Sụt giảm sản lượng hành khách đi xe buýt: Chỉ là nhất thời

Nghe nội dung chi tiết tại đây:

Nhiều ý kiến cho rằng, việc thay đổi phương thức đi lại trong thời điểm này có thể ảnh hưởng đến thói quen sử dụng phương tiện giao thông công cộng. Tuy nhiên, điều đó có thực sự đáng lo ngại không, hay chỉ là sự gián đoạn nhất thời?

Theo khảo sát của phóng viên VOVGT, những ngày gần đây, nhiều tuyến buýt tại Hà Nội đều khá vắng khách. Thậm chí có những phương tiện xuất bến chỉ với 1-2 hành khách trên xe. Nguyên nhân một phần là do lượng lớn sinh viên, học sinh đang được nghỉ học. Cùng với đó, người dân có xu hướng chuyển từ sử dụng xe buýt sang phương tiện cá nhân để hạn chế nguy cơ lây nhiễm dịch Covid-19. Một số hành khách phản ánh:

# Đợt này thì em không còn đi xe buýt nữa, bởi vì đợt này cũng lo sợ về bệnh dịch, vậy nên cũng không sử dụng các phương tiện công cộng. Em lại đi xe máy.
# Trước em cũng hay chọn hình thức đi xe buýt vì nó tiện lợi, với cả đường nhà em cũng xa thì việc đi lại mưa gió nó cũng tránh được cái đấy. Bây giờ một phần là do từ lúc Hà Nội có ca nhiễm đầu tiên thì em cũng lo ngại điều đó, cho nên em chọn lại xe máy.
# Cũng sợ dịch, tránh nơi đông người như Nhà nước đã phát động như thế, tuyên truyền như thế thì người dân cũng sợ đi.
# Ai mà chả lo, có cái là công việc phải đi thì vẫn phải đi. Thôi thì mình cố gắng cái gì tránh được thì tránh. Nghe Nhà nước khuyến cáo như thế thì mình cũng theo trình tự mình làm thôi, có khẩu trang này, nước sát khuẩn, rửa, vệ sinh…

Báo cáo của Trung tâm Quản lý và Điều hành giao thông đô thị Hà Nội cũng cho thấy, sản lượng vận tải hành khách công cộng tháng 2/2020 giảm khoảng 13-15% so với cùng kỳ. Riêng tháng 3/2020 giảm ước khoảng 25% so với cùng kỳ. Đây là mức sụt giảm lớn nhất từ trước đến nay. Ông Thái Hồ Phương, Phó Giám đốc Trung tâm quản lý và Điều hành giao thông đô thị Hà Nội cho biết, dù sản lượng hành khách giảm, song tần suất phương tiện vẫn được duy trì:

"Hiện nay chúng tôi vẫn đang duy trì dịch vụ đảm bảo ổn định phục vụ hành khách để bảo đảm nhu cầu đi lại của hành khách. Chúng tôi sẽ tiếp tục theo dõi những ngày tiếp theo, sẽ cùng với các đơn vị sẽ điều chỉnh tần suất dịch vụ cho hợp lý."

Ông Phương cũng cho hay, hiện đơn vị cũng đang phối hợp với các đơn vị vận hành tăng cường công tác tuyên truyền, vệ sinh, lau chùi phương tiện hàng ngày và khi vào bến; mở cửa xe tạo sự thông thoáng khi vận hành; Trang bị nước rửa tay khô cho lái phụ xe và hành khách. Đơn vị cũng thường xuyên khuyến cáo hành khách sử dụng khẩu trang, nước rửa tay khô miễn phí khi đi xe buýt để phòng tránh nguy cơ lây nhiễm dịch Covid-19.

