Đây đã từng là trạm điều hành xe điện Bờ Hồ nổi tiếng một thời, và nay vẫn tồn tại là bến xe buýt Bờ Hồ quen thuộc với mọi người khi đến với Hồ Gươm.
Hành trình đến Hồ Gươm và những gì để nhớ sẽ tiếp tục được thả bước cùng câu chuyện kể của người đồng hành là nhà báo, Nhà nghiên cứu Hà Nội Nguyễn Ngọc Tiến về dấu ấn của Nhà tròn Bờ Hồ.
"Lịch sử ngày xưa là xe điện, trạm xe điện, nói chung đây là trung tâm. Ga xe điện ở đây này. Ngày xưa người ta hay đến đây nhất vì xe điện là chạy lên đây, người ta xuống đây rồi đi đâu thì đi. Rồi đứng chụp ảnh, lấy nền là Tháp Rùa đằng kia. Bến ở đây có Hà Đông Hà Nội này, rồi lên tận Bưởi".
"Nó là công ty xe điện, nơi bán vé của công ty xe điện Bờ Hồ".
"Trước thì nó là cái bến bán vé xe, sau mới làm thành cái này. Hồi xưa là xe máy, xe đạp hiếm lắm, xe điện thì chạy khắp phố. Hàng Gai, Hàng Đào… chạy hết. Xe điện là không phải điện này đâu, là dây điện ở trên cao".
Hỏi về Nhà tròn Bờ Hồ, ai cũng biết vị trí và công năng của nó ở khu vực này. Người lớn tuổi thì nhớ về thời hoàng kim khi nhà tròn là trạm xe điện, người trẻ tuổi thì biết đến Nhà tròn là trạm xe buýt, là điểm dừng chân có chỗ ngồi mát rượi và có tầm nhìn đẹp nhất Hồ gươm.
Hình dáng nhà tròn vẫn là hình tròn, không thay đổi, công năng cũng vẫn là điểm đầu mối của nhiều bước chân bộ hành từ xưa tới nay, như trong lời kể rất dễ hình dung của nhà báo Nguyễn Ngọc Tiến về công trình đặc biệt này ở Hồ Gươm:
"Cái bến tàu điện ban đầu không phải nằm sát mép hồ như sau này, mà nó nằm ngay chính đầu phố Cầu Gỗ, ngay sát tòa nhà Hàm cá mập hiện nay. Sau này người Pháp chuyển sang vị trí sát Hồ gươm, tức là bến xe buýt ngày hôm nay thì hợp lý hơn.
Chỗ ngã 5-6 hàng Đào, Cầu Gỗ tự nhiên rộng ra và không bị chắn ngang bởi bến tàu điện ở đó nữa, rõ ràng là họ đã rất chú ý về việc tạo ra 1 không gian ở khu vực đó. Cái nhà điều hành sau này vẫn còn, ngày xưa gọi là Nhà tròn vì xây hình vòng tròn, sau này 1954, lúc đó tàu điện nhà nước trả tiền thì đơn vị sở hữu họ giao lại cho Hà Nội thì nó vẫn là nhà điều hành".
Khu vực Nhà tròn Bờ Hồ hiện nay vẫn là vị trí thu hút nhiều bộ hành dừng chân. Là nơi để nghỉ ngơi, để ngắm nhìn không gian Hồ Gươm, ngắm đài phun nước hay ngắm nhìn con người và mọi sự chuyển động đến và đi ở khu vực sầm uất, trung tâm này một cách dễ dàng, thuận tiện nhất.
Theo đánh giá của nhà báo Nguyễn Ngọc Tiến, từ xưa cho tới nay, ở Nhà tròn Bờ Hồ vẫn là nơi ta có thể nhìn thấy rõ nét những đặc trưng của đời sống đô thị nhất:
"Đấy là cái nơi rất là hay, vì có rất nhiều người làm nghề hàn dép nhựa ngồi đó, những người bán nước chè, các đồ lặt vặt như bán bấc đèn, rút dép, thuốc, người ta cứ mệt thì lại ra đó nghỉ, và quanh đó gần như có rất nhiều người kiếm sống quanh nhà tròn đó vì chỗ đó là chỗ công cộng, không có ai đuổi cả , thứ 2 nữa nó lại mát mẻ.
Nghĩa là nó là nơi kiếm sống, nhiều người chờ tàu điện hoặc dạo phố, vì xung quanh nó có các bậc, bên trên có mái ban công chìa ra thì nó rất mát nên họ ngồi nghỉ xung quanh đó, và ngắm cảnh rất thú vị, ngắm được đài phun nước, ngắm được cái đồng hồ và ngắm được cả Hồ Gươm, rất đắc địa. ở đó thi thoảng cất lên tiếng rao rất là hay, đó cũng là nơi đặc trưng của những người thị dân sống ở đó, buổi sáng còn có mấy bà bán xôi, nên khu vực đó rất là đông đúc".
Nhà tròn hiện diện ở một góc Hồ Gươm, không quá cao để che khuất tầm nhìn hướng ra hồ, và mang đến cho góc Hồ Gươm một điểm nhấn. Ngày nay, đây vẫn là một điểm dừng chân để bộ hành như tôi, như bạn, hay như nhà báo Nguyễn Ngọc Tiến có thêm những câu chuyện mang đầy hơi thở cuộc sống riêng có của Hà Nội.