Không chỉ được ôn lại lịch sử hào hùng của dân tộc, đến đây, người dân và du khách còn được nghe kể về quá trình hình thành và xây dựng ngôi đền từ thời chiến đến thời bình. Hành trình ấy gắn liền với ông Lê Văn Thống, một người dành hết tâm huyết tuổi trẻ cho sự nghiệp cách mạng, cho Bác Hồ kính yêu.
Tấm lòng son sắt giữa bom đạn
Hơn 20 năm qua, cứ đến Quốc khánh 2/9, bà con nhân dân xã Lương Tâm, thành phố Cần Thơ lại cùng nhau quây quần làm lễ giỗ Bác Hồ tại Đền thờ Bác. Khi biết chúng tôi muốn tìm hiểu về lịch sử của nơi này, bà con địa phương đã nhiệt tình dẫn chúng tôi đến nhà ông Lê Văn Thống (85 tuổi) với 60 năm tuổi Đảng, người gắn liền với câu chuyện ba lần xây đền thờ Bác.
Dù tuổi đã cao nhưng ông Thống vẫn còn nh mẫn. Với giọng chậm rãi, ông kể trước năm 1975, ông từng là thư ký chi bộ Đảng xã Lương Tâm, hoạt động bí mật giữa vùng kháng chiến. Ông đã dành trọn tuổi trẻ và tâm huyết cho sự nghiệp cách mạng:
"Đầu tiên là nơi thờ tự Bác Hồ, tôi là người tổ chức thờ tự đầu tiên. Tháng 6 năm 1968, tỉnh Cần Thơ mở lớp hội họa, thời gian là 6 tháng. Lúc đó, tôi được phân công đi học lớp hội họa, tối cuối năm 1968 thì mãn khóa, tôi mới về. Về thì sưu tầm được ảnh Bác thì tôi vẽ, đầu tiên là ý tưởng là vẽ ảnh Bác để rồi mình tổ chức những ngày lễ, ngày mít-tinh, có bàn thờ Tổ quốc, có ảnh Bác cho trang trọng."
Ông Thống kể, năm 1969, khi được tin Bác Hồ kính yêu đã đi xa mãi mãi, ông Thống được phân công tổ chức lễ truy điệu Bác để người dân bày tỏ niềm thương tiếc. Ông liền tìm bức chân dung của Bác được ông vẽ từ trước, không ngờ đến ngày phải dùng bức ảnh này để thờ. Hồi ấy, lễ truy điệu Bác đã được địa phương và người dân xã Lương Tâm tổ chức trọng thể và quyết tâm biến đau thương thành hành động cách mạng, hun đúc ý chí chiến đấu giành tự do.
Ngay sau ngày Bác mất, nhiều đền thờ Bác đã được lập tại nhiều nơi ở ền Nam. Trong đó, có Đền thờ Bác tại xã Lương Tâm được lập vào năm 1969. Ông Lê Văn Thống, kể:
"Khi về cơ quan thì sẵn băng cờ, khẩu hiệu, ảnh Bác, tôi mới tổ chức lập bàn thờ Bác tại nơi làm việc, văn phòng của Đảng ủy xã. Nói là văn phòng chứ ở trong cái chòi, trong lùm cây, rồi nhang khói cho Bác hàng ngày, tổ chức lễ giỗ tại nơi thờ tự đó."
Theo lời ông Thống, địa điểm lập Đền thờ Bác bị địch phát hiện và chú ý, thường xuyên bị dội bom. Bức chân dung quý giá của Bác do ông vẽ cũng không còn nhưng với lòng kính yêu Bác vô hạn, nhân dân nơi đây quyết tâm khôi phục lại Đền thờ mỗi khi bị tàn phá. Mặc dù trong hoàn cảnh chiến tranh ác liệt, hàng năm các lễ kỷ niệm Ngày sinh nhật Bác, lễ giỗ và Tết Nguyên đán đều được tổ chức trang trọng. Ngoài ra, nhân dân trong vùng còn thờ Bác và tổ chức lễ giỗ tại nhà.
