Thậm chí, mức độ vi phạm còn có dấu hiệu phức tạp hơn, ngang nhiên hơn, đặt ra câu hỏi về tính hiệu quả của các biện pháp hiện nay và trách nhiệm giám sát thường xuyên của chính quyền địa phương.
Cam kết chỉ “có hiệu lực” khi lực lượng chức năng xuất hiện
Trong đợt ra quân xử lý vi phạm lấn chiếm vỉa hè, lòng đường gần đây của chính quyền phường Nghĩa Đô (Hà Nội), không ít chủ cơ sở kinh doanh từng nghiêm túc cam kết không tái phạm.
“Vâng thì em cũng biết là bọn em kinh doanh buôn bán thì lấn chiếm ra vỉa hè như thế là sai. Còn đâu thì hôm nay cũng có bên cơ quan chức năng, công an đã gọi lên và lập biên bản. Thì sau này bọn em sẽ cố gắng xếp bàn lui vào trong nhà. Sau khi ký cam kết thì bọn em nhận thức được là không được lấn chiếm vỉa hè, lòng đường và xe để ở trong vạch.”
“Em đã nhận thức được mình để xe và ngồi ra đấy là sai. Bên quán em sẽ cam kết là sẽ chấp hành nghiêm túc, đầy đủ tất cả những gì mà cơ quan chức năng đề ra.”
Tình trạng lấn chiếm vỉa hè làm nơi kinh doanh trên tuyến Hoàng Quốc Việt đã nhahh chóng tái diễn
Tuy nhiên, khảo sát trực tiếp của PV những ngày gần đây cho thấy, những cam kết đó dường như chỉ có hiệu lực trong những buổi làm việc của cơ quan chức năng. Trong vai một khách đến nhà hàng đồ nướng số 216 Hoàng Quốc Việt, PV được một nhân viên cho biết:
“Kiểu ngoài trời này là công an đi kiểm tra nên là bọn em phải thu ấy ạ. Thế thì bên em không rõ nữa nhưng mà lúc nào mà bảo thu thì bọn em thu thôi ạ.”
Cách nói này cho thấy một tâm lý đối phó rõ ràng: có kiểm tra thì dẹp, không kiểm tra thì cứ vi phạm. Điều này phơi bày sự yếu kém trong ý thức tự giác chấp hành pháp luật, khi mà việc tuân thủ không xuất phát từ nhận thức về lợi ích chung mà chỉ là phản ứng tức thời trước sức ép của chính quyền.
Trước thực trạng trên, đại diện Công an phường Nghĩa Đô trả lời PV và thừa nhận có những khó khăn nhất định trong công tác quản lý: “Sau khi có phản ánh thì lực lượng Công an phường Nghĩa Đô và chủ công là cảnh sát trật tự đã tuần tra kiểm soát và xác định là các vi phạm tại khu vực từ Trần Cung đến Hoàng Quốc Việt là có. Thời gian diễn ra vi phạm chủ yếu là vào buổi tối, khi lực lượng tuần tra kiểm soát là mỏng và thực hiện các nhiệm vụ của ca trực nên không duy trì được như thời gian hành chính.
Các điểm vi phạm đấy thì trước đó Công an phường Nghĩa Đô đã lập biên bản xử lý và cũng cam kết với các chủ cơ sở kinh doanh là chấp hành. Tuy nhiên các chủ cơ sở kinh doanh vì mục đích kinh doanh, lợi nhuận vẫn tiếp tục vi phạm khi không có lực lượng chức năng tham gia tuần tra kiểm soát.”
Camera AI, phạt nguội và bài toán chấm dứt vi phạm theo kiểu đối phó
Để phá vỡ thế bị động này, đại diện Công an phường Nghĩa Đô cho biết sẽ có những điều chỉnh và đặc biệt là ứng dụng công nghệ:
“Công an phường sẽ tăng cường tuần tra kiểm soát vào giờ thường xuyên xảy ra vi phạm, từ 20 giờ cho đến 23 giờ hàng ngày. Đồng thời báo cáo UBND phường, Ban Chỉ đạo 197 tăng cường lực lượng an ninh cơ sở tuần tra kiểm soát và cắm chốt để chấm dứt cái tình trạng vi phạm, không gây bức xúc cho nhân dân.
Và ở nút Phạm Tuấn Tài - Hoàng Quốc Việt đã cũng đã triển khai camera AI với phạm vi từ 500m đến 700m thì tất cả những vi phạm trật tự đô thị dọc tuyến Hoàng Quốc Việt sẽ được chuyển tải về Trung tâm Chỉ huy giao thông. Khi đó chúng ta sẽ xử lý phạt nguội. Tôi hi vọng là sau thời gian đó thì các vi phạm trật tự đô thị sẽ được chấm dứt và không cần phải lực lượng tuần tra kiểm soát xử lý.”
Về phía đơn vị có chức năng quản lý đô thị như Phòng Kinh tế hạ tầng đô thị UBND phường Nghĩa Đô, một cán bộ đại diện cho biết: Phòng sẽ tham mưu cho UBND phường tăng cường tuyên truyền, vận động tới chi bộ, tổ dân phố, tuyên truyền đến các hộ kinh doanh để đảm bảo trật tự, văn nh đô thị, đảm bảo duy trì đô thị xanh sạch đẹp. Bên cạnh đó, kênh phản ánh qua các nền tảng số cũng được khuyến khích, người dân có thể phản ánh đến các nền tảng số như iHanoi để được giải quyết kịp thời những bức xúc của mình.
Câu chuyện tái lấn chiếm vỉa hè trên đường Hoàng Quốc Việt một lần nữa cho thấy, bài toán duy trì trật tự đô thị cần sự bền bỉ, chứ không phải là những “cú chạy nước rút” phong trào. Các biện pháp như tăng cường tuần tra, triển khai camera AI và tuyên truyền là hết sức cần thiết, tuy nhiên, chúng chỉ thực sự phát huy hiệu quả khi được thực thi trong một cơ chế giám sát - xử lý nh bạch, liên tục và kiên định.
Trách nhiệm của chính quyền địa phương không dừng lại ở việc xử phạt và nhắc nhở, mà cốt lõi là phải tạo lập được một môi trường mà ở đó, mọi người hiểu rằng vi phạm chắc chắn bị phát hiện và xử lý, bất kể ngày đêm hay có mặt lực lượng hay không. Hơn nữa, cần những giải pháp đồng bộ hơn, từ việc rà soát quy hoạch, hỗ trợ không gian kinh doanh phù hợp cho các hộ dân, đến các chế tài đủ mạnh để răn đe.
Chỉ khi “sự thường xuyên”và “tính kiên quyết” trong quản lý thay thế được “tính thời vụ”, và ý thức “giữ gìn không gian chung” thắng được tâm lý “lợi ích cá nhân”, thì vỉa hè Thủ đô mới thực sự thông thoáng, văn nh một cách bền vững, và pháp luật mới thực sự được thượng tôn trong đời sống đô thị.