Thuốc lá thế hệ mới và 'độc chiêu' nhắm vào giới trẻ

Nghe nội dung chi tiết tại đây: 

Tổ chức y tế thế giới từng khuyến cáo, không có bằng chứng cho thấy thuốc lá điện tử ít gây hại hơn so với thuốc lá điếu truyền thống. Nếu sử dụng lâu dài, người nghiện dạng thuốc lá này sẽ phải đối mặt với nguy cơ mắc bệnh tim mạch, bệnh phổi, tổn thương phổi, mắc ung thư.

“Thuốc lá điện tử”, “vape”, “thuốc lá nung nóng” hay được gọi chung là “thuốc lá thế hệ mới” – những khái niệm này đã không còn xa lạ với giới trẻ Việt Nam trong vài năm trở lại đây.

Thực tế, có thể dễ dàng bắt gặp hình ảnh các thanh thiếu niên, thậm chí vẫn mặc đồng phục học sinh nhưng miệng phì phèo thuốc lá điện tử ở hầu hết những địa điểm công cộng như công viên, quán ăn, quán café ….

Một số bạn trẻ chia sẻ, với họ, thuốc lá điện tử không dừng lại là món đồ thể hiện sự sành điệu, mà đã trở thành vật bất ly thân.

“Lúc đầu mình thấy tò mò vì thấy bạn bè hút nên cũng hút thử xem có giống thuốc lá bình thường không. Hút thử thấy nó cũng hay, có thay được nhiều vị khác nhau. Đến tận bây giờ mình vẫn chưa bỏ được.”

“Hút vape ấy, đầu tư ban đầu khoảng 2-3 triệu, vị nặng, nhìn thấy nhiều khói thấy thích nên mình theo mình hút thôi. Nhiều vị hoa quả chứ không như thuốc lá bình thường.”

Không ít người dùng thuốc lá điện tử khi được phóng viên hỏi đều tin rằng: sản phẩm này ít gây hại. Thậm chí có người còn cho rằng, sử dụng thuốc lá điện tử có hiệu quả trong việc cai thuốc lá, mà không biết rằng thuốc lá điện tử cũng có hại và có khả năng gây nghiện.

“Mình sử dụng thuốc lá điện tử là để cai thuốc lá thông thường, từ năm lớp 10. Những khi cảm thấy thèm thuốc là mình dùng. Theo mình nghĩ thì thuốc lá điện tử được người ta làm thí nghiệm rồi, vì đầu lọc của nó không bị vàng như thuốc lá truyền thống”.

Được biết, theo thống kê mới nhất về tình hình sử dụng thuốc lá tại Việt Nam, tỷ lệ hút thuốc lá điện tử ở người trưởng thành có xu hướng tăng, kéo theo đó là tỷ lệ những người sử dụng thuốc lá điện tử ở độ tuổi từ 13-17.

Đáng nói là không chỉ dễ sử dụng, thuốc lá điện tử còn rất dễ mua. Chỉ cần gõ từ khóa “mua thuốc lá điện tử” trên các công cụ tìm kiếm hoặc trên các trang mạng xã hội, người mua có thể tìm thấy rất nhiều trang web buôn bán công khai thuốc lá điện tử với đủ loại mẫu mã, đủ các mức giá khác nhau. 

Đáng chú ý, dù không ít vụ ngộ độc thần kinh do sử dụng thuốc lá điện tử đã xảy ra, song dường như một bộ phận giới trẻ vẫn không nhận thức được nguy hiểm của thuốc lá điện tử.

Vì vậy, nếu không có biện pháp quản lý thích đáng từ các cơ quan chức năng, tác hại mà thuốc lá điện tử có thể gây ra cho giới trẻ nói riêng và cộng đồng nói chung là là vô cùng lớn.

Trong một nghiên cứu về điều tra sức khoẻ học đường toàn cầu thực hiện tại Việt Nam năm 2019 bởi Trường Đại học Y tế công cộng cho thấy, tỉ lệ sử dụng thuốc lá điện tử ở học sinh từ 13-17 tuổi là 2,6%.

