UBND TPHCM vừa có tờ trình đề xuất chính sách khuyến khích, thu hút, phát huy vai trò của luật sư trong việc tham gia giải quyết, thực hiện các kế hoạch, nội dung, chương trình xây dựng và phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội đến năm 2030.
Một trong những điểm đột phá là cơ chế thu hút luật sư tham gia tư vấn, hỗ trợ pháp lý từ sớm nhằm khắc phục thực tế thiếu nguồn tài chính khi tranh chấp được xử lý bằng thương lượng, hòa giải, nhưng chưa tiến hành khởi kiện.
Xung quanh nội dung này, PV VOV Giao thông có cuộc trao đổi với Luật sư Nguyễn Hải Lăng.
PV: Thưa luật sư, TP.HCM vừa đề xuất chính sách tài chính vượt trội để đặt hàng đội ngũ luật sư đồng hành sớm hơn cùng chính quyền thành phố trong các kế hoạch phát triển và vụ việc tranh chấp phức tạp, đặc biệt vụ việc có yếu tố quốc tế. Mức chi hỗ trợ từ 10 đến 30 tháng lương cơ sở/ vụ việc. Luật sư đánh giá thế nào về đề xuất này?
Luật sư Nguyễn Hải Lăng: Tôi cho rằng đây là đề xuất rất cần thiết, mang tính chiến lược và đột phá. Đề xuất của TP.HCM cho thấy một bước chuyển quan trọng trong tư duy quản trị pháp lý, khi Nhà nước chủ động đặt hàng luật sư tham gia ngay từ giai đoạn hình thành rủi ro pháp lý, thay vì chỉ tìm đến khi tranh chấp đã phát sinh.
Điểm cốt lõi của chính sách này không nằm ở con số 10–30 tháng lương cơ sở, mà ở cách tiếp cận phòng ngừa và kiểm soát rủi ro bằng pháp luật.
Thứ nhất, việc đặt hàng luật sư đồng hành sớm giúp chính quyền chủ động phòng ngừa rủi ro pháp lý ngay từ khâu hoạch định chính sách, đàm phán, ký kết, thay vì xử lý bị động khi tranh chấp phát sinh. Cách làm này sẽ giảm thiểu thiệt hại ngân sách và uy tín của thành phố.
Thứ hai, đối với các vụ việc phức tạp, có yếu tố quốc tế, yêu cầu đối với luật sư về trình độ chuyên môn, kinh nghiệm tranh tụng và hiểu biết luật, thông lệ quốc tế là rất cao. Trong bối cảnh đó, mức chi 10–30 tháng lương cơ sở/vụ việc là mức phù hợp, tương xứng với trách nhiệm nghề nghiệp và giá trị lợi ích cần bảo vệ, đồng thời tiết kiệm hơn nhiều so với chi phí thuê luật sư, hãng luật quốc tế.
Thứ ba, chính sách này không phải là khoản chi ngân sách thông thường, mà là sự đầu tư chiến lược cho năng lực pháp lý của chính quyền nhằm thu hút và giữ chân đội ngũ luật sư giỏi, tạo điều kiện để giới luật sư tham gia sâu hơn vào hoạt động quản trị công, qua đó nâng cao chất lượng xây dựng và thực thi chính sách, góp phần xây dựng chính quyền pháp quyền, nh bạch và chuyên nghiệp.
Tôi cho rằng cần tiêu chí lựa chọn luật sư rõ ràng, cơ chế giám sát chặt chẽ và đánh giá hiệu quả theo kết quả công việc, tránh hình thức hoặc lãng phí ngân sách. Nếu được triển khai bài bản, đây có thể trở thành mô hình mẫu cho các địa phương khác.
Thực chất, việc đặt hàng luật sư đồng hành sớm chính là thiết lập một cơ chế kiểm soát quyền lực bằng pháp luật, giúp phòng ngừa tranh chấp, hạn chế thiệt hại ngân sách và bảo vệ uy tín của chính quyền đô thị.
