Sau khi sáp nhập thì bên cạnh Nhiêu Lộc và Bàn Cờ, 2 phường mới thành lập từ các phường của quận 3 cũ, Xuân Hòa là cái tên còn khá mới mẻ. Nhưng thực ra, đây là vùng đất mang bề dày lịch sử lâu đời, từng được ghi nhận trong sách sử từ năm 1880.
Không chỉ là dấu ấn địa danh, Xuân Hòa còn lưu giữ nhiều ký ức văn hóa nơi có ngôi đình cổ Xuân Hòa trăm năm tuổi. Xuất hiện trên bản đồ Nam kỳ từ thế kỷ XIX, địa danh Xuân Hòa được hình thành khi thôn Tân Định được đổi tên thành thôn Xuân Hòa, thuộc tổng Bình Chánh Thượng vào năm 1880. Cùng thời điểm đó, đình Tân Định cũng được đổi tên thành đình Xuân Hòa, tại địa chỉ 129 đường Lý Chính Thắng, phường Xuân Hòa ngày nay.
Đến đình Xuân Hòa những vào một sáng tháng 8, khi bầu trời vẫn còn vương chút xám bạc sau cơn mưa đêm. Trên con đường Lý Chính Thắng, ánh nắng đầu ngày len lỏi qua tán cây, hắt xuống mặt đường loang loáng những vệt nước còn đọng. Không khí mát mẻ, mang theo mùi đất ẩm và hương cà phê mới pha từ những quán cóc ven đường
Bước qua cánh cổng đã nhuốm màu thời gian, ta như tách khỏi nhịp sống vội vàng của thành phố. Bên trong là mái ngói rêu phong, những bức hoành phi câu đối sơn son thếp vàng, tiếng chuông gió khe khẽ, hương trầm nghi ngút. Tất cả hòa quyện tạo nên một không gian thanh tịnh hiếm hoi giữa đô thị ồn ào.
Ông Nguyễn Văn Châu – Trưởng ban Quý tế Đình Xuân Hoà (80 tuổi) cho biết: "Ý nghĩa của cái đình theo ông bà để lại là vào những ngày lễ tết, bá tánh họ đến để cầu bình an, quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa. Mỗi ngày ông Từ đều thắp nhang cầu nguyện cho bá tánh trong làng an khang thịnh vượng, đất nước được hòa bình. Ai đến viếng thì báo trước để người giữ đình họ mở của cho vào".
Giống như hầu hết các ngôi đình ở Nam bộ, đình Xuân Hòa thờ thần thành hoàng bổn cảnh phù hộ cư dân thôn làng và các vị thần dân gian như Ngũ Hành Nương Nương, Quan Thánh Đế Quân, Bạch Mã Thái Giám... Hằng năm, đình tổ chức lễ kỳ yên vào 3 ngày từ 14 đến 16, tháng Hai âm lịch. Đây là dịp để người dân tưởng nhớ công đức tiền nhân và cầu cho quốc thái dân an.
"Trước đây thì đình có 2 vế, 1 vế là An Dân, chòm xóm có mâu thuẫn thì đến đình để hòa giải. Sau này có chính quyền rồi thì đình chỉ còn vế là thờ cúng và tương tế, tức là làm hội tương tế để giúp đỡ cho những người cơ nhỡ, nghèo nàng".
Ngôi đình mang kiến trúc truyền thống Nam bộ với khung gỗ, mái ngói âm dương, bình phong chạm hình Ông Hổ, trang trí lưỡng long tranh châu, cá hóa long… vẫn được gìn giữ gần như nguyên vẹn.
Từ tiền điện kiểu nhà ba gian đến chính điện và hậu điện xây dựng theo lối tứ trụ, toàn bộ kết cấu gỗ như cột, kèo, xà, đòn tay, rui mè đều được chạm khắc tinh xảo, thể hiện kỹ thuật xây dựng cổ cùng bàn tay tài hoa của người xưa.
