

Đường sắt đổi mới và vươn mình
Dù gặp vô vàn khó khăn trong và sau đại dịch covid19 nhưng ngành đường sắt đã cố gượng dậy và vươn mình đổi mới toàn diện chất lượng dịch vụ và phương, đặc biệt là mạnh dạn tái cơ cấu mô hình tổ chức sản xuất, kinh doanh, tinh gọn bộ máy…
Sự thay đổi tích cực của ngành đường sắt cho thấy, nếu muốn làm, dám làm và có phương pháp làm sẽ phá vỡ tư duy cũ, từ đó giải quyết được những khó khăn, trở ngại cản bước phát triển của ngành trong nhiều thập niên qua.
Nhờ đó diện mạo của ngành đường sắt đã thay đổi chỉ trong 1 thời gian ngắn, làm thay đổi cách nhìn của người dân và du khách về đường sắt; đồng thời hoạt động liên vận quốc tế bằng đường sắt cũng ngày càng được mở rộng, đưa cửa khẩu đường sắt vào sâu trong nội địa.

2 chuyến tàu SE 19 và SE 20 thu hút được nhiều khách du lịch người nước ngoài trải nghiệm
Cùng với việc khai thác tốt hệ thống đường sắt hiện hữu, đường sắt VN đang chuẩn bị các điều kiện để làm chủ công nghệ, vận hành, khai thác đường sắt tốc độ cao trong thời gian tới.
Vận tải khách thay áo mới
Tuyến tàu chất lượng cao mang số hiệu SE19 là một trong những đoàn tàu mới, hiện đại của ngành đường sắt Việt Nam và được ví như khách sạn thu nhỏ trên tàu. Để thuận tiện và đỡ phải chờ đợi, nhiều hành khách thường chọn mua vé tàu online, và chỉ cần cung cấp thông tin tại ga để nhận vé tàu.
Khi đi tàu chất lượng cao SE19/20 quý vị sẽ có đặc quyền là chờ tàu tại phòng VIP và có lối đi riêng để không phải mất thời gian xếp hàng.
Các toa xe của đoàn tàu SE19/20 đều rất mới và tiện nghi vì đã được Tổng Công ty ĐSVN đầu tư cải tạo, nâng cấp. Bên trong các khoang tàu đều được sơn và dán lại toàn bộ thành vách để tạo điểm nhấn; chăn ga gối cũng được thay mới và vệ sinh thường xuyên để tạo cảm giác thoải mái cho hành khách khi đi tàu.
Tại khu rửa mặt cũng đã được đầu tư mới hoàn toàn với bình nước nóng, các khoang cũng có buồng vệ sinh được áp dụng công nghệ kỹ thuật để triệt tiêu mùi hôi nên giữ được không gian thoải mái và sạch sẽ như ở khách sạn.

Anh Dương Văn Toản (trưởng tàu SE19) kiểm tra lại hệ thống cửa kính trong khi tàu di chuyển qua các ga
Anh Dương Văn Toản, trưởng tàu SE19, trạm tiếp viên Đường sắt HN chia sẻ: ”Sau hơn 1 năm vận hành tàu chất lượng cao chúng tôi thấy hành khách đi lại rất đông, hiện tại cả đoàn tàu của chúng ta gần như không còn giường trống, tất cả các toa đều được cải tạo và trang trí để phù hợp với thị hiếu của hành khách nước ngoài và VN.
Đối với đoàn tiếp viên chúng tôi và công ty vận tải đường sắt, ngay từ đầu đã phải lựa chọn các tiếp viên, trưởng tàu có kinh nghiệm và đặc biệt phải có kiến thức và ngoại ngữ để phục vụ hành khách vì đặc điểm của tàu SE19/20 có nhiều hành khách nước ngoài, họ đi cung chặng HN-Huế, HN-Đà Nẵng. Do đó tàu chúng tôi cũng có rất nhiều cải tiến so với các đoàn tàu khác, ví dụ như hành khách có thể ngồi tại chỗ để quét mã QR đặt hàng dịch vụ cafe, nước uống. Ngoài ra chúng tôi cũng có dịch vụ ngâm chân để phục vụ hành khách đi tàu được thư giãn và thoải mái nhất”.

