Hiện tượng đám đông xếp hàng mua vàng trong những ngày qua cho thấy thị trường dường như bị dẫn dắt khiến cho tâm lý mua vào của người dân tăng mạnh. Vậy đằng sau hiện tượng đó là gì?
Từ độc quyền sản xuất đến độc quyền kinh doanh vàng ếng
Thị trường vàng cách đây một năm, thời điểm nhà nước, thông qua các ngân hàng quốc doanh bán vàng bình ổn, giá vàng trên thị trường không chính thức tiếp tục bị thao túng bởi những công ty mà chẳng ai biết họ hoạt động theo mô hình gì. Chỉ biết, giá vàng cập nhật, vào 9 giờ sáng các ngày trong tuần, do các công ty “trách nhiệm hữu hạn” áp dụng cho hệ thống các cơ sở kinh doanh vàng bạc đá quý quy mô nhỏ dưới bán lẻ.
“Cụ thể giá vàng lên xuống theo giá của công ty trách nhiệm hữu hạn trên phố hàng Bạc. Họ sẽ thông báo cho mình ví dụ hôm nay giá vàng là công ty xuất ra là như này, thì bọn em bán ra như thế nào đấy. Cửa hiệu buôn nhập từ trên đấy sẽ theo giá của các công ty đấy không kể thời điểm mua vào”…
Có một chi tiết rất đáng lưu ý, theo như lời ông Đinh Nho Bảng, Chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh Vàng Việt Nam, trong hơn 10 năm trở lại đây tính đến khi nhà nước thông qua các ngân hàng lớn bán ra thị trường hơn 13 tấn vàng, không có lượng vàng nào được bán ra thị trường. Tức là trong suốt hơn một thập kỷ, chỉ có một số lượng vàng nhất định giao dịch từ các cơ sở kinh doanh đến người dân, rồi từ người dân quay trở lại các cơ sở kinh doanh.
Từ độc quyền sản xuất dẫn đến hiện tượng độc quyền kinh doanh vàng ếng, bao gồm theo cả hai chiều mua bán, lợi ích theo đó chảy vào túi một nhóm người được quyền phân phát sản phẩm do chính họ sản xuất, chính họ kinh doanh, kiểu vừa đá bóng, vừa thổi còi.
Ông Đinh Nho Bảng, Chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh Vàng Việt Nam, cho biết: “Bây giờ chắc chắn bỏ độc quyền vàng ếng mà bỏ độc quyền vàng ấy có nghĩa là sẽ đa dạng hóa sản phẩm vàng ếng cho người dân được lựa chọn. Tức là không còn cái “độc canh”, không còn cái độc quyền nữa. Mà đã độc quyền thì bao giờ người thiệt nhất cũng là người mua tức là họ không có chọn lựa nào khác, giá thế nào cũng phải chịu mà có khi mua không được.
Mười mấy năm nay không có một lượng vàng nào đưa ra thị trường. Chỉ từ năm ngoái dưới sự chỉ đạo của thủ tướng các ngân hàng bán ra hơn 13 tấn nhưng giá vẫn cao như vậy, chênh lệch với quốc tế vẫn cao như vậy. Cho nên điều hành thị trường vàng cần phải bằng chính sách chưa không thể để vật chất điều hành”…
Tài sản tích trữ hay công cụ đầu cơ?
Hiện tượng thuê người xếp hàng mua vàng cách đây 1 năm khiến cho thị trường nhiễu loạn khi tâm lý tích trữ được đẩy lên cao, trong khi vàng bình ổn các ngân hàng quốc doanh bán ra khó tiếp cận. Thị trường càng trở nên bất ổn sau khi ngân hàng bán vàng với giá… bình ổn. Nhất là khi mà sự khan hiếm vẫn xảy ra do các cơ sở kinh doanh không bán vàng ra. Hoặc bán ra theo kiểu nhỏ giọt hay phân phối cho từng người với số lượng nhất định không khác gì thời bao cấp.
“Mua hộ thì vẫn phải có chứng nh thư, đợt trước tôi mua hộ nhà bên kia 1 triệu/cây. Người ta nhờ tôi mua hộ 1 lượng vàng ví dụ 1, 2 chỉ tiền công cũng được 1, 2 trăm nghìn. Chỉ cần xếp hàng, có căn cước công dân là được”…
“Ngân hàng cũng bán vàng ra thì vàng ếng với vàng nhẫn xuống, e cũng mua nhưng mấy hôm trước không bán, hôm nay bán bình thường mỗi người giới hạn 5 cây”…
“Tôi vào đây xem vàng như thế nào thị báo là hết vàng không có bán, tâm lý thì mọi thứ lên trong khi vàng thì nhẹ nhàng hơn”…
Câu chuyện của một năm trước một lần nữa cho thấy hậu quả của việc một nhóm người nào đó được độc quyền kinh doanh loại hàng hóa đặc thù như vàng trên thị trường. Sự cố tình đánh tráo khái niệm giữa mặt hàng tích trữ với sản phẩm đầu tư giúp cho ai đó đút túi một khoản tiền lớn, bằng cách lèo lái mối quan tâm của đám đông tùy vào thời điểm giá vàng thế giới lên xuống. Sự khan hiếm giả tạo diễn ra sau đó được đạo diễn một cách khéo léo thông quan việc thuê người xếp hàng mua vàng.
Luật sư Nguyễn Thế Truyền – Công ty Luật hợp danh Thiên Thanh, nhận xét: “Nhu cầu tích trữ vàng của dân ta là có, nhưng trong chừng mực nào đấy vẫn ở mức độ tích trữ chứ chưa đạt đến biến vàng trở thành một sản phẩm đầu tư. Đây là một câu chuyện của thị trường mà những người này họ bám rất sát câu chuyện cung cầu. Họ tạo một sức nóng giả tạo, tạo nên một cái nhu cầu khan hiếm giả tạo. Thậm chí họ cho một số lượng người đi xếp hàng như vậy từ đó tạo nên những thông tin gây nhiễu loạn trong dân chúng”…
Nếu thị trường vàng xuất hiện bong bóng tức là có ai đó góp sức thổi phồng nhu cầu của người dân, biến vàng trở thành một loại sản phẩm đầu tư thay vì tích trữ tài sản đơn thuần. Sự “độc canh” đến lúc cần được xóa bỏ thông qua chính sách điều hành. Từ đó giúp cho mọi thứ được sắp xếp theo đúng cơ chế nhà nước quản lý, thị trường tự vận hành, tùy thuộc vào yếu tố cung cầu./.