Xe quá đát vẫn chạy lòng vòng, chặn thôi chưa đủ

Một trong những nhiệm vụ đặt ra trong Chiến lược quốc gia bảo đảm trật tự, an toàn giao thông đường bộ giai đoạn 2021 - 2030 và tầm nhìn đến năm 2045 vừa được Chính phủ ban hành là trong những năm tới phải loại bỏ, ngăn chặn hoàn toàn xe cơ giới hết niên hạn sử dụng tham gia giao thông.

Tuy vậy, thực tế hiện nay số phương tiện hết niên hạn sử dụng nộp lại đăng ký và biển số rất thấp.

Giải pháp nào thực hiện được mục tiêu này? Các chuyên gia có đề xuất gì để thực hiện? 

Nghe nội dung chi tiết tại đây:

Theo Cục Đăng kiểm Việt Nam, hiện cả nước có gần 220.000 xe hết niên hạn sử dụn, trong đó có hơn 16.600 chiếc hết niên hạn từ tháng 1/2020.

Ông Đặng Trần Khanh, Phó trưởng phòng Kiểm định Xe cơ giới, Cục Đăng kiểm VN cho biết, hàng năm Cục Đăng kiểm VN đều thống kê số lượng xe hết niên hạn sử dụng gửi về Ủy ban ATGT Quốc gia, Cục CSGT và các địa phương:

"Năm 2016, Thủ tướng Chính phủ đã có Chỉ thị 29 kiểm soát loại xe đó rồi và giao trách nhiệm cho từng Bộ, ngành và quan trọng nhất giao trách nhiệm cho các địa phương. Đăng kiểm đã chủ động rất nhiều, làm hơn nhiệm vụ được giao, từ thống kê, gửi danh sách về các địa phương, các lực lượng tuần tra kiểm soát, báo cáo UBATGTQG, đưa lên trang web của Cục".

Sau khi có danh sách từ Cục Đăng kiểm VN, cũng có những địa phương vào cuộc quyết liệt để thu hồi phương tiện hết niên hạn sử dụng.

Chẳng hạn, ở Hà Tĩnh, việc thu hồi xe hết hạn được giao thành chỉ tiêu thi đua cho từng cán bộ, công chức, viên chức ở địa phương.

Ở Quảng Ninh, sau khi đăng kiểm thông báo danh sách, Ban An toàn giao thông tỉnh sẽ thông báo cho công an tỉnh và các địa phương để vào cuộc thu hồi.

Về điều này, ông Nguyễn Thanh Tùng, nguyên Chánh văn phòng Ban An toàn giao thông tỉnh Quảng Ninh cho biết:

"Quảng Ninh thông báo lại cho công an và yêu cầu công an tỉnh chỉ đạo công an các địa phương và thông báo luôn từng chủ phương tiện yêu cầu công an các địa phương từ cấp huyện đến cấp xã là phải thu hồi".

Tuy vậy, ở một số địa phương, tỷ lệ xe hết niên hạn sử dụng thu hồi đạt tỷ lệ khá thấp. Cụ thể, tại Hà Nội, đến năm 2020 có thêm hơn 1.600 xe ôtô hết hạn sử dụng. Song, trong 2 năm 2018 và 2019, Thành phố chỉ thu hồi biển số và đăng ký của 3 phương tiện. 

Tính trên phạm vi toàn quốc, đến hết năm 2019, Cục CSGT chỉ thu hồi được biển số và đăng ký của hơn 14.000 phương tiện.

Đánh giá về điều này, đại tá Nguyễn Quang Nhật, Trưởng phòng Tuyên truyền, Cục CSGT cho biết, không ít trường hợp chủ xe vẫn tìm cách lén lút hoạt động:

"Những xe hết niên hạn sử dụng thường là những xe cũ thì chủ phương tiện vẫn lén lút sử dụng nhưng đưa về những nơi vùng sâu, vùng xa, ít có sự giám sát, quản lý hoặc hoạt động trong những vùng mỏ, những nơi mà ít có sự quản lý của cơ quan quản lý".

Phân tích nguyên nhân của tình trạng này, TS Vũ Anh Tuấn, Trường Đại học Việt - Đức cho rằng, mặc dù các quy định đã ràng buộc trách nhiệm của các bên, các địa phương và chủ phương tiện trong việc thu hồi xe hết niên hạn sử dụng, song khi chưa có chế tài xử phạt các trường hợp không nộp lại đăng ký, biển số khiến nhiều chủ xe chưa chấp hành. Thêm vào đó, do đây là một tài sản nên nhiều khi chủ xe vẫn tìm cách giữ lại hoặc lén lút sử dụng:

"Các phương tiện khi mà quá lâu rồi thì phải tiến hành khai tử cho nó. Đây là chức năng của địa phương, tức là bên CSGT phải phối hợp với đăng kiểm để xác định những xe đó và phối hợp với chính quyền địa phương để truy vết những xe đó".

Dẫn kinh nghiệm tại Nhật Bản, chuyên gia giao thông Phan Lê Bình cho rằng, ngay khi mua xe, chủ phương tiện đã phải đóng thuế sử dụng phương tiện. Khi xe hết niên hạn, dù không nộp lại giấy tờ và tiêu hủy phương tiện, chủ phương tiện vẫn bị đánh thuế. Do vậy, hầu hết các trường hợp xe hết niên hạn, chủ xe đều tiêu hủy:

"Mua cái xe là từ ngày đó bắt đầu bị tính thuế và cứ giữ quyền sở hữu xe đó thì bị đánh thuế đều đặn cho nên nếu một ngày nào đó không muốn dùng xe đó nữa, xe cũ rồi mà không vứt nó đi, không làm các thủ tục hủy đăng ký thì cũng không ai phạt nhưng thuế sẽ tính đều đặn".