Anh Toản (trưởng tàu SE19) cùng các nhân viên kiểm tra an toàn của tàu tại các ga mà đoàn tàu đi qua
Không chỉ được trải nghiệm phòng khách sạn trên tàu, khi đi tàu chất lượng cao Hà Nội – Đà Nẵng, quý vị và các bạn còn có thể ngắm nhìn khung cảnh hùng vĩ, thơ mộng khi đi qua các tỉnh ven biển Bắc Trung Bộ, đặc biệt là đèo Hải Vân - nơi được mệnh danh là thiên hạ đệ nhất hùng quan của nước ta.

Trải nghiệm chuyến tàu Kết nối di sản miền Trung, ngoài ẩm thực hành khách còn được thưởng thức ca nhạc trong 3 giờ di chuyển
Lần đầu tiên trải nghiệm chuyến tàu chất lượng cao SE19, bạn Trịnh Phương Dung cho biết: “Mình thấy bây giờ đặt vé tàu qua mạng sẽ thuận tiện hơn, đỡ mất thời gian đi lại. Khách hàng cũng có thể tự do lựa chọn chỗ ngồi và vị trí mà mình mong muốn và thanh toán online sẽ nhanh hơn. Mình thấy chuyến SE19 có không gian và dịch vụ tốt hơn các chuyến tàu Thống Nhất khác ví dụ như vệ sinh sạch sẽ hơn, sự phục vụ của nhân viên trên tàu sẽ quan tâm đến hành khách hơn.
Các tiếp viên trên tàu sẽ chủ động giới thiệu cho khách về dịch vụ và từng chặng đường đi sẽ có thông báo từ nhân viên là mình sẽ đến ga nào, dừng lại thời gian bao nhiêu và mình cảm nhận được sự chăm sóc của nhân viên đã thay đổi rất nhiều để gần gũi với khách hàng hơn”.
Sau thành công của tàu chất lượng cao SE19/20 (HN – Đà Nẵng), trong năm 2024 Tổng công ty ĐSVN tiếp tục đưa vào khai thác đoàn tàu chất lượng cao SE21/22 (Sài Gòn - Đà Nẵng), kết nối trọn vẹn hành trình Hà Nội - Đà Nẵng - Sài Gòn; đồng thời khai trương đoàn tàu “Kết nối di sản miền Trung” và đoàn tàu “Hành trình đêm Đà Lạt”, được hành khách đón nhận và đánh giá cao.

Tàu HĐ4 - Kết nối di sản miền Trung cũng được nhiều người dân tham gia trải nghiệm
Trong đó, đoàn tàu “Kết nối di sản miền Trung” được trang bị ghế mềm điều hòa, đặt cạnh những ô cửa sổ để tiện cho du khách ngắm cảnh dọc tuyến đường sắt được đánh giá là đẹp nhất Việt Nam nối Huế - Đà Nẵng. Tại đây hành khách vừa có thể ngắm đèo Hải Vân, vịnh Lăng Cô, cảng Tiên Sa, vừa được thưởng thức các hoạt động văn hóa, nghệ thuật ca múa truyền thống được biểu diễn trong suốt hành trình.
Bạn trẻ Nguyễn Minh Châu (trú tại TP. HCM) chia sẻ: “Em cũng xem mọi người review trên mạng thì thấy chuyến tàu này rất đẹp nên cũng muốn trải nghiệm khung cảnh này nên em thấy chuyến tàu di sản Huế - ĐN đi rất xứng đáng. Em thấy mãn nguyện vì mình vừa được ngắm biển, vừa được ngắm suối, khung cảnh rất thơ mộng của Huế mà được đi trên chuyến tàu trang trí rất đẹp và truyền thống. Mình sẽ không thể nào ngắm được các cảnh đẹp này khi đi xe hơi, đó cũng là cách để mình quảng bá danh lam thắng cảnh của VN mình vì rất độc đáo và hay khi ĐSVN mình ngày càng phát triển”.
Trong khi đó tàu đêm của hành trình Đà Lạt – Trại Mát cũng là một sản phẩm mới của ngành đường sắt, mang đến cho hành khách những trải nghiệm mới, cảm nhận vẻ đẹp của Đà Lạt về đêm, góp phần đa dạng dịch vụ và phát triển du lịch địa phương. Cuối tháng 12/2024 đường sắt Việt Nam tiếp tục đưa vào khai thác đoàn tàu La Reine (hoàng hậu) phục vụ khách du lịch trên tuyến đường sắt Đà Lạt - Trại Mát; đồng thời đưa thêm 11 toa xe chất lượng cao vào hoạt động.