Việc thờ tự Bác bị gián đoạn trong một thời gian do tình hình chiến sự thời điểm ấy vô cùng khốc liệt. Trong suy nghĩ của ông Thống luôn nghĩ đến ngày hòa bình có được một chỗ thờ tự Bác tươm tất: "Năm 1990, Bộ Chính trị có chủ trương tổ chức những ngày lễ trọng đại của đất nước, trong đó có ngày sinh nhật Bác và ngày Quốc khánh. Tại khu di tích này, nhận được chủ trương đó và lãnh đạo tỉnh thì đồng ý cho xã Lương Tâm trùng tu lại nơi thờ tự Bác đầu tiên vì nơi thờ tự cũ bị hủy diệt. Đấy lần thứ 2. Lần thứ nhất mình tổ chức nơi thờ tự, lần thứ 2 là tổ chức tôn tạo lại, được bà con địa phương người ta đóng góp, kẻ góp công người góp của.
Trong những ngày đầu tháng tư cho đến ngày 19/5/1990, công trình tôn tạo lại lần thứ hai được hình thành hoàn chỉnh, hình thức là mái đình lợp ngói, diện tích là 70 thước vuông. Trong đền thờ có chân dung Bác bằng thạch cao, trang trí cờ, ảnh, khẩu hiệu. Ngày 2/9/1990, bà con ở tại xã nhà cũng như là những nơi lân cận, người ta kéo về tại nơi rước chân dung Bác là hàng ngàn người."
Từ chòi lá kháng chiến đến di tích quốc gia
Theo thời gian, lãnh đạo tỉnh Cần Thơ thời bấy giờ đã chỉ đạo xây dựng mở rộng khu đền, kết hợp với sinh hoạt văn hóa của nhân dân trong vùng. Lần thứ ba xây dựng vào năm 1996, đền được quy hoạch tổng thể với diện tích gần 2ha, khu đền chính được xây mới cách đền cũ khoảng 50m. Sau đó, khu đền tiếp tục được trùng tu, tôn tạo và mở rộng trong tổng diện tích gần 3,6ha như hiện nay. Các hạng mục như nhà trưng bày, nhà hội, ao sen…cũng dần hoàn thiện, tạo cho khu đền một kiến trúc mang tính dân tộc, trang trọng, tôn nghiêm.
Từ đất nước hoàn toàn thống nhất, Đền thờ Bác Hồ luôn được quan tâm tu bổ, trở thành địa chỉ đỏ, trung tâm giáo dục truyền thống và sinh hoạt văn hóa của nhân dân trong vùng:
"Cứ mỗi năm, ở Đền thờ Bác tổ chức 2 ngày lễ chính, là ngày 19/5 và ngày 2/9. Tổ chức liên tục giữ truyền thống. Đến năm 2000, khu di tích này được công nhận khu di tích lịch sử cấp quốc gia, tôi cũng được tặng Huy chương Vì sự nghiệp bảo tồn di sản văn hóa dân tộc cũng trong thời điểm đó."
Kể về ngôi đền, ông Huỳnh Xuân Phương, Ban quản lý Khu di tích đền thờ Bác Hồ tự hào cho biết:
"Ba lần xây dựng đền thờ Bác Hồ, người dân ở đây rất thành kính, người ta rất trân trọng, vận động để đến làm nơi thờ cúng từ trước năm 1990. Sau năm 1990, từ đó đến năm 1995 rồi mới mở rộng ra. Ngày 19/5 với 2/9, người dân rất nhiệt tình đến để dọn dẹp, gói bánh này nọ để cúng Bác theo tấm lòng của người dân xã Lương Tâm."
Trải qua hơn nửa thế kỷ, từ những ngày gian khó giữa bom đạn đến khi đất nước hòa bình, hình ảnh và tấm lòng son sắt của ông Lê Văn Thống cùng nhân dân xã Lương Tâm đối với Bác Hồ kính yêu vẫn được gìn giữ trọn vẹn. Từ ngôi đền thờ đầu tiên đơn sơ giữa vùng kháng chiến, đến công trình khang trang, tôn nghiêm hôm nay, tất cả đều là nh chứng cho tình cảm thiêng liêng, bền chặt của người dân ền nam dành cho vị lãnh tụ của dân tộc. Đền thờ Bác Hồ ở xã Lương Tâm không chỉ là “địa chỉ đỏ” giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ hôm nay và mai sau mà còn là biểu tượng của lòng trung thành, niềm kính yêu vô hạn mà nhân dân gửi trọn đến Người.