Phố Hàng Gai khi xưa là con phố chuyên bán các thứ dây gai, dây đay, võng, thừng… lấy luôn mặt hàng bày bán đó mà làm tên gọi. Chính vì vậy nên trong dân gian còn gọi là phố Hàng Thừng.
Không biết từ bao giờ, các hộ kinh doanh trên phố Hàng Gai chuyển hết sang buôn bán các mặt hàng tơ lụa. Khi xưa thì chủ yếu là nhập lụa Hà Đông, nhưng rồi cơ chế thị trường, nhu cầu của người bán hàng cũng như khách, người ta nhập cả hàng lụa là ở nước ngoài về bày bán.
Thực ra, những cửa hàng ở đây hầu hết là bày bán các sản phẩm làm ra từ tơ lụa, chứ không bán vải. Mấy chục năm gần đây, khách chủ yếu là người nước ngoài, đến Hà Nội và mua những món hàng này, vừa là đồ lưu niệm vừa làm trang phục dạo phố. Bởi đồ lụa tơ tằm mặc rất mát, phù hợp với khí hậu nóng ẩm ở ền Bắc.
Gọi đây là “con đường tơ lụa” có vẻ hơi khiên cưỡng với lịch sử. Nhưng nếu xét về sự sầm uất, thu hút du khách và mang trong mình những nét đặc trưng riêng, thì có thể nói gần như nhìn vào tuyến phố này, người ta sẽ thấy được sự vận động của cả phố cổ Hà Nội.
Khi con phố suy yếu vì đại dịch thì cũng là lúc cả thành phố lao đao, nhưng khi nó bắt đầu hồi phục thì cũng thể hiện sự trở lại của mọi hoạt động…
“Con đường tơ lụa” như đã nói, kéo dài từ phố Hàng Gai sang phố Đinh Liệt, qua quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục. Sự phân cách này cũng không hẳn là vô lý. Khi bên Hàng Gai, chủ yếu là đồ tơ lụa cao cấp, thời trang.
Còn các cửa hàng trên phố Đinh Liệt là những mặt hàng bình dân hơn, và khách hàng là dân Hà Nội cũng đông hơn người nước ngoài. Chen giữa, như để phân cách, mà lại giống bước đệm nối giữa 2 con phố này là những cửa hàng bày bán đồ lưu niệm.
Nên gần như du khách khi đi hết phố Hàng Gai là tự nhiên bước chân sẽ hướng ra Đinh Liệt.
Những năm vừa qua, Covid-19 hoành hành, con phố này là một trong những nơi chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Bởi khách hàng chủ yếu là khách du lịch. Tất cả các cửa hàng đã phải đóng cửa một thời gian dài để chống dịch.
Và hậu quả kéo dài cho đến tận bây giờ, rất nhiều cửa hàng vẫn chưa thể mở cửa trở lại.
Đi trên tuyến đường này sẽ thấy rõ, nhiều cửa hiệu vẫn đóng cửa im ỉm, vắng lặng. Một vài nhà đã mở lại nhưng thật khó để trong thời gian ngắn, người ta lại nhìn thấy sự sầm uất như trước đây.
Nhưng, lác đác đã có những tín hiệu phục hồi, khi một số cửa hàng đã cho thợ đến sửa sang lại mặt bằng. Hôm nay, đi trên phố, đã thấy từng đoàn khách du lịch nước ngoài dạo bước, dừng chân trước các cửa hàng trưng bày lụa tơ tằm, trầm trồ trước những món hàng thủ công bày bán trên phố. Cũng đã thấy có người khoác trên mình những chiếc áo lụa tơ tằm được mua từ phố Hàng Gai.
Sự phục hồi của con phố được nhìn nhận là sầm uất bậc nhất Thủ đô này, cũng cho thấy cái nhìn tổng quan về sự phát triển của Hà Nội sau đại dịch.
Rõ ràng, cuộc sống đã trở lại gần với trước khi chưa có dịch bệnh.