Thuế bảo vệ môi trường: Cần minh bạch trước khi tăng hay giảm giá xăng dầu

Nghe nội dung chi tiết tại đây:

Kể từ khi dịch COVID-19 bùng phát thì giá xăng dầu trong và ngoài nước liên tục sụt giảm mạnh do sự mất cân đối trong cung cầu mặt hàng này. Giá xăng dầu giảm ít nhiều cũng đã mang đến tâm lý phấn khởi cho người tiêu dùng và các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh.

Việc Bộ Tài Chính bác bỏ đề xuất giảm 50% thuế bảo vệ môi trường để giảm giá bán xăng dầu trong nước có thể khiến người tiêu dùng hụt hẫng, song điều mà người dân thực sự quan tâm chính là yếu tố minh bạch lẫn tính hiệu quả trong thu chi hàng trăm ngàn tỷ đồng từ thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu. 

Ngành hàng không là một trong những lĩnh vực chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ dịch Covid 19. Chủng mới của virus Corona đã thổi bay hàng chục ngàn tỷ đồng doanh thu, lợi nhuận của 3 ông lớn trong lĩnh vực hàng không nước ta là Vietnamairlines, Vietjet air và Bamboo Airway.

Việc phải dừng toàn bộ các đường bay quốc tế và duy trì ở mức tối thiểu các chuyến bay nội địa để hạn chế tốc độ lây lan của virus Sars CoV2 đã khiến các hãng bay lâm vào hoàn cảnh bi đát chưa từng có.

Ông Trần Thanh Hiền - Giám đốc tài chính Tổng công ty hàng không Việt Nam Vietnam Airlines bày tỏ:

"Trong quý 1/2020, chúng tôi đã bị giảm sản lượng khoảng 40%, mức lỗ trong quý 1 đâu đó khoảng 2400 tỷ đồng. Nếu dịch còn kéo dài cả năm thì Vietnam Airlines sẽ bị sụt giảm doanh thu khoảng 50.000 tỷ và mức lỗ có thể lên tới gần 20.000 tỷ. Dòng tiền của chúng tôi sẽ bị thâm hụt từ 15.000 đến 17.000 tỷ đồng".

Theo các chuyên gia, xăng dầu là nguồn nhiên liệu chính trong hoạt động của ngành hàng không và các loại hình vận tải khác; đồng thời là nhân tố chính vận hành cả nền kinh tế. Tuy nhiên, tỷ trọng thuế, phí trong giá xăng dầu nước ta đang ở mức cao (khoảng 55% - 60% đối với mặt hàng xăng, 35% - 40% đối với mặt hàng dầu). Trong đó, thuế bảo vệ môi trường chiếm khoảng 32% đối với mặt hàng xăng và từ 11% - 20% đối với mặt hàng dầu.

Trên cơ sở đó, mới đây, Bộ Công Thương đã đề xuất Chính phủ xem xét, chỉ đạo Bộ Tài chính nghiên cứu, trình phương án giảm thuế bảo vệ môi trường đối với mặt hàng xăng dầu nhằm tháo gỡ khó khăn và hỗ trợ các doanh nghiệp hàng không chịu tác động nặng nề từ dịch Covid 19.

Tuy vậy, Bộ Tài chính mới đây đã không chấp thuận đề xuất giảm 50% thuế Bảo vệ môi trường đối với xăng dầu là nhiên liệu đầu vào của các loại hình vận tải, ngoại trừ giảm thuế cho nhiên liệu bay để cứu ngành hàng không vì ngành này chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Các ngành vận tải khác không được miễn giảm thuế do giá xăng dầu thời gian qua cũng giảm mạnh. Bên cạnh đó, Bộ Tài chính cũng lý giải rằng, Luật Bảo vệ môi trường không quy định việc miễn, giảm thuế Bảo vệ môi trường.