Theo tư liệu ghi chép, hiện đình Xuân Hòa lưu giữ hơn 50 cổ vật quý giá có niên đại từ 100 đến 200 năm như hoành phi, liễn đối chữ Hán, chuông đồng, mõ gỗ, lư hương, long đình, bài vị... mỗi cổ vật đều là hiện thân của một lớp lang văn hóa, tâm linh và ký ức cộng đồng.
Làm công việc quét dọn, lo cúng kiếng ở đình đã 24 năm qua, bà Sơn Thị Kiều về đình sau biến cố gia đình, bà Kiều ban đầu không quen công việc nhưng sau vì quen tay, quen chân, mến không khí, mùi khói hương mà ở lại. Mỗi ngày, bà thức dậy lúc 3 giờ rưỡi sáng lo nấu nước, dâng hoa quả, giữ cho trang thờ được sạch đẹp, tươm tất.
"Mỗi ngày dọn dẹp bàn thờ vậy đó, 3h30 thức dậy để lên công phu, hoa, nước rồi cúng. Cúng xong rồi thì làm những công việc khác trong đình".
Giữa vòng xoáy đô thị hóa, đình Xuân Hòa vẫn kiên trì tồn tại, nhưng cũng không tránh khỏi thử thách: không gian thu hẹp, kiến trúc cần tu bổ, và nguy cơ bị. Năm 2003, đình Xuân Hòa được UBND TP.HCM công nhận là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp thành phố. May mắn thay, chính quyền và cộng đồng địa phương đang chung tay bảo tồn, gìn giữ, để đình vừa là di sản văn hóa, vừa là điểm đến giáo dục truyền thống cho thế hệ mai sau.
Đình Xuân Hòa không chỉ là một địa danh. Đó là một phần ký ức, là nhịp cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, để mỗi người dân nơi đây – dù đi đâu, về đâu – vẫn tìm được một chốn quay về, tìm thấy mình giữa hồn cốt quê hương.
SỐNG Ở SÀI GÒN: Bữa cơm vội giữa trưa nắng Sài Gòn
Ở Sài Gòn, dễ dàng bắt gặp hình ảnh những người buôn bán, làm việc trên phố dừng chân ở góc phố, mảng cỏ công viên hay đâu đó ăn vội bữa trưa dưới cái nắng dai dẳng của mùa hè. Sài Gòn nhiều công chuyện để làm, chỉ cần người ta không ngại việc.
Sống ở Sài Gòn, chịu khó nhìn ngắm xung quanh, nhìn về những thiệt thòi vất vả của người bên cạnh để trân trọng thêm những hiện tại của bản thân và biết san sẻ hơn với những hoàn cảnh khó quanh ̀nh. Sài Gòn, mảnh đất màu mỡ, rất mát tay trong việc dạy con người nhanh trưởng thành và sống tử tế.
Những ngày đầu tháng 8, người dân ở TPHCM trải qua thời kỳ nắng nóng rát rạt dù đang giữa mùa mưa, nhiệt độ nhiều ngày đến 36 độ C, cảm nhận thực tế thậm chí còn nhỉnh hơn đôi chút. Đợt nắng nóng này theo cách gọi dân gian là "hạn bà chằn".
Chuyện trú nắng tránh mưa ở Sài Gòn, luôn là điều khiến người ta phải nghĩ ngợi…
Với hơn 10 triệu dân thời điểm chưa sáp nhập, Sài Gòn như một tán cây rộng phủ mát những phận đời đang nỗ lực vươn lên, tức Sài Gòn chẳng vắng công ăn chuyện làm, và cơ hội thì luôn xuất hiện với một người có chuẩn bị và biết nắm bắt.