Các phòng nghỉ trên tàu đều được thay chăn ga mới thường xuyền, đảm bảo vệ sinh cho các hành khách khi di chuyển trên tàu SE 19 hoặc SE 20
Với sự thay đổi tích cực đã tạo ra một diện mạo hoàn toàn mới, ngày càng thu hút hành khách trong và ngoài nước lựa chọn vận tải đường sắt cho các hành trình đi lại và du lịch của mình. Nhờ đó từ một đơn vị thua lỗ triền miên, từ năm 2022 đến nay Tổng Công ty Đường sắt VN đã có lãi, thu nhập của người lao động được cải thiện đáng kể.
Riêng năm 2024, sản lượng hành khách đi tàu đạt trên 7 triệu lượt, tăng 14%; vận chuyển hàng hóa đạt trên 5 triệu tấn, vượt 11,4% so với cùng kỳ; doanh thu hợp nhất của Tổng công ty ước đạt gần 9,7 nghìn tỷ đồng, tăng 7,9%; lợi nhuận sau thuế ước đạt 220 tỷ đồng, thu nhập bình quân của người lao động ước đạt 13 triệu đồng/người/tháng, tăng 11,5% so với cùng kỳ.
Đặc biệt, sản lượng doanh thu các đoàn tàu chất lượng cao SE19/20 và SE21/22 tăng lên rõ rệt, nhờ đó ga Đà Nẵng lọt Top 3 ga đông khách nhất VN, trung bình mỗi ngày 6.000 người lên xuống tăng gấp đôi so với cùng kỳ; còn ga Đà Lạt cũng có lượng khách lên xuống tăng gấp đôi; tàu di sản HĐ Đà Nẵng – Huế sản lượng hành khách đi tàu cũng rất đông.
Hồi sinh nhiều tuyến liên vận quốc tế, tiên phong tái cơ cấu tinh gọn bộ máy
Hoạt động liên vận quốc tế cũng là một trong những điểm sáng của ngành đường sắt, với hàng loạt ga như: ga Sóng Thần, ga Kép, ga Cao Xá đã tham gia vào hoạt động liên vận quốc tế đi Trung Quốc, Châu Âu, Trung Á và ngược lại, giúp DN rút ngắn thời gian bằng 2/3 so với đường biển truyền thống.
Ngoài ra đưa cửa khẩu đường sắt vào sâu trong nội địa, tạo thuận lợi cho địa phương và DN, giúp đẩy mạnh hoạt động liên vận quốc tế.

