văn bản quy phạm pháp luật. Tuy nhiên, việc triển khai trong thực tế còn chưa quyết liệt.
Tại Nghị định số 08 năm 2022 hướng dẫn thi hành Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, Chính phủ cũng giao Bộ Tài nguyên và Môi trường làm đầu mối, cùng các bộ, ngành xây dựng Danh mục phân loại xanh. Đây là danh mục sắp xếp các loại hình dự án hoặc hạng mục của dự án mang lại lợi ích về môi trường đáp ứng các tiêu chí sàng lọc, ngưỡng và chỉ tiêu môi trường. Nhưng danh mục này bị chậm trễ ban hành đến nay đã sắp được gần 2 năm.
Ông Nguyễn Mạnh Hà, Phó Trưởng ban Nghiên cứu và điều phối chính sách của Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia nhìn nhận: "Năm 2022, Chính phủ đã ban hành Nghị định 08 đặt mục tiêu rõ ràng là ban hành Danh mục môi trường và tiêu chí xác định dự án xanh trước 31/12/2022, nhưng chúng ta đã bị chậm 2 năm. Chúng ta đã bắt đầu xây dựng cơ chế, chính sách trái phiếu xanh, nhưng thực hiện quy định còn có một số vướng mắc nhất định. Đặc biệt nhất là danh mục xanh chưa được ban hành. Điều này cần khắc phục sớm"
Do đó, các chuyên gia cho rằng để thúc đẩy được trái phiếu xanh thời gian tới cần tập trung tháo gỡ từng điểm nghẽn của thị trường. Quan trọng nhất là cần có những quy định cụ thể hơn như chia sẻ của ông Nguyễn Thế Minh – Giám đốc phân tích Công ty Chứng khoán Yuanta Việt Nam:
"Về giải pháp tôi cho rằng chủ yếu chúng ta cần có những quy định cụ thể hơn sau khi đưa ra Luật ban hành thì cần đẩy nhanh thông tư, nghị định hướng dẫn cho các quy định này. Vấn đề 2 là chúng ta phải có cơ chế chính sách rất rõ ràng để hỗ trợ các nhà đầu tư trong giai đoạn đầu triển khai. Thay vì trước đó chúng ta chỉ ủng hộ và kêu gọi thì cũng cần có những cam kết rõ ràng từ chính phủ thì doanh nghiệp sẽ yên tâm hơn trong việc triển khai các dự án. Cuối cùng là ách tách trong triển khai trái phiếu xanh là tài sản đảm bảo trong quá trình thực hiện phát hành trái phiếu"
Như vậy để thị trường trái phiếu xanh có thể bắt nhịp với thế giới và phát triển bền vững, việc rà soát lại khuôn khổ pháp lý là yêu cầu bức thiết. Bên cạnh đó để thu hút các doanh nghiệp tham gia mạnh mẽ hơn Chính phủ có thể cân nhắc thêm những giải pháp hỗ trợ về thuế, phí khuyến khích doanh nghiệp sớm hoà nhập vào xu thế này./.