Căn cứ theo dự thảo của Bộ Tài Chính thì Chính phủ cũng đã quyết nghị trình Ủy ban thường vụ Quốc hội, Quốc hội xem xét, quyết định giảm 50% mức thuế bảo vệ môi trường đối với nhiên liệu bay đến hết tháng 09 năm 2020.

Câu chuyện về giá xăng dầu lẫn thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu đã ít nhiều thu hút sự quan tâm của người tiêu dùng trong bối cảnh dịch Covid diễn biến phức tạp thời gian qua. Tuy nhiên, một vấn đề cũng nhận được sự quan tâm lớn từ phía người dân và các chuyên gia chính là sự minh bạch liên quan đến thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu.

Theo PGS TS Ngô Trí Long, xăng dầu là nhiên liệu chính để vận hành hoạt động vận tải và hoạt động của nền kinh tế đất nước. Chính vì thế bất kỳ yếu tố nào liên quan đến mặt hàng này cũng nhận được sự quan tâm lớn từ dư luận cả nước. Yêu cầu đặt ra với Bộ Tài Chính và các cơ quan liên quan ngoài việc điều chỉnh tăng giảm thuế cũng cần quan tâm đến yếu tố minh bạch trong thu chi nguồn thuế này:

"Đây là một nguồn thu không nhỏ, người dân cũng mong muốn là khi họ đóng góp với một số tiền lớn như vậy thì phải chi đúng mục đích, có hiệu quả tránh thất thoát, lãng phí hoặc là hiện tượng tham nhũng".

Dưới góc nhìn của một chuyên gia về môi trường, ông Lê Năng Hùng - phụ trách đối ngoại Hội thiên nhiên môi trường TPHCM cho rằng, việc thu thuế bảo vệ môi trường là cần thiết nhưng các cơ quan quản lý cần phải sử dụng một cách hiệu quả nguồn thu từ chính sách thuế khóa này:

"Khi áp một sắc thuế cho môi trường thì sắc thuế đó phải tập trung vào giải quyết các vấn nạn môi trường, tăng cường các biện pháp bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, chúng ta không đi theo đường đó mà lại tái phân bổ nguồn tiền đó để giải nguy túi tiền của chính sách, ngay từ đầu coi như đã không đúng mục đích. Cái thứ hai là thuế suất hiện áp cao quá, trong điều kiện xăng dầu đang giảm thì càng khiến cái tỷ lệ đó quá cao so với mặt bằng thuế được áp trên nhiên liệu của thế giới. Vì vậy nó vừa phi lý vừa không đúng mục đích".

Cần minh bạch trước khi tăng hay giảm

Giá bán xăng dầu trong nước đã có cơ hội để giảm mạnh khi Bộ Công Thương một lần nữa đề xuất giảm thuế bảo vệ môi trường đối với mặt hàng này. Tuy nhiên, cơ hội này đã trôi qua khi mới đây Bộ Tài Chính đã bác bỏ đề xuất này.

Đối với nhiều người tiêu dùng trong nước, điều cần quan tâm hơn hết không phải là thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu có được giảm hay không mà là sự minh bạch lẫn hiệu quả trong việc thu chi hàng trăm ngàn tỷ đồng từ lọai thuế khóa này. 

Dịch Covid 19 đã đang và sẽ còn gây tổn hại nghiêm trọng đến nền kinh tế toàn cầu. Giao thông đình trệ, hàng loạt hoạt động khác của các nền kinh tế thế giới bị gián đoạn, nhu cầu tiêu thụ hàng hóa trong đó có dầu mỏ sụt giảm nghiêm trọng. Giá dầu thế giới có lúc đã mất hơn 150% giá trị, phá thủng tất cả đáy giá thấp nhất trong lịch sử.  Lần đầu tiên thị trường chứng kiến cảnh người bán phải trả thêm tiền để người mua nhận dầu.