Chuyến tàu đêm Đà Lạt – Trại Mát đưa hành khách đến với vẻ đẹp của Đà Lạt về đêm
Ông Đặng Sỹ Mạnh, Chủ tịch HĐTV Tổng công ty Đường sắt Việt Nam nhấn mạnh: "Hiện nay hoạt động liên vấn quốc tế chủ yếu qua 2 cửa khẩu Đồng Đăng và Lào Cai, sản lượng đang từng bước được cải thiện và đặc biệt chúng ta đã tổ chức những đoàn tàu chuyên tuyến như: Yên Viên đi Thạch Gia Trang, đi Trùng Khánh, đi Trịnh Châu và ngược lại.
Từ những cái Hub đó chúng ta vận chuyển đi nước thứ 3, với sản lượng ngày càng được cải thiện và nâng lên; chủng loại hàng hóa cũng ngày một phong phú hơn. Chúng tôi đang có kế hoạch, đề xuất nâng cấp cải tạo, để nâng cao sản lượng hàng liên vận quốc tế lên gấp 3-4 lần từ nay đến năm 2030"
Không chỉ đẩy mạnh hoạt động vận tải hành khách và hàng hóa, những năm gần đây công nghiệp đường sắt cũng không ngừng phát triển, hiện nay với công nghệ chạy tàu ở thế hệ thứ 2 ĐSVN đã làm chủ và nội địa hóa được từ 70-80%.
Tái cơ cấu mô hình tổ chức sản xuất, kinh doanh; tái cơ cấu bộ máy, nhân lực cũng là một điểm sáng của ngành đường sắt, đặc biệt cuối năm 2024 ĐSVN đã thực hiện thành công Đề án cơ cấu lại Tổng công ty Đường sắt Việt Nam và hoàn thành công tác hợp nhất.

Các món ăn đặc trưng của Huế và Đà Nẵng được phục vụ trên tàu
Về mục tiêu sau hợp nhất 2 công ty vận tải đường sắt, ông Đỗ Văn Hoan, Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Vận tải đường sắt cho biết: "Mục tiêu của việc hợp nhất 2 công ty đó là tinh giảm bộ máy, thu gọn đầu mối và sử dụng hiệu quả nguồn lực của 2 công ty, giảm chi phí vận tải, nâng cao năng lực cạnh tranh và nâng cao chất lượng phục vụ hành khách, khách hàng, đảm bảo hiệu quả kinh doanh của công ty"
Ông Trần Thiện Cảnh, Cục trưởng Cục Đường sắt VN đánh giá cao nỗ lực đổi mới và mạnh dạn tái cơ cấu, tinh gọn bộ máy của Tổng Công ty Đường sắt VN: "Tôi đánh giá cao nỗ lực của TCT ĐSVN, đã có sự chuẩn bị chu đáo và thời điểm đưa ra quyết định cũng chín muồi đã tái cơ cấu TCT, sáp nhập các đơn vị trực thuộc để phát huy hết năng lực hiện có. Có sự chuẩn bị kĩ càng khi đưa ra các sản phẩm mới vào khai thác, từ hạ tầng nhà ga, lắp đặt đầy đủ các thiết bị thông tin tín hiệu ở các giao cắt để đảm bảo an toàn, rồi đến các phương tiện đã cho ra các sản phẩm mới, có sự liên kết với chặt chẽ với ngành du lịch, các DN khai thác du lịch bằng đường sắt".
Vươn mình làm chủ công nghệ đường sắt tốc độ cao
Kỳ họp thứ VIII, Quốc hội khóa XV đã biểu quyết thông qua chủ trương đầu tư Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc – Nam, với tốc độ 350km/h, vốn đầu tư 67,3 tỷ USD. Đây là cơ hội để VN phát triển công nghiệp đường sắt, để đón đầu cơ hội này, ông Hoàng Gia Khánh, Tổng giám đốc Tổng Công ty Đường sắt VN khẳng định:
"Chúng tôi đã chủ động làm việc với các đối tác nước ngoài, các nước có đường sắt phát triển để bàn các giải pháp nhằm thực hiện được mục tiêu tiến tới từng bước làm chủ công nghiệp đường sắt, đặc biệt là phương tiện đầu máy, toa xe cũng như là trong các thiết bị, linh kiện về thông tin tín hiệu và cơ sở hạ tầng đường sắt, đào tạo nguồn nhân lực để thực hiện tốt nhất việc chuyển giao công nghệ và phát triển công nghiệp đường sắt".

