Nằm nép mình bên sông Vàm Cỏ Tây thuộc xã Bình Lãng, huyện Tân Trụ, Long An, làng trống Bình An là một trong những làng nghề truyền thống lâu đời nhất của ền Nam.
Theo bà con làng nghề, ông Nguyễn Văn Ty là người khai sinh ra làng trống Bình An. Thuở xưa ấy, cụ Ty sống kiếp thương hồ, buôn nước mắm khắp sông rạch ền Tây. Có một lần, cụ tổ xuôi ghe trên sông Tiền qua khu vực Rạch Gầm - Xoài Mút, tỉnh Tiền Giang, chợt nghe tiếng trống có thanh âm rất độc đáo phát ra từ một ngôi nhà của vị thợ trống cao niên liền ghé vào xin bái sư học nghề.
Sau hơn một năm, cụ Ty đã thành thạo nghề làm trống, sau đó cụ truyền dạy lại cho dân làng Bình An, và hình thành làng nghề. Tại đây, có nhiều dòng họ làm nghề với nhiều nghệ nhân nổi tiếng nhưng nổi tiếng nhất là dòng họ Nguyễn Văn với việc nắm giữ kỹ thuật bịt trống mang đậm dấu ấn gia truyền… Tiêu biểu cho dòng họ Nguyễn Văn là ông Nguyễn Văn Mến chủ cơ sở bịt trống Năm Mến, cơ sở làm trống được thành lập đầu tiên ở làng nghề Bình An.
Ông Nguyễn Văn An, chủ cơ sở làm trống Tư An là con trai của ông Năm Mến, cũng là đời thứ năm của dòng họ tiếp bước giữ lửa nghề này.
Để đưa ra thị trường một sản phẩm trống lân chất lượng, nghệ nhân Nguyễn Văn Ancùng gia đình phải trải qua gần 20 công đoạn phức tạp và công phu. Nghệ nhân Nguyễn Văn An, chia sẻ: "Công đoạn thứ nhất là cưa gỗ, xong mình mới uống cho thân gỗ nó công, công xong mình mới đem đi bào cho nó chuẩn, xong mình mới ghép thùng, ghép vô xong mình phải sạt môi. Mình bào xong đóng mây, khi đóng mây xong mình đóng niền chết vô mình mới lên dàn trò, mình bọc da"
Theo các nghệ nhân, gỗ làm trống Bình An là gỗ sao hoặc gỗ mít được phơi khô, đo cắt, uốn cong, xử lý mối mọt trước khi ghép lại. Khó nhất trong các công đoạn làm trống là bịt da. Da dùng căng mặt trống là da trâu tươi của những con trâu có tuổi trên mười năm vừa lấy ra từ lò mổ, tuyệt đối không dùng da trâu đã qua xử lý.
Khi bào da, người thợ phải để hết tâm trí vào công việc bởi chỉ cần ếng da trâu dày hoặc mỏng hơn theo tiêu chuẩn là tiếng trống sẽ không theo ý muốn. Sau đó, những tấm da hoàn chỉnh sẽ được đem căng lên mặt trống. Lúc này, người thợ sử dụng giàn chò cùng những sợi dây da trâu, cầm búa gõ vào con đội, mặt trống sẽ được kéo căng hết cỡ. Để kiểm tra độ căng này, thậm chí người thợ còn dẫm, nhảy trên mặt trống. Tùy theo từng loại trống mà có cách làm da và bịt khác nhau.
Nghệ nhân Nguyễn Văn An chia sẻ thêm: "Đối với trống lân thì nó khác với những trống kia, những trống bát nhã, trống trầu cái tiếng nó trầm. Còn trống nó bổng, đòi hỏi những người thợ có tay nghề mới làm ra những sản phẩm đạt tiêu chuẩn, đáp ứng trên toàn quốc được. Tại vì trống lân, phải làm cho giòn giã, thúc giục con Lân mới nhảy nổi. Chứ trống Lân mà quỳnh phìn phìn là không bao giờ Lân nhảy nổi"
Một bí quyết của nghề làm trống đó là thùng trống được khép khít chặt bởi các thanh gỗ bào mịn không dùng bất cứ một loại keo dán nào, trong mỗi chiếc trống mới, những người thợ lại gắn vào trong thùng một vài sợi lò xo thép, một “ linh vật” làm cho tiếng trống thêm phần hào hùng, lắng đọng. Để có một chiếc trống có âm thanh vang vọng, trầm bổng, đòi hỏi người làm nghề phải có kinh nghiệm cảm âm.
Nghệ nhân Nguyễn Văn An cho biết: "Bây giờ những đoàn Lân Sư Rồng, rất khó tính, đòi hỏi những người thợ làng nghề phải phát huy cao độ hơn nữa, mới làm ra những sản phẩm đáp ứng thị trường bây giờ. Trống Lân bây giờ trên thị trường cơ sở nhà mình tạo ra những mẫu mã bắt mắt đáp ứng thị trường trong toàn quốc và thế giới. Những năm qua, bản thân cũng cố gắng phát huy làm những sản phẩm đem đến bà con trên mọi ền đất nước thì cũng được bà con tín nhiệm trong nước và ngoài nước"
Thời kỳ hoàng kim, vào các dịp chuẩn bị cho Tết Trung thu và năm mới, tại làng trống Bình An, không khí lao động hăng say, tiếng bạn hàng, người xe bưng bê, vận chuyển ngược xuôi đưa trống đi tiêu thụ khắp nơi. Hồi ấy, làng trống có đến hơn 30 hộ gia đình, nối tiếp nghề cha ông, nhưng hiện nay số lượng đã giảm nhiều, chỉ còn một số hộ và hầu hết đều là con cháu gia đình cụ tổ Nguyễn Văn Ty. Lúc ấy, tiếng trống Bình An đã vang dội ở khắp cả nước và vươn tầm quốc tế. Nhiều đoàn lân từ Trung Quốc, Malaysia, Singapore, … tìm đến làng nghề để đặt hàng mang về nước.
Bà Bùi Thị Phượng, Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam xã Bình Lãng cho biết: "Tháng 12-2023, sản phẩm trống Lân Năm Mến đã công nhận là sản phẩm OCOP của xã Bình Lãng, đây cũng là vinh dự của xã nhà, xã nhà sẽ cố gắng đưa cái sản phẩm này đến tay người tiêu dùng"
Được làm hoàn toàn thủ công với đôi bàn tay khéo léo của các nghệ nhân cùng bí quyết làm nghề đã tạo nên những chiếc trống Bình An với âm thanh độc đáo được thị trường trong và ngoài nước ưa chuộng. Trải qua bao thăng trầm, lửa nghề nơi những nghệ nhân vẫn còn sáng mãi và tiếp tục được tiếp nối, giữ gìn truyền thống, mẫu mã để tiếng trống Bình An mãi vang xa.