Ông Nguyễn Trọng Thông, Chủ tịch Hiệp hội Vận tải hành khách công cộng Hà Nội cho rằng, trong thời điểm dịch Covid-19 đang có diễn biến phức tạp, cơ quan chức năng đã khuyến cáo hành khách hạn chế sử dụng phương tiện công cộng thì việc sản lượng hành khách sử dụng xe buýt là hợp lý. Tuy vậy, với nỗ lực của các đơn vị vận hành xe buýt trong việc duy trì chất lượng dịch vụ, khi dịch Covid -19 được khống chế, hành khách sẽ quay trở lại sử dụng dịch vụ:

"Bây giờ cả nước hy sinh về kinh tế để phòng dịch thì chuyện đó mình cũng đừng có lăn tăn quá. Như Thành phố cũng đã có khuyến nghị rồi là xe vận tải công cộng trước khi hoạt động nên mở cửa thông gió để loãng không khí đi, đừng có bật điều hòa. Nên khi hết dịch rồi thì mọi người cũng sẽ trở lại. "

Chuyên gia giao thông Phan Lê Bình cũng cho rằng, việc giảm hành khách đi xe buýt chưa đáng để lo ngại vì điều này xuất phát từ việc giảm nhu cầu giao thông chung, giảm việc đi lại ngoài đường, giảm đi học, giảm đi làm. Việc một số hành khách chuyển từ xe buýt sang sử dụng các loại phương tiện cá nhân khác cũng chỉ mang tính chất nhất thời trong giai đoạn dịch bệnh:

"Một khi dịch bệnh nó lui thì việc sử dụng phương tiện giao thông công cộng nó sẽ dần dần được khôi phục thôi, không đến mức là thay đổi lớn về thói quen sử dụng phương tiện của người dân. "

Dẫn kinh nghiệm tại Nhật Bản, TS Nguyễn Hữu Đức, chuyên gia giao thông của JICA cho biết, đến thời điểm này, cũng chưa ghi nhận trường hợp nào lây nhiễm Covid-19 qua các phương tiện vận tải hành khách công cộng, dù tàu điện ngầm ở Nhật Bản rất đông đúc. Điều đó thể hiện virus này không dễ lây truyền qua không khí, mà đòi hỏi hội tụ một số điều kiện rất đặc thù, nhất là không gian kín:

"Ưu tiên của Chính phủ là phòng dịch trước, nên cái gì mà hạn chế được dịch bệnh là cái đó chúng ta phải chấp nhận thôi. Thế nên trong trường hợp này cứ giảm được dịch là tốt nhất, tập trung đã, còn sau cái kia sẽ khắc phục dần thì sẽ khắc phục được thôi."

Chờ khi trở lại để "lợi hại" hơn xưa

Trong thời điểm dịch Covid-19 đang diễn biến bất thường, các cơ quan chuyên môn cũng khuyến cáo hạn chế tụ tập nơi đông người, hạn chế sử dụng xe buýt thì việc giảm sản lượng hành khách đi xe buýt là điều dễ hiểu. Dưới góc nhìn của VOVGT, việc giảm sản lượng này cũng chỉ là nhất thời, bởi khi được tạo lập từ nhận thức lý tính và tinh thần trách nhiệm, thì một thói quen tốt không dễ bị mất đi.

Tạo lập một thói quen tốt luôn khó khăn hơn nhiều so với việc phá vỡ nó. Nhất là đối với thói quen đi lại bằng phương tiện giao thông công cộng. Để buýt đạt được mức phục vụ khoảng 15% nhu cầu đi lại ở đô thị như hiện nay, Hà Nội đã mất hàng chục năm trời, bằng đủ các giải pháp từ truyền thông đến trợ giá vé, đầu tư hạ tầng, phương tiện, xây dựng mạng lưới buýt phủ khắp nội ngoại thành. Và để có thể thực hiện đề án quản lý phương tiện giao thông trên địa bàn giai đoạn đến 2030, hạn chế xe cá nhân vào một số khu vực nội đô, các nỗ lực đó còn phải đẩy cao hơn nữa.

Do vậy, khuyến cáo người dân hạn chế đi lại bằng xe buýt - dù nhất thời, vẫn có là một quyết định tiềm ẩn rủi ro cho vận tải hành khách công cộng. Hà Nội, TPHCM và các địa phương đều biết rõ điều này, nhưng vì ưu tiên hàng đầu là an toàn sức khỏe cộng đồng, vì thành công nhất định phải đạt được của công cuộc đẩy lùi dịch bệnh, người đứng đầu Thành phố đã trực tiếp đưa ra khuyến cáo đầy khó khăn đó. 