Bên trong chuyến tàu Hoàng Hậu với hành trình Đà Lạt – Trại Mát
Với mục tiêu là tiến tới dần dần làm chủ công nghệ, không phụ thuộc vào các nhà đầu tư nước ngoài, ngay từ bây giờ việc liên danh, liên kết với các đối tác trong nước và nước ngoài để tổ chức xây dựng mô hình cũng như xây dựng cơ sở vật chất, đáp ứng được nhu cầu về sản xuất các linh kiện, thiết bị của đầu máy toa xe và linh kiện của hệ thống hạ tầng như điện và thông tin tín hiệu là vô cùng cấp thiết.
Từ đó mới đáp ứng cung cấp tại chỗ, chủ động trong hoạt động sản xuất và điều hành chạy tàu hàng ngày.
PGS.TS Vũ Anh Tuấn, GĐ Trung tâm nghiên cứu GTVT, Trường ĐH Việt Đức nêu quan điểm: "Để làm chủ được cả về mặt xây dựng, ray, toa tàu và hệ thống điều khiển, chúng ta phải có một chiến lược tổng thể quốc gia cho 4 lĩnh vực này và phải chuẩn bị nguồn lực con người để đào tạo và phải chuẩn bị nguồn vốn cho nó, ngoài con số gần 70 tỷ USD đầu tư vào hạ tầng đường sắt tốc độ cao, chúng ta phải chuẩn bị ít nhất 30-40 tỷ USD nữa để làm chủ công nghệ, khoản đầu tư quốc gia là rất đáng để chuyển mình".

Ngành Đường sắt Việt Nam đang trên đà phục hồi. Hiện nay với công nghệ chạy tàu ở thế hệ thứ 2 Đường sắt Việt Nam đã làm chủ và nội địa hóa được từ 70-80%.
Liên quan đến năng lực xây dựng cơ bản hệ thống đường sắt tốc độ cao, chuyên gia Phan Lê Bình đánh giá cao năng lực của các nhà thầu xây dựng trong nước: "Năng lực thi công của các doanh nghiệp xây dựng trong nước đã tiến bộ một cách vượt bậc. Trước đây chỉ có doanh nghiệp nước ngoài đến với các dự án ODA, xây dựng đường hầm quy mô lớn, xây dựng các cầu vượt sông với khẩu độ lớn và các cầu có kết cấu đặc biệt như cầu dây văng, thì hiện nay tất cả những công trình đặc thù đó các doanh nghiệp trong nước hoàn toàn có thể tự thiết kế và thi công.
Với đường sắt đô thị hiện tại vẫn là các doanh nghiệp nước ngoài đảm nhận, nhưng trong quá trình xây dựng đó các doanh nghiệp trong nước cũng đã học hỏi được rất nhiều và cũng có thể làm chủ được công nghệ xây dựng, với những phần xây lắp".
Tuy nhiên, để để phát triển cơ khí đường sắt và làm chủ công nghệ đường sắt tốc độ cao, Chính phủ cần phải có những cơ chế, chính sách ưu đãi để phát triển công nghiệp đường sắt như: ưu đãi về thuế, ưu đãi về đất cũng như ưu đãi đặt hàng để phát triển công nghiệp đường sắt công nghệ chạy trên ray và cả đường sắt đô thị.
Và để làm được điều này thì cần phải có nguồn lực; trú trọng tới đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao; nâng cao cơ sở vật chất, đáp ứng được việc tổ chức sản xuất các phần linh kiện trong nước, tiến tới làm chủ từng bước công nghệ đường sắt tốc độ cao./.