Đây là lần đầu tiên, Chính phủ xác lập hành lang pháp lý cho một lớp tài sản số mới, mở ra cơ hội phát triển nh bạch, có kiểm soát – nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức về quản lý rủi ro và bảo vệ nhà đầu tư.
Hàng triệu nhà đầu tư có cơ sở pháp lý bảo vệ quyền lợi
Trong bối cảnh toàn cầu, việc công nhận tài sản mã hóa như một lớp tài sản độc lập đã diễn ra ở nhiều quốc gia phát triển. Tại Việt Nam, Nghị quyết 05 xác lập bước đi đầu tiên khi xác định: tài sản mã hóa là một loại tài sản số, và tài sản số là tài sản theo quy định của Bộ luật Dân sự.
Việc này không chỉ đơn thuần là thay đổi về từ ngữ pháp lý. Đó là hành động trao quyền chính danh cho hàng triệu người Việt đang sở hữu tài sản mã hóa nhưng trước đây không có cơ sở pháp lý rõ ràng để bảo vệ quyền lợi của họ.
Tài sản mã hóa được luật hoá chính là điều được mong mỏi lâu nay, như chia sẻ của ông Phan Vũ Tuấn, Trưởng văn phòng Luật sư Phan Law Vietnam: "Chúng tôi mong muốn tách bạch tài sản mã hóa với các tài sản khác. Nếu được coi là tài sản thì là tài sản gì… Theo Luật dân sự phân thành tiền, vật, giấy tờ có giá và quyền tài sản… Cần được coi là tài sản trước khi nhìn nó là tài sản số hay mã hóa, vì trước giờ chủ sở hữu tài sản này không được pháp luật thừa nhận. Ví dụ nắm giữ tài sản mã hóa nếu mất đi có được để lại thừa kế không? Cướp tiền bítcoin có bị coi là cướp tài sản không?"
Điều này mở ra nhiều hệ quả pháp lý quan trọng: tài sản mã hóa có thể được đưa vào di chúc thừa kế, giao dịch dân sự, tài sản thế chấp, xác lập quyền sở hữu, xử lý tranh chấp, và đặc biệt là xử lý hành vi phạm tội liên quan đến loại tài sản này.
Nghị quyết quy định rõ: chỉ những tổ chức được Bộ Tài chính cấp phép mới được tham gia cung cấp dịch vụ giao dịch tài sản mã hóa. Các hoạt động giao dịch, phát hành, chào bán đều phải được thực hiện bằng đồng Việt Nam – một biện pháp mang tính kiểm soát tiền tệ, đảm bảo an toàn hệ thống tài chính.
Đồng thời, chính sách thuế tạm thời áp dụng theo quy định dành cho chứng khoán – cho thấy quan điểm tiếp cận thận trọng nhưng linh hoạt. Nhà nước không cấm đoán, nhưng yêu cầu nh bạch, kiểm soát và có cơ chế quản lý hiệu quả.
Ông Mai Huy Tuần, Tổng Giám đốc Công ty Công nghệ số SSI - SSI Digital cho biết: "Có rất nhiều kỳ lân tại Việt Nam thành công trong lĩnh vực này… và chỉ đến khi các dự án của họ bùng nổ, được định giá vài trăm triệu USD thì chúng ta mới phát hiện ra họ là người Việt. SSI kỳ vọng khi có khung pháp lý cho việc thành lập sàn về tài sản mã hóa, chúng tôi có thể đồng hành, hỗ trợ để các dự án của người Việt có thể bước ra quốc tế một cách đường đường chính chính, qua đó mang nguồn ngoại tệ lớn về cho đất nước… người Việt Nam có rất nhiều tài sản mã hoá."
Khung pháp lý mới mở đường cho dòng vốn quốc tế
Khung pháp lý rõ ràng không chỉ bảo vệ nhà đầu tư trong nước mà còn thu hút dòng vốn ngoại đang quan tâm tới thị trường Việt Nam – một thị trường mới nổi có tỷ lệ người sở hữu tiền mã hóa cao hàng đầu Đông Nam Á nhưng lại thiếu hành lang pháp lý rõ ràng trong suốt thời gian qua.
Khác với nhiều thị trường mới nổi – Việt Nam không chọn cách mở cửa hoàn toàn. Thay vào đó, Bộ Tài chính sẽ chọn lọc kỹ càng các tổ chức được cấp phép, dựa trên các tiêu chí nghiêm ngặt. Đây là cách tiếp cận tương tự như các mô hình “sandbox” tại Singapore hay Nhật Bản – nơi các thực thể được tham gia thử nghiệm dưới sự giám sát chặt chẽ của cơ quan quản lý.
Ông Mai Huy Tuần, Tổng Giám đốc Công ty Công nghệ số SSI - SSI Digital cho biết thêm: "Nếu được chính thống hóa, tài sản mã hóa sẽ trở thành nguồn lực vô cùng lớn… SSI đã kết nối với hầu hết các sàn lớn trên thế giới như Binance, OKX, Bybit, BingX… các quỹ đầu tư hàng đầu như VanEck. Tất cả đều chỉ chờ đợi một khung pháp lý rõ ràng từ Việt Nam để có thể liên kết với SSI, thành lập các quỹ, công ty, và từ đó đẩy mạnh đầu tư vào thị trường tài sản mã hóa, đưa dòng vốn quốc tế về Việt Nam."
Tài sản mã hóa là lớp tài sản mang tính đột phá về công nghệ nhưng cực kỳ biến động về giá. Trong khi thị trường toàn cầu đã chứng kiến nhiều chu kỳ tăng trưởng bùng nổ và sụp đổ, nhà đầu tư Việt Nam – đa phần là nhà đầu tư F0 – vẫn còn thiếu kỹ năng quản trị rủi ro và bị hấp dẫn bởi lợi nhuận ngắn hạn.
Trong bối cảnh thị trường chưa hoàn toàn ổn định, việc đào tạo nhà đầu tư cá nhân là một mắt xích không thể thiếu. Một chính sách tài chính lành mạnh không chỉ dựa vào luật, mà còn cần tới mức độ hiểu biết và kỷ luật tài chính của người tham gia thị trường.
Ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam khuyến nghị các nhà đầu tư cá nhân: "Với lớp tài sản mới cần kiến thức, thứ hai là độ phủ rủi ro của nó ở đỉnh tháp. Tài sản mã hóa là tài sản rủi ro cao nhất và lợi nhuận kỳ vọng cao nhất. Chứ chúng ta không nên nói là tài sản mã hóa là cái loại tài sản mang lại nhiều lợi nhuận. Là nhà đầu tư chuyên nghiệp, loại bỏ rủi ro còn lợi nhuận chứ đi tìm lợi nhuận thì sẽ thành đa cấp. Ba là trong thị trường tài sản mã hóa chỉ nghe chuyện vui, còn tôi đã từng đầu tư vào và sau một năm tài sản bốc hơi 75% dù đầu tư tài sản truyền thống là bitcoin…"
Nghị quyết 05 là dấu hiệu rõ ràng cho thấy Việt Nam không đứng ngoài cuộc chơi công nghệ tài chính toàn cầu. Bằng cách tiếp cận thận trọng, có kiểm soát, nhưng không khép kín, Việt Nam đang tạo ra một môi trường thử nghiệm có thể cân bằng giữa đổi mới sáng tạo và kiểm soát rủi ro. Nếu thực hiện thành công, giai đoạn thí điểm sẽ không chỉ giúp hình thành một thị trường tài sản mã hóa nh bạch, mà còn góp phần nâng cấp vị thế của Việt Nam trong cuộc đua công nghệ tài chính toàn cầu.