Ở Hà Nội, có lẽ chiếc nón lá được các cô, các chị bán hàng rong đội nhiều nhất. Đi khắp Hàng Đường, Hàng Khoai, Hàng Gai… vào mùa này, dù là người dân ở đây hay khách phương xa, đều bắt gặp những đôi quang gánh nặng trĩu hay những xe đẩy hàng rong bán đủ loại thức quà. Đồng hành cùng họ luôn là chiếc nón lá màu ngà hoặc đã ngả sậm hơn, nghiêng nghiêng theo chiều gió.
Bà Mai ngồi bên gánh cam sành, chiếc nón lá cũ sờn che nghiêng nửa khuôn mặt. Thi thoảng, trời nắng hơn, bà cầm nón phe phẩy quạt cho mát.
"Cái nón đội che nắng che mưa là cổ truyền của Việt Nam từ trước đến nay. Nắng thì khỏi nắng đầu, mưa thì che được cả. Ngồi bán như này dân lao động đội nón cho mát. Người nào cũng thế, phải đội nón cho mát, không có nón đội mũ không được".
Với những người lao động, vành nón lá là người bạn thân, là vật thiết yếu, không chỉ ở ền quê mà ngay giữa lòng phố thị cũng vậy.
Có khi, chiếc nón nghiêng che nắng cho bà cụ bán hàng nước bên góc phố, ánh mắt hiền từ dõi theo dòng người tấp nập. Có khi, chiếc nón theo các bà các mẹ đi chợ. Cũng có khi, nón lá xuất hiện trên vai một cô gái trẻ ở một góc phố đang chụp ảnh với tà áo dài nhẹ bay trong gió, gợi lên vẻ đẹp trong trẻo, dịu dàng và đầy chất thơ.
Không chỉ là vật dụng thiết yếu trong đời sống lao động, nón lá còn trở thành điểm nhấn trong các hoạt động văn hóa và du lịch. Nhiều bạn trẻ hay các chị, các cô đi chụp ảnh kỷ niệm tại phố cổ đều không quên chọn một chiếc nón lá để tạo dáng cùng tà áo dài, tôn lên nét đẹp dịu dàng, nền nã của người phụ nữ Việt Nam.
"Có, bọn cô hay đi các nơi để chụp ảnh với cả múa dân vũ cũng đều múa nón. Nguồn gốc nó là của dân tộc mình, biểu tượng của dân tộc mình. Nó tôn cái nét đẹp của người phụ nữ Việt Nam mình trong tà áo dài Việt Nam truyền thống, không nước nào có".
"Hôm nay nó cũng hơi nắng, nên cô mang nón đi để cô chống nắng".
Với du khách quốc tế, chiếc nón lá là biểu tượng cho đất nước và con người Việt Nam, giản dị, mềm mại là thế, nhưng cũng thật bền bỉ. Trên những con phố chuyên bán đồ lưu niệm như Hàng Bông, Hàng Gai, nón lá được bày bán nhiều với đủ kích cỡ, có cả những chiếc nón được vẽ thêm họa tiết hoa sen, hồ Gươm hay phố cổ, mang đậm hồn Việt. Nhiều du khách thích thú sắm cho mình một chiếc, đội lên đầu, vừa che nắng, lại vừa làm điệu, làm duyên.
Thoạt nhìn, những chiếc nón lá dường như đều giống nhau với màu trắng giản dị và dáng hình chóp thân quen. Nhưng nhìn kỹ, mỗi chiếc lại mang một dấu ấn riêng thể hiện qua quai nón. Các bà, các mẹ thường tự tay làm quai nón bằng vải hoặc nhung, chọn màu sắc theo sở thích, đôi khi còn tỉ mỉ thêu tên mình lên đó.
Giới trẻ giờ ít khi đội nón, chủ yếu dùng làm đạo cụ để chụp ảnh hoặc biểu diễn là chính. Nhưng khi dạo phố, ngắm nhìn những gương mặt thấp thoáng dưới vành nón lá, trong dáng nghiêng nghiêng của người phụ nữ giữa phố phường tấp nập, họ vẫn cảm thấy thật tự hào và đáng yêu
"Đi ngoài đường hay đi làm, tất cả mọi nơi em đều thấy. Nón lá là hình ảnh đặc trưng truyền thống của con người Việt, nó gắn liền với người phụ nữ. Người phụ nữ đã đẹp rồi gắn liền với hình ảnh nón lá còn ý nghĩa hơn".
Hà Nội ngày càng hối hả, nhưng hình ảnh chiếc nón lá vẫn thấp thoáng đâu đó, trong gánh hàng rong len lỏi giữa dòng xe cộ, trên sân khấu biểu diễn nghệ thuật ngoài trời, hay trong những buổi chiều lộng gió bên Hồ Gươm.
Và dù thời gian có trôi đi, hình ảnh vành nón lá nghiêng nghiêng trên phố vẫn sẽ mãi là một phần của Hà Nội, mộc mạc mà sâu lắng trong lòng người.