Nghịch lý xăng E5, càng khuyến khích càng 'teo tóp'

Nghe nội dung chi tiết tại đây:

Theo