PV: Đặc thù các vụ việc UBND TP, các sở ngành là bên khởi kiện hoặc bị kiện, sự tham gia của luật sư trong giai đoạn tiền tố tụng trước khi tòa án thụ lý các vụ án dân sự có ý nghĩa ra sao?
Luật sư Nguyễn Hải Lăng: Đối với các vụ việc mà UBND TP hoặc các sở, ngành là bên khởi kiện hoặc bị kiện, thì sự tham gia của luật sư ngay từ giai đoạn tiền tố tụng có ý nghĩa đặc biệt quan trọng.
Trước hết, luật sư giúp đánh giá sớm tính hợp pháp, tính khả thi và rủi ro pháp lý của quyết định hành chính, hợp đồng, dự án hoặc phương án xử lý vụ việc trước khi tranh chấp bị đẩy ra tòa. Nhiều vụ việc nếu được tư vấn kịp thời ở giai đoạn này có thể điều chỉnh, khắc phục sai sót hoặc lựa chọn phương án pháp lý khác, qua đó tránh được việc khởi kiện hoặc bị kiện, giảm áp lực cho hệ thống tư pháp và thiệt hại cho ngân sách.
Thứ hai, nâng cao chất lượng lựa chọn phương án giải quyết tranh chấp. Trong giai đoạn tiền tố tụng, luật sư có thể tư vấn cho cơ quan nhà nước các phương án hòa giải, thương lượng, đối thoại hoặc xử lý hành chính phù hợp, góp phần giảm số lượng vụ án phải đưa ra tòa, tiết kiệm thời gian, chi phí xã hội và hạn chế tác động tiêu cực đến môi trường đầu tư.
Thứ ba, bảo đảm tính chuyên nghiệp, thống nhất và an toàn pháp lý.
Tóm lại, luật sư tham gia từ giai đoạn tiền tố tụng giúp chuẩn bị hồ sơ, chứng cứ và lập luận pháp lý chặt chẽ, chủ động khi phát sinh tranh chấp, đặc biệt với vụ việc phức tạp, có yếu tố quốc tế; đồng thời đóng vai trò “bộ lọc pháp lý độc lập”, nâng cao kỷ luật pháp luật trong hoạt động quản trị công, hạn chế khiếu kiện kéo dài và khiếu kiện đông người.
PV: Luật sư có đề xuất đóng góp ý kiến nào để nội dung này đạt hiệu quả trong thực tiễn?
Luật sư Nguyễn Hải Lăng: Để nội dung này đạt hiệu quả trong thực tiễn, tôi cho rằng cần quy định rõ và thực chất vai trò của luật sư ở giai đoạn tiền tố tụng, coi đây là khâu kiểm soát rủi ro pháp lý bắt buộc, tránh tình trạng tham gia mang tính hình thức hoặc đối phó.
Phải bảo đảm quyền tiếp cận đầy đủ, kịp thời hồ sơ, tài liệu liên quan cho luật sư, ngay từ khi hình thành phương án xử lý vụ việc hoặc ban hành quyết định quản lý. Nên lựa chọn luật sư trên cơ sở năng lực chuyên môn và kinh nghiệm thực tiễn, đặc biệt trong lĩnh vực tranh tụng, trọng tài và các vụ việc có yếu tố quốc tế.
Và cần thiết lập cơ chế đánh giá hiệu quả công việc của luật sư gắn với kết quả phòng ngừa và xử lý tranh chấp, làm căn cứ cho việc tiếp tục sử dụng và hoàn thiện chính sách đặt hàng dịch vụ pháp lý.
Nếu làm tốt, đây sẽ là một bước tiến quan trọng trong việc nâng cao năng lực pháp lý của chính quyền đô thị, hướng tới quản trị hiện đại, nh bạch và bền vững.
PV: Cảm ơn chia sẻ của luật sư!