Tại đây có 7 căn biệt thự cổ, nhiều năm bỏ hoang và xuống cấp. Việc thành phố quyết định phá bỏ 3 căn biệt thự, giữ lại 4 căn để bảo tồn đang thu hút nhiều sự quan tâm của người dân. Vậy vì sao lại có quyết định này?
Gần ba tuyến đường lớn Lý Thái Tổ – Hùng Vương – Trần Bình Trọng, khu đất rộng hơn 3,7 ha từng là Nhà khách Chính phủ và trước đó là tư dinh của gia tộc Chú Hỏa, một trong những nhân vật giàu có bậc nhất Sài Gòn xưa, hiện nằm im lìm giữa trung tâm thành phố.
Sau nhiều năm bỏ hoang, những biệt thự cổ nơi đây đã xuống cấp trầm trọng: mái ngói sụt vỡ, tường gạch bong tróc, cỏ dại phủ kín lối đi, tạo nên cảnh hoang phế giữa lòng đô thị.
Vừa qua, Chính quyền thành phố cho biết khu đất sẽ được chuyển đổi thành công viên đa năng kết hợp đài tưởng niệm đồng bào tử vong trong đại dịch COVID-19, một chủ trương thể hiện sự nhân văn, cũng như giúp khơi thông quỹ đất công cộng vốn đang thiếu hụt tại khu vực trung tâm. Nhiều người dân khi biết tin dự án được khởi động đã bày tỏ kỳ vọng: “Tôi đi qua đây mỗi ngày và thật sự xót khi những ngôi biệt thự đẹp như vậy bị bỏ hoang. Giờ thành phố làm công viên và đài tưởng niệm Covid-19 thì tôi rất ủng hộ. Mình tận dụng được khu đất, chứ để bỏ hoang vậy thì uổng quá”.
Không ít người khác thì quan tâm đặc biệt đến giá trị lịch sử của quần thể biệt thự. Chị Thanh, nhân viên văn phòng làm việc gần khu vực cho rằng việc tưởng niệm là cần thiết, nhưng bảo tồn lịch sử cũng quan trọng không kém: “Tôi nghĩ dựng tượng đài tưởng niệm Covid-19 là rất ý nghĩa, nhưng mong thành phố giữ lại càng nhiều biệt thự càng tốt. Nếu sửa chữa rồi làm phòng trưng bày, thư viện hay không gian văn hóa trong công viên thì hay hơn là phá bỏ”
Thực tế cho thấy việc xuống cấp nhiều năm khiến toàn bộ 7 biệt thự trong khu đất cần được đánh giá lại hiện trạng. Theo đại diện của Sở Xây dựng TP.HCM, sau khi Sở Tài nguyên và Môi trường bàn giao khu đất cho đơn vị đầu tư là Công ty Cổ phần Tập đoàn Mặt Trời, công ty đã thuê đơn vị chuyên môn kiểm định toàn bộ 7 công trình biệt thự. Kết quả cho thấy chỉ 4 căn còn khả năng gia cố, 3 căn còn lại đã hư hỏng nặng, không đảm bảo an toàn để phục hồi sử dụng.
Ông Mai Thanh Tùng – Phó phòng Kế hoạch và Đầu tư của Sở Xây dựng cho biết rõ hơn về kết quả kiểm định này: “Qua kết quả kiểm định, đơn vị chuyên môn xác định có ba công trình bị ảnh hưởng kết cấu, xuất hiện nhiều vết nứt tại dầm và sàn bê tông cốt thép, vết nứt phân bố dày, không bảo đảm an toàn khi sử dụng. Công ty đã báo cáo Sở Xây dựng, và Sở cũng đã lấy ý kiến Hội đồng phân loại biệt thự. Trên cơ sở đó, Sở Xây dựng kiến nghị thành phố cho tháo dỡ ba công trình có nguy cơ mất an toàn. Bốn công trình còn lại sẽ được gia cố để tiếp tục sử dụng.”
Trong khi đó, các chuyên gia kiến trúc nhấn mạnh rằng dù công năng mới là cần thiết, nhưng việc bảo tồn di sản vẫn phải được cân nhắc kỹ lưỡng. Tiến sĩ Võ Kim Cương, nguyên Phó Kiến trúc sư trưởng TP.HCM cho rằng nếu làm bài bản, công viên mới sẽ dung hòa được cả quá khứ lẫn hiện tại: “Khi quy hoạch khu này thì theo tôi giữ lại 7 biệt thự ở đấy và giữ lại những cây cổ thụ có giá trị. Như vậy thì chúng ta sẽ được cả 2 – được công năng mới và cũng đồng thời giữ được những giá trị cũ.”
Đến thời điểm này, sau khi thống nhất phương án xử lý 7 biệt thự và xác định được những công trình cần bảo tồn, điều người dân quan tâm tiếp theo là tiến độ thực tế của dự án, cụ thể bao giờ công viên sẽ hình thành, và bao giờ người dân có thể tiếp cận không gian tưởng niệm cũng như những khối nhà cổ sau khi được trùng tu?
Ông Mai Thanh Tùng thông tin thêm: “Dự án này được chia thành hai giai đoạn. Giai đoạn một là hoàn thành việc xây dựng công viên tại khu đất số 1 Lý Thế Tổ. Thời gian dự kiến hoàn thành là ngày 10 tháng 2 năm 2026, để kịp phục vụ người dân trước Tết Nguyên đán. Giai đoạn hai, UBND thành phố sẽ giao Phòng Quản lý đô thị nghiên cứu, đề xuất đầu tư mở rộng đường Trần Bình Trọng, đoạn từ Lý Thái Tổ đến Hùng Vương, với chiều dài khoảng 400 mét và bề ngang 23 mét.”
Dự án công viên và đài tưởng niệm COVID-19 không chỉ nhằm tri ân những mất mát trong đại dịch, mà còn là cơ hội để hồi sinh một quỹ đất giàu giá trị lịch sử giữa trung tâm thành phố. Kỳ vọng của người dân là khi hoàn thành, nơi đây sẽ trở thành không gian xanh, văn nh, lưu giữ hình ảnh của quá khứ nhưng vẫn đáp ứng nhu cầu cộng đồng của một đô thị hiện đại.