Song, nếu nhìn vào quá trình hình thành thói quen này, sẽ không thấy bi quan về tương lai của buýt, thời “hậu Covid”.

Khuyến cáo về việc tạm thời hạn chế đi lại bằng phương tiện chở đông người đã được Tổng cục Đường bộ đưa ra từ khi ghi nhận những ca bệnh đầu tiên ở Vĩnh Phúc, và Hà Nội khi đó đã trong tình trạng đề phòng. Song ngoại trừ học sinh sinh viên nghỉ học, xe buýt vẫn lấp đầy bởi các viên chức, người lao động gắn bó với phương tiện này từ lâu. Họ tin rằng, thực hiện nghiêm túc các nguyên tắc vệ sinh phòng dịch cả từ hành khách lẫn tiếp viên, sẽ giúp việc đi lại bằng buýt diễn ra bình thường. Chỉ đến khi tình hình dịch bệnh trở nên “nóng” hơn, phức tạp hơn ở Hà Nội, thành phố chính thức đưa ra khuyến cáo cụ thể, thì một bộ phận hành khách mới tạm thời xa buýt.

Điều này cho thấy, việc lựa chọn buýt của hành khách đã không còn dựa trên cảm tính, mà bởi những lợi ích thiết thực của bản thân. An toàn, tiết kiệm, mưa không tới mặt nắng chẳng tới đầu, chẳng hao tâm tổn lực với những tuyến đường đông nghẹt, và có nhiều lựa chọn trên cùng lộ trình. Đó là những lý do khiến ngày càng nhiều hành khách gắn bó với buýt hơn phương tiện cá nhân.

Phân khúc khách hàng của buýt không chỉ dừng lại ở học sinh sinh viên, người cao tuổi, người ngoại tỉnh, mà đang ngày càng mở rộng ra các nhóm khác, bao gồm cả viên chức, doanh nhân, nhà khoa học, nhà quản lý. Định kiến “buýt chỉ dành cho người nghèo” đã không còn. Nhiều gia đình dư giả vẫn tập cho con đi xe buýt như một cách rèn luyện khả năng tự lập và những thói quen có trách nhiệm với cộng đồng của con trẻ.

Nắm được “quy luật” của buýt, hành khách cũng chủ động khắc phục những hạn chế bất khả kháng về thời gian di chuyển để chủ động sắp xếp lại sinh hoạt cá nhân, điều chỉnh các thói quen trước đây, như “la cà”, mua sắm dọc đường. Không chỉ giúp giảm bớt áp lực giao thông cá nhân, mà nhiều sinh hoạt của cư dân đô thị cũng dần được cải thiện theo chiều hướng văn minh hơn. Đó thực sự là đổi thay rất đáng kể cùng với sự lớn mạnh và vươn xa của buýt Thủ đô.

Những thói quen hình thành trên nhận thức lý tính, trên tinh thần trách nhiệm chứ không phải bởi trào lưu, sẽ không dễ gì mất đi. Qua thời dịch bệnh trên lợn gà, các bà nội trợ sẽ trở lại thực đơn, bởi biết rằng đó là những thực phẩm cần thiết cho một chế độ dinh dưỡng cân bằng. Những người thường xuyên rèn luyện sức khỏe sẽ sẵn sàng trở lại phòng tập khi dịch bệnh được kiểm soát tốt hơn, bởi rèn luyện sức khỏe là vì họ, cho họ.

Và buýt cũng vậy. Dù không mong muốn, song đây cũng là thời điểm mà buýt Thủ đô có thể tranh thủ để điều chỉnh khắc phục những hạn chế của mình, sắp xếp lại phù hợp hơn về luồng tuyến, duy tu và hiện đại hóa điểm đầu cuối, nhà chờ, chuyên nghiệp và văn minh hóa cung cách phục vụ. Để khi dịch bệnh qua đi, vận tải hành khách công cộng không chỉ giữ được chân hành khách, mà còn chinh phục hành khách ở một trình độ mới, khi buýt trở lại và “lợi hại” hơn xưa./.