Ngành điện tử trưởng vượt bậc
Năm 2024, ngành điện tử Việt Nam đạt kim ngạch xuất khẩu gần 126,5 tỷ USD, tăng 17 tỷ USD so với năm trước, trở thành lĩnh vực dẫn đầu trong tổng xuất khẩu quốc gia. Riêng nhóm máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện đã đạt 56,71 tỷ USD sau 7 tháng.
Việt Nam hưởng lợi từ vị trí địa lý thuận lợi, thị trường nội địa lớn và các FTA thế hệ mới với gần 70 nền kinh tế, giúp mở rộng thị trường và thu hút đầu tư FDI. Đơn cử, Foxconn và Pegatron đang triển khai các dự án có tổng vốn hơn 1 tỷ USD, dự kiến vận hành từ 2025–2027.
Trong nước, doanh nghiệp như VNPT Technology đang đẩy mạnh tự động hóa và chuyển đổi số trong sản xuất. Ông Trần Đức Hoà- Phó Giám đốc kinh doanh của Công ty cổ phần Công nghệ công nghiệp Bưu chính viễn thông (VNPT Technology) cho biết: “Để có được doanh thu thành công và sự tin tưởng của khách hàng, Vnpt Technology đã không ngừng cải tiến chất lượng, tối ưu về hiệu quả sản xuất và đặc biệt là áp dụng chuyển đổi số AI hoặc là Iot vào trong sản xuất. Nhà máy của Vnpt Technology đã đầu tư 1 số robot tự động lắp vỏ, tự động bắt vít, khắc laser, camera tự động đánh giá ngoại quan của sản phẩm và robot tự động Test tính năng của sản phẩm.
Dự kiến trong năm nay và những năm tiếp theo thì Vnpt Technology tiếp tục đầu tư thêm các robot tự động hóa nữa bởi vì thị trường lao động Việt Nam hiện nay khá thiếu công nhân, đặc biệt là khi rất nhiều nhà máy muốn chuyển sản xuất sang Việt Nam thì vấn đề công nhân cũng là vấn đề rất đau đầu mà phải đẩy mạnh chuyển đổi số, đẩy mạnh tự động hóa để giảm bớt phụ thuộc.”
Bất chấp những biến động toàn cầu về kinh tế, thương mại và địa chính trị, ngành điện tử Việt Nam vẫn tiếp tục thu hút đầu tư. Foxconn sẽ đưa nhà máy trị giá nửa tỷ USD vào hoạt động chính thức từ tháng 5/2027. Trong khi đó, Pegatron (Đài Loan) đang lên kế hoạch đầu tư 500 triệu USD xây dựng nhà máy thứ ba tại Hải Phòng trong giai đoạn 2025–2026.
Những dự án này không chỉ giúp củng cố vị thế của Việt Nam trong chuỗi cung ứng công nghệ toàn cầu, mà còn tạo động lực thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu, gia tăng thu hút ngoại tệ trong trung và dài hạn.
Thách thức và giải pháp phát triển bền vững
Dù tăng trưởng mạnh, ngành điện tử vẫn đối mặt với thách thức: 100% giá trị xuất khẩu điện thoại đến từ FDI, nhưng 80% linh kiện vẫn nhập khẩu, và trên 90% nhà cung cấp cấp 1 là doanh nghiệp nước ngoài. Cần thiết phải nâng cao năng lực nội địa và chuyển dần từ lắp ráp sang sản xuất có chiều sâu.
TS Nguyễn Đức Minh- Phó hiệu trưởng Trường Điện- điện tử, Đại học Bách khoa Hà Nội phân tích thêm: “Hầu hết là các doanh nghiệp vừa và nhỏ gần như không có tiền, không thể nào mà đầu tư cả mấy chục tỷ, thậm chí là cả trăm tỷ cho dây chuyền tự động, rồi dùng AI rất là đắt tiền, sẽ là theo tôi khó khăn lớn nhất cho các doanh nghiệp Việt. Tuy nhiên là chúng ta lại có cơ hội và thuận lợi là gì, người Việt được cái là nhanh, là mềm dẻo trong việc áp dụng công nghệ. Ví dụ như bách khoa chẳng hạn, chúng tôi áp dụng những giải pháp AI rất đơn giản. Chúng tôi đã bán được cho Denso, họ sẵn sàng có thể đem ra áp dụng cho toàn cầu, cho Denso Nhật Bản luôn, thì những giải pháp nó rẻ tiền hơn rất nhiều so với việc mình mua cái máy kiểm soát chất lượng bằng AI của các tập đoàn hàng đầu, giá vài triệu đô một cái máy thì rất là đắt”
Mỹ hiện là thị trường xuất khẩu lớn nhất của ngành điện tử Việt Nam, chiếm tới hơn 40% trong một số phân khúc. Trong khi đó, Trung Quốc là nguồn cung linh kiện chính, chiếm khoảng 80% nguyên liệu đầu vào.
Theo các chuyên gia, đây là thời điểm để doanh nghiệp Việt tái cấu trúc chuỗi cung ứng, đa dạng hóa thị trường, tận dụng lợi thế từ các FTA thế hệ mới và thương mại điện tử xuyên biên giới.
Bà Đỗ Thị Thúy Hương, Ủy viên Ban chấp hành Hiệp hội Doanh nghiệp Điện tử Việt Nam (VEIA), Phó Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp Hỗ trợ (VASI) khuyến nghị: “Các doanh nghiệp cần đa dạng hoá thị trường xuất khẩu, tận dụng 17 Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới mà Chính phủ Việt Nam đã ký với gần 70 nền kinh tế. Đây là một lợi thế cho Việt nam. Chúng ta có lợi thế rất lớn đi EU, Nhật, Hàn quốc, Trung quốc để giảm hàng xuất chỉ đi Hoa Kỳ thôi. Chúng ta có khá nhiều thị trường ngách mà chúng ta có thể đi tiếp từ Bắc Âu, Nam Mỹ, Trung Đông hoặc châu Phi. Thứ hai doanh nghiệp cần nghiên cứu thị trường mới và tiềm năng, lưu ý thị trường Ấn độ, thị trường có quy mô dân số lớn nhất trên thế giới. Doanh nghiệp cần có chiến lược dài hạn đầu tư vào nghiên cứu thị trường và xây dựng thương hiệu tại các thị trường mới”.
Với đà tăng trưởng ổn định và các dự án FDI lớn sắp vận hành, nếu duy trì tốc độ như hiện tại, kim ngạch xuất khẩu điện tử Việt Nam năm 2025 có thể cán mốc 145 tỷ USD. Tuy nhiên, các doanh nghiệp cần lưu ý đến các chính sách thương mại mới dự kiến sẽ được ban hành tại nhiều quốc gia nhập khẩu, đặc biệt là những quy định liên quan đến lĩnh vực công nghệ cao và tiêu chuẩn sản phẩm./.