Theo xu hướng của thế giới, giá xăng dầu trong nước cũng liên tục được điều chỉnh hạ giá bán và lần đầu tiên sau 13 năm giá xăng đã trở lại mốc 10.000đ/lít. Không chỉ vậy, cùng với nhiều loại thuế phí khác, Bộ Công Thương đã đề xuất giảm thuế bảo vệ môi trường với mặt hằng xăng dầu nhằm tháo gỡ các khó khăn, điểm nghẽn cho doanh nghiệp, người dân đang phải gồng mình chống chọi với dịch COVID-19. Thế nhưng Bộ Tài Chính đã chính thức bác bỏ đề xuất này và không đưa vào dự thảo trình Chính Phủ xem xét.

Cần thừa nhận một thực tế rằng, tốc độ tăng trưởng kinh tế cao kèm theo đó là mức độ gây ô nhiễm môi trường rất nghiêm trọng. Bởi vậy, thu thuế bảo vệ môi trường là một trong những công cụ tài chính để bù đắp, khắc phục tổn hại về môi trường, thông qua chương trình chi tiêu của Chính phủ. Trong phạm vi của luật, thì việc tăng hay giảm thuế bảo vệ môi trường của mặt hàng xăng dầu là được phép. Không chỉ vậy việc này liên quan đến chủ sử dụng các phương tiện, những người trực tiếp gây ảnh hưởng tới môi trường. 

Theo công bố của Bộ Công Thương thì tỷ trọng thuế phí của giá xăng dầu ở nước ta hiện nay đang ở mức 35-60%, trong đó thuế bảo vệ môi trường chiếm hơn 30% đối với xăng và hơn 10% đối với dầu. Ai cũng có thể hiểu được mục đích thu các loại thuế phí như thuế nhập khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế giá trị gia tăng, phí định mức lợi nhuận hay trích quỹ bình ổn…song để nắm bắt một cách tường tận về thuật ngữ thuế bảo vệ môi trường đối với mặt hằng xăng dầu là điều không hề đơn giản. Bởi việc thống kê, công khai khoản thu, chi loại thuế khóa này trước nay vẫn chưa được cơ quan quản lý thực hiện đầy đủ.

Thoạt nghe thì có thể thấy việc giảm thuế bảo vệ môi trường chính là để giảm giá thành xăng dầu, và người hưởng lợi chính là người tiêu dùng. Thế nhưng điều mà đông đảo người tiêu dùng trong nước quan tâm hơn hết, và trong bất cứ hoàn cảnh nào chính là sự minh bạch trong việc thu và chi thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu.

Không chỉ vậy, người dân cũng thực sự mong mỏi nguồn thu này sẽ được chi đúng mục đích, không bị lãng phí, thất thoát hay chảy vào túi riêng. Băn khoản này rất chính đáng bởi hiện nay, khi hàng ngày người dân ở nhiều nơi vẫn phải qua lại trên những tuyến đường lầm bụi, vắng bóng cây xanh; xe cộ quá đát, xả khói thải mù mịt ra môi trường mà cơ quan quản lý thì vẫn loay hoay chưa xử lý được.

Cũng cần thêm hiểu, việc chi thuế bảo vệ môi trường không chỉ dừng lại ở việc khắc phục những sự cố gây nguy hại đến môi trường mà cần dùng để tái đầu tư vào những dự án phát triển hạ tầng thiết yếu để kịp thời cải thiện hiện trạng môi trường đang bị suy thoái nghiêm trọng. Đồng thời cũng cần đầu tư cho các công nghệ mới thân thiện với môi trường cũng như ưu đãi, hỗ trợ tiêu thụ các loại hàng hóa, dịch vụ thân thiện với môi trường.

Về lâu dài, các cơ quan chủ quản cũng cần cân đối để điều chỉnh phù hợp thuế bảo vệ môi trường nói riêng và các loại thuế phí khác nói chung trong cơ cấu giá thành xăng dầu. Việc này không chỉ tạo được một mặt bằng giá phù hợp với xu hướng của thế giới mà còn góp phần tăng sức cạnh tranh cho nền kinh tế nước ta trong bối cảnh hội nhập toàn cầu.