Trước thực tế số lượng phương tiện hết niên hạn sử dụng nộp lại giấy tời còn ít và nguy cơ mất an toàn từ những phương tiện này, một số người tham gia giao thông bày tỏ:

"Những xe hết hạn sử dụng thì Nhà nước không đăng kiểm cho nữa, chính vì không đăng kiểm thì không đảm bảo an toàn, khi tham gia giao thông thì tiềm ẩn những rủi ro, mất an toàn cho người tham gia giao thông và cho chính mình".

"Những xe đã hết niên hạn sử dụng mà xuống cấp như thế thì không thể lăn bánh hoạt động được, tốt nhất là dừng ngay tại chỗ phương tiện và đưa vào vị trí niêm cất, chứ không nên đưa ra hoạt động bất cứ một hình thức nào".

Các quy định về niên hạn sử dụng của phương tiện đã được ban hành, số phương tiện hết hạn sử dụng cũng được công bố thường xuyên, nhưng thực tế, rất ít trường hợp chấp hành quy định nộp lại đăng ký, biển số theo quy định.

Dưới góc nhìn của VOVGT, bên cạnh những khoảng trống pháp lý cần được lấp đầy. vẫn cần những giải pháp mềm để chủ xe tự nguyện giao nộp giấy tờ và dừng việc lưu hành phương tiện. 

Mời quý vị và các bạn đến với góc nhìn này của VOVGT qua bài bình luận với nhan đề: Không chỉ dừng lại ở chế tài

Theo quy định hiện hành, xe cơ giới hết niên hạn sử dụng không được phép lưu hành, chủ phương tiện phải nộp lại giấy chứng nhận đăng ký, biển số và kiểm định cho cơ quan chức năng. Nhưng tính chung cả nước, chưa đầy 10% phương tiện hết niên hạn sử dụng chấp hành quy định này.

Nghị định số 100 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ và đường sắt quy định phạt tiền từ 4 đến 6 triệu đồng và tịch thu phương tiện với người điều khiển xe ô tô quá niên hạn sử dụng tham gia giao thông. 

Như vậy, chưa có chế tài ràng buộc đối với các trường hợp chủ phương tiện quá niên hạn sử dụng nhưng không nộp lại các giấy tờ theo quy định.

Điều này dẫn đến tình trạng, rất nhiều trường hợp chủ phương tiện hết niên hạn sử dụng vẫn giữ nguyên tình trạng của phương tiện, không nộp lại chứng nhân đăng ký, biển số xe. 

Sự việc chỉ nóng lên mỗi lần xảy ra những vụ TNGT liên quan đến phương tiện hết niên hạn sử dụng. Và thông thường, những vụ TNGT liên quan đến những phương tiện này thường rất nghiêm trọng.

Vụ việc xe 15 chỗ mang biển kiểm soát Hà Nội đâm vào vách núi tại dốc Phà Bủn, huyện Kỳ Sơn, tỉnh Nghệ An khiến 3 người chết xảy ra ngày 12/12/2019 là minh chứng điển hình.

Trong khi đó, ở Nhật Bản, khi mua xe, chủ xe phải chịu thuế sở hữu xe tương đương 400 USD/năm, tiền đăng kiểm xe cũng phải 300USD/ năm (dù có đi đăng kiểm hay không), và bảo hiểm trách nhiệm dân sự bắt buộc khoảng 300 USD/năm.

Nên dù không sử dụng, mỗi tháng chủ xe tốn khoảng 2 triệu đồng. Do vậy, khi xe hết niên hạn, hầu hết chủ xe đều mang đi tiêu hủy.

Ở Việt Nam, không những chưa áp dụng thuế sở hữu, mà chiếc xe còn là tài sản, là phương tiện mưu sinh. Việc phương tiện hết niên hạn sử dụng là một chuyện, nhưng nộp lại giấy tờ và tiêu hủy lại là chuyện hoàn toàn khác.

Rất nhiều trường hợp, dù không trực tiếp sử dụng, nhưng vẫn mang phương tiện đến vùng xa xôi hẻo lánh để lưu hành, hoặc “mổ xe” bán phụ tùng. Mức độ an toàn của những phụ tùng này đến đâu, ngay cả chủ xe cũng không dám đảm bảo.

Vậy làm thế nào để nhu cầu của cơ quan quản lý và người được quản lý gặp nhau? Câu trả lời: chỉ khi chủ xe thấy việc tiêu hủy dễ dàng và có lợi hơn việc “mổ xe” hoặc lén lút bán cho người khác, khi đó họ sẽ thực hiện.

Để thực hiện được điều này, ngoài việc thống kê, nắm bắt chính xác tình trạng từng phương tiện, chủ sở hữu phương tiện để vận động, tuyên truyền chủ xe chấp hành, thay vì tìm cách tận dụng phương tiện, dù nó đã hết date.

Ngay cả khi đã nắm bắt chính xác số phương tiện hết niên hạn, không phải gia đình nào cũng có đủ điều kiện chấp hành, thay mới phương tiện. Sự hỗ trợ từ ngân sách, cùng nguồn lực xã hội hóa, với một cách làm linh hoạt, hỗ trợ hết mình để chủ xe thay mới phương tiện, sẽ giải quyết được nỗi lo về khả năng tốn kém chi phí và thời gian.

Khi chủ xe thấy rằng, việc tiêu hủy phương tiện dễ dàng và có lợi hơn so với những rủi ro khi lưu hành phương tiện hết date, lúc đó chế tài mới phát huy hiệu quả, không còn những chiếc xe hết date vẫn lưu thông hay loay hoay trong việc tìm cách quản lý./.