Tọa đàm “Gia tăng xuất khẩu sản phẩm OCOP” do Tạp chí Công Thương tổ chức đã phác họa bức tranh tổng thể về những điểm nghẽn hiện hữu, đồng thời gợi mở các động lực để sản phẩm nông thôn Việt Nam vươn ra thị trường toàn cầu.
Theo ông Nguyễn Bá Hải, Phó Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ xúc tiến thương mại và đầu tư (Cục Xúc tiến thương mại, Bộ Công Thương), phần lớn sản phẩm OCOP hiện nay có chất lượng tốt, gắn với truyền thống gia đình, làng nghề và đặc trưng vùng ền. Chính những yếu tố này giúp sản phẩm tạo dựng được niềm tin lâu dài với người tiêu dùng trong và ngoài nước.
Hệ sinh thái OCOP đa dạng, phong phú, phản ánh rõ nét giá trị văn hóa, lịch sử và con người Việt Nam, trở thành “chất liệu mềm” quan trọng trong hoạt động quảng bá hình ảnh quốc gia thông qua các hội chợ, triển lãm trong nước và quốc tế. Thực tế cho thấy, nhiều đối tác nước ngoài quan tâm và tiếp cận sản phẩm OCOP không chỉ bởi chất lượng, mà còn bởi chiều sâu văn hóa và những câu chuyện gắn liền với mỗi sản phẩm.
Tuy nhiên, các diễn giả cũng thẳng thắn chỉ ra nhiều hạn chế. Tư duy thị trường của không ít chủ thể OCOP vẫn mang tính “có gì bán nấy”, chưa xuất phát từ nhu cầu và tiêu chuẩn cụ thể của từng thị trường. Quy mô sản xuất nhỏ lẻ, thiếu liên kết chuỗi giá trị khiến sản phẩm khó đáp ứng các đơn hàng lớn, đặc biệt là đơn hàng xuất khẩu.
Bên cạnh đó, chất lượng giữa các sản phẩm OCOP chưa đồng đều; thiết kế bao bì, nhãn mác, khả năng kể câu chuyện sản phẩm – nhất là bằng ngoại ngữ – còn yếu. Việc bảo hộ sở hữu trí tuệ cũng chưa được nhiều chủ thể quan tâm đúng mức, làm gia tăng rủi ro khi tham gia thị trường quốc tế.
Dưới góc nhìn doanh nghiệp, ông Lê Anh, Giám đốc Công ty TNHH Thực phẩm & Thương mại dịch vụ Lê Gia cho rằng, đưa sản phẩm OCOP ra thị trường thế giới là quá trình đầu tư dài hạn, đòi hỏi sự kiên trì và chuẩn bị bài bản. Theo ông, điều kiện tiên quyết để xuất khẩu là doanh nghiệp phải sẵn sàng đầu tư cơ sở vật chất, đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật khắt khe của thị trường nhập khẩu, dù chi phí ban đầu lớn và đơn hàng thường đến chậm.
Ông Lê Anh cũng nhấn mạnh, việc xây dựng chỗ đứng vững chắc tại thị trường trong nước là “bệ đỡ” quan trọng cho xuất khẩu. Nhiều đối tác quốc tế thường tìm hiểu, đánh giá sản phẩm thông qua hệ thống phân phối hoặc các cơ quan quản lý tại Việt Nam trước khi ký kết hợp tác. Cùng với đó, xúc tiến thương mại được xem là khâu then chốt, từ tham gia hội chợ quốc tế đến khai thác xuất khẩu tại chỗ gắn với du lịch và trải nghiệm văn hóa.
Các chuyên gia nhận định, dù đã đạt được những kết quả bước đầu, hành trình đưa sản phẩm OCOP Việt Nam ra thị trường thế giới vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Điều này đòi hỏi sự thay đổi căn bản trong cách tiếp cận, thúc đẩy xuất khẩu OCOP theo hướng chuẩn hóa, sáng tạo và bền vững, nhằm khai thác đúng và đủ tiềm năng của chương trình trong giai đoạn tới.
Đến tháng 9/2025, cả nước có gần 17.400 sản phẩm OCOP của hơn 9.300 chủ thể đạt từ 3 sao trở lên, trong đó gần 130 sản phẩm được công nhận OCOP 5 sao cấp quốc gia. Theo thống kê của Văn phòng Điều phối nông thôn mới Trung ương, trong nhóm sản phẩm OCOP 5 sao quốc gia, đã có 48/79 sản phẩm – tương đương hơn 60% – được xuất khẩu sang các thị trường khó tính như Hoa Kỳ, châu Âu và Nhật Bản, những thị trường đòi hỏi cao về chất lượng, tiêu chuẩn kỹ thuật, an toàn thực phẩm và tính nh bạch của chuỗi cung ứng.