Một sáng Hà Nội chuyển mùa, chị Thu cùng bạn dạo chơi tại khu ẩm thực Tống Duy Tân để tham quan và thưởng thức các món ngon. Tình cờ bắt gặp bức tượng người đàn ông gánh phở được đặt ở đầu phố, chị không giấu được vẻ thích thú, nán lại và chụp vài tấm ảnh lưu giữ kỷ niệm:
"Bán phở, phở gánh. Tức là theo cô hiểu thì đây là một cái phố ẩm thực. Đâm ra là mọi du khách đến đây thì muốn biết được nguồn gốc những món ăn truyền thống cổ xưa của người Việt, khách du lịch các nước ấy, hoặc là ở Việt Nam mình thì bây giờ cũng cần phải biết đến những món ăn gia truyền từ thời cha ông".
Bức tượng người đàn ông gánh phở nằm trong dự án “Cải tạo, xây dựng cổng chào phố ẩm thực Tống Duy Tân - Cấm Chỉ” do Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng quận Hoàn Kiếm thực hiện cuối tháng 12 năm 2024, nhằm tôn vinh và lan tỏa giá trị của Phở Hà Nội nói riêng cũng như ẩm thực Hà Nội nói chung.
Bức tượng bằng đồng đen, tái hiện chân thực dáng người đàn ông trung niên chắc khỏe, với khuôn mặt rắn rỏi và điềm tĩnh. Bộ quần áo bạc màu cùng chiếc khăn vấn đầu, trang phục giản dị và thân thuộc của người lao động Hà Nội xưa giai đoạn giữa thế kỉ XX. Một bên quang gánh là nồi nước dùng đặt trên bếp lửa liu riu, bên kia là chiếc tủ tre nhỏ đựng chồng bát, thịt bò, bánh phở cùng các gia vị đặc trưng…
Bộ hành nhìn ngắm dáng đứng cùng thần thái của người đàn ông trong bức tượng, như thể thấy ông đang đi giữa một sáng sớm nào đó của Hà Nội cũ, khi phố còn thưa người, sương còn phủ đầy ngọn cây bàng cuối ngõ, và tiếng rao phở nóng còn đang ngân vang trong lòng thành phố ngái ngủ.
Ngắm bức tượng, người ta như thấy mồn một trước mặt mình, hình ảnh mỗi lần người bán phở đặt gánh xuống là một lần phả vào trong gió thứ mùi hấp dẫn của nước phở, của mùi hành chẻ, mùi thơm của quế, hồi, gừng nướng, tiếng xì xụp ăn phở trong gió lạnh, và cảm giác ấm sực từ trong bụng lan ra đến tận bàn tay.
Bức tượng người đàn ông gánh phở ấy không chỉ kể chuyện ẩm thực mà còn lặng lẽ gánh cả ký ức Hà Nội xưa giữa lòng phố mới:
"Cái này nó mới làm từ ngày làm phố ẩm thực mới đặt ở đây. Khu này là khu bán phở từ ngày xưa, người ta đặt ở đây. Phở này là lâu đời gia truyền đấy".
"Bức tượng này là người ta đặt ở phố ẩm thực này cách đây 3 tháng rồi. Thỉnh thoảng cũng có người chụp ảnh đấy. Đầu tiên thì người ta cũng ra, tham khảo, chụp ảnh. Phường người ta cũng để cho mọi người đến chiêm ngưỡng. Đấy là ông tổ của ngành ẩm thực, cái phở gánh này là ông tổ ngành ẩm thực".
Dù mới được đặt tại phố Tống Duy Tân chỗ nút giao với Trần Phú mấy tháng nay, nhưng những người dân sống quanh đây đã xem “người đàn ông gánh phở” như một phần quen thuộc của không gian sống. Họ gọi đó là “ông tổ ngành ẩm thực”, là biểu tượng của một nghề mưu sinh đã nuôi lớn biết bao thế hệ người Hà Nội.
Có cụ già buổi sáng vẫn thong thả đi bộ qua, dừng lại một chút trước bức tượng, nhìn vào ánh mắt bức tượng bằng đồng kia như vừa gửi một lời chào cho người quen cũ. Có những đoàn khách du lịch nước ngoài tản bộ ngang qua, tò mò chụp ảnh, nghe kể về lịch sử món phở – món ăn “quốc hồn quốc túy” của người Hà Nội và của Việt Nam.
"Cả cái phố Tống Duy Tân này là nằm trong phố ẩm thực hết, coi như là người ta cũng đến tham quan thôi chứ không không phải là tò mò gì hết. Chuyên môn người ta bán về đêm là chính, thế còn ban ngày thì vắng hơn. Ban đêm thì khách vào nhiều. Đấy là phở gánh. Thế còn dọc phố này các hàng phở là phở mới bây giờ. Bây giờ phở bò rồi, phở gà, tất cả các thứ nó nằm ở trong cái quần thể khu ẩm thực hết".
Phố Tống Duy Tân vốn sôi động về đêm, nên ban ngày con phố có phần vắng vẻ, dòng người thưa thớt, và bức tượng người đàn ông gánh phở cũng trở nên trầm tư giữa không gian yên ả. Thế nhưng, vẫn có những vị khách du lịch dừng chân, tò mò tìm hiểu, chụp ảnh và không giấu được sự thích thú trước hình ảnh mộc mạc, giản dị và độc đáo.
Có những bức tượng được xây dựng, tạo tác để vinh danh, để ngợi ca, song cũng có những bức tượng chỉ đơn giản là để ta không quên những người lao động cần mẫn, nuôi sống ký ức Hà Nội xưa bằng mùi hương mà không nơi nào có được, như tượng người đàn ông gánh phở trên con phố ẩm thực này.