Sài Gòn thời này chẳng thiếu những công trình xây dựng, hình ảnh vợ chồng công nhân xây dựng trong bộ đồng phục lấm lem chở nhau trên con xe máy cũ buổi sáng sớm, chắc chẳng lạ lẫm với nhiều người sống ở đất này. Cũng những người công nhân xây dựng ấy, buổi trưa nắng thường tận dụng dạ cầu để che mát, dùng cơm và ngã lưng đôi phút, chắc điều này với nhiều người cũng cảm thấy khá thân quen. Giữa cảnh nắng nóng của Sài Gòn mênh mông, có lẽ, phía sau bữa cơm vội là một mơ ước đang dần được thành hình.
Cũng giữa Sài Gòn, đội ngũ shipper, xe ôm công nghệ gần như xuất hiện dày đặc các góc phố con đường, từng đơn hàng vội, từng cuốc xe nhanh, cứ thế đưa họ vào guồng quay chẳng thể chậm. Hình ảnh anh xe ôm công nghệ nép ̀nh ở một góc đường tránh nắng, tay cầm hộp cơm bình dân, và vội, qua loa cho vững bụng giữa trời trưa, rồi lên ga tiếp nối hành trình, có lẽ rất nhiều người trong chúng ta đã từng để mắt thấy. Tốc độ càng nhanh, mục tiêu càng sớm đến, với đội ngũ shipper, xe ôm công nghệ có lẽ điều này đúng cả nghĩa bóng lẫn nghĩa đen.
Sài Gòn, có thiếu gì những phận đời chịu nắng, vượt mưa, tôi còn nhớ như in hình ảnh, một người mua phế liệu giữa trưa hè Sài Gòn, nép ̀nh vào chút bóng mát dọc dòng kênh Tàu Hủ, bên đại lộ Võ Văn Kiệt để lùa vội hộp cơm trưa, bữa đó trong tôi hiện lên muôn lối những cảm xúc đan xen, kiểu, sự ô nhiễm của dòng kênh, cái nắng nóng của Sài Gòn, chỗ ngồi tạm bợ trên vỉa hè chật hẹp, cứ thế tôi ên man nghĩ về những phận khó giữa Sài Gòn…
Người ta đã từng phản biện giữa hai thái cực: bỏ phố về quê và ở lại Sài Gòn. Với riêng tôi Sài Gòn vẫn có một sức mạnh vô hình để níu giữ những đôi chân đang lung lay tìm hướng đến. Và không phải ai cũng có một vùng quê êm ả để trở về.
Sài Gòn như một môi trường với rất nhiều phép thử, thử cách người ta giữ ̀nh trước những đua chen, thử cách người ta vượt nghịch cảnh để thoát kén vươn ̀nh.
Thực tế, tôi biết, rất nhiều cá nhân đã từng chùn bước vì những bài toán quá khó đất Sài Gòn đem lại, là áp lực công việc, là vạn chi phí bủa vây, là sự thua cuộc với những mối quan hệ đã từng rất trân trọng.
Và nếu bạn cũng đang neo ̀nh ở vị trí của kẻ chùn chân, hãy thử theo tôi đọc vài lần câu thần chú “Sống phải nhìn lên, nhìn xuống và nhìn xung quanh”. Nhìn vào những cá nhân phải và vội hộp cơm trưa giữa nắng nóng, bất kể ngoại cảnh ra sao, có ai ngoái nhìn, hay có ai to nhỏ bàn tán, họ vẫn vững vàng với mục tiêu phía trước. Nhìn vào những nỗ lực đã thành công để ép bản thân không bỏ cuộc, và nhìn những chuyện vừa tầm ngang sức để thấy cuộc đời còn nhiều điều dễ chịu.
Sài Gòn khắc khe để dạy người ta biết san sẻ, biết cố gắng, biết hiểu cho nhau và thật nhanh phải tử tế trưởng thành.
Bữa cơm vội giữa Sài Gòn nắng nóng, với tôi là một sắc thái có quyền kiêu hãnh, là một chi tiết đắt giá của một hành trình dài, rất có tương lai.