Theo PGS.TS Lê Thị Thanh Hương - Trường Đại học Y tế công cộng, giới trẻ đang dễ bị thu hút bởi vẻ ngoài sành điệu, sang chảnh, sự đa dạng hương vị kèm theo lời quảng cáo tính tiện lợi, giảm hại, an toàn của thuốc lá thế hệ mới. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết đằng sau hình ảnh, trào lưu mang tính thời thượng đó là những tác hai khôn lường đến sức khoẻ.

Thực tế, thuốc lá điện tử hay còn gọi là vape/POD hoạt động bằng cách làm nóng dung dịch lỏng (chất lỏng điện tử) tạo ra sol khí cho người dùng hít vào. Dung dịch trong thuốc lá điện tử thường chứa nicotine, chất tạo hương, propylene glycol và glycerin thực vật.

Còn thuốc lá nung nóng là thiết bị chạy bằng pin được sử dụng để làm nóng điếu hoặc ngăn nén thuốc lá. Việc làm nóng tạo nên sol khí, chứa nicotine và các hóa chất khác, được người dùng hít vào.

PGS.TS Lê Thị Thanh Hương cảnh báo:

“Theo WHO, CDC Hoa Kỳ, thuốc lá điện tử rất nguy hại. Khi làm nóng sol khí có thể chứa nicotin, các hóa chất, người sử dụng hít vào. Đây là nguyên nhân gây bệnh tim mạch, hô hấp, tiêu hóa, ung thư. WHO khuyến cáo, đây là sản phẩm độc hại, không giúp cai nghiện thuốc lá trong khi nhiều người đang hiểu nhầm đây là sản phẩm giúp cai nghiện thuốc lá. Nó còn gây ảnh hưởng tới những người không hút nữa”.

Về khía cạnh pháp lý, nhóm nghiên cứu trường Đại học y tế công cộng phân tích: Việt Nam chưa có quy định nào riêng để quản lý việc buôn bán, sử dụng thuốc lá thế hệ mới thay thế thuốc lá điếu truyền thống. Do đó, khả năng tiếp cận của người dân, đặc biệt là giới trẻ, với mặt hàng này vẫn rất dễ dàng, cả trên không gian mạng lẫn ngoài đời thực.

PGS.TS Lê Thị Thanh Hương cung cấp thêm thông tin:

“Tôi được biết, Bộ Y tế đang vào cuộc đưa ra khuyến cáo để đề xuất cấm sử dụng, lưu hành, buôn bán thuốc lá điện tử. Còn thuốc lá nung nóng, Bộ Y tế đề xuất phải được quản lý như thuốc lá truyền thống. Nếu đề xuất này được thông qua, sẽ kiểm soát được tình trạng buôn bán trái phép, giảm phơi nhiễm, giảm sử dụng sản phẩm này trong giới trẻ”.

Đồng quan điểm, Luật sư Phạm Thành Tài, Giám đốc công ty Luật Phạm Danh cho biết, do thuốc lá điện tử có hình thức, đặc điểm và đặc tính cũng như thành phần giống với thuốc lá thông thường nên được coi là một dạng thuốc lá.

Vì vậy, các vấn đề liên quan đến thuốc lá điện tử sẽ được điều chỉnh bởi các quy định về thuốc lá nói chung, cụ thể là Luật phòng chống tác hại của thuốc lá. Điển hình như các quy định về xử phạt việc kinh doanh buôn bán thuốc lá điện tử mà không có giấy phép kinh doanh (khoản 1 Điều 19), xử phạt hành vi bán hoặc cung cấp thuốc lá cho người chưa đủ 18 tuổi (khoản 6 Điều 9), phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền với người sử dụng thuốc lá tại nơi công cộng (Điều 11).

Luật sư Phạm Thành Tài cũng nhất trí với đề xuất cấm thuốc lá điện tử tại Việt Nam:

“Theo tôi, những cơ quan có thẩm quyền có thể nghiên cứu đưa ra những biện pháp cấm hoặc hạn chế tối đa việc người dân có thể sử dụng tràn lan thuốc lá nói chung cũng như là thuốc lá điện tử nói riêng; cũng như các loại khác như là thuốc lá nung nóng hoặc cần sa.

Điều này không chỉ bảo vệ sức khỏe cho chính những người sử dụng mà còn cho tất cả chúng ta, những người xung quanh tiếp xúc với khói thuốc lá của người sử dụng”.

Mời các bạn đến với góc nhìn của VOVGT qua bài bình luận với nhan đề: “Thuốc lá thế hệ mới và độc chiêu nhắm vào giới trẻ”.

Hút thuốc lá thụ động là khái niệm chỉ những người không hút thuốc nhưng vẫn hít phải khói thuốc. Khoa học đã chứng minh, người hút thuốc lá thụ động có thể tăng nguy cơ ung thư phổi từ 20%-30%. Những đối tượng có nguy cơ ảnh hưởng sức khỏe nghiêm trọng từ ô nhiễm khói thuốc gồm: Phụ nữ mang thai; người cao tuổi; người có bệnh về hô hấp hoặc bệnh tim; và trẻ em.

Trước sự phản đối mạnh mẽ trên quy mô toàn cầu về tác hại của thuốc lá, ngành công nghiệp này đã “biến hóa” thông qua định dạng khác là thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Chúng có tác hại không thua thuốc lá điếu, có chất hướng thần bị cấm, có thể gây nghiện, nhưng lại gây hiểu nhầm cho người dùng.

Một trong những “độc chiêu” của các nhà sản xuất thuốc lá thế hệ mới là tập trung quảng cáo “đánh” mạnh vào giới trẻ, biến họ từ người hút thuốc thụ động thành chủ động. Trên mạng xã hội, số lượng tin bài quảng cáo thuốc lá điện tử đang chiếm áp đảo (67%) so với quảng cáo thuốc lá truyền thống. Chiến lược để họ tạo xu hướng thời thượng cho sản phẩm này là sử dụng người nổi tiếng, người có tầm ảnh hưởng quảng cáo, làm gương mặt đại diện.

Cần biết, thần tượng có tác động cực mạnh tới việc điều chỉnh hành vi của thanh thiếu niên và trẻ em. Trong khi nghiên cứu từ Đại học y tế công cộng chỉ ra rằng, có tới 70% các bài đăng quảng cáo thuốc lá điện tử trên nền tảng mạng xã hội phổ biến như Instagram, Facebook là hướng trực tiếp vào người có độ tuổi 13 đến 34.

Tính riêng trên Facebook (chưa tính các trang thương mại điện tử), có hơn 15 nghìn tài khoản, hơn 560 hội nhóm quảng cáo, buôn bán, hướng dẫn sử dụng, hướng dẫn nhả khói nghệ thuật công khai thuốc lá điện tử.

Việc tiếp cận quá dễ dàng, và bị bao vây bởi thuật toán quảng cáo trên mạng xã hội, trình duyệt, ứng dụng di động gây ra nguy cơ rất lớn cho giới trẻ Việt Nam.

Khoảng trống các quy định liên quan sản phẩm mới gây tranh cãi này đang tạo điều kiện khiến chúng bị “thả nổi” trên thị trường. Và do là hàng không chính thống, nguồn gốc không rõ ràng, chưa được cơ quan nhà nước kiểm soát, nên không ai biết chất lượng các sản phẩm này đến đâu, tinh dầu trong thuốc lá điện tử có an toàn cho sức khỏe người dùng.

Một khi sử dụng hàng chính hãng còn bị WHO khuyến cáo là không an toàn, thì đương nhiên những mặt hàng ngoài luồng, thậm chí hàng rởm, giả mạo các thương hiệu thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng còn khó lường hơn nhiều.

Có lẽ, trước khi có hàng rào kỹ thuật đầy đủ quản lý các sản phẩm này, cơ quan chức năng cần những động thái mạnh mẽ hơn trong việc kiểm soát, xử phạt những hành vi quảng cáo, buôn bán trái quy định vốn đang tự do, tràn lan trên không gian mạng.

Bởi lẽ, bản thân các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới là hàng nhập lậu, nếu các quy định pháp luật được thực thi nghiêm ngặt, chúng không được phép tồn tại và xuất hiện dễ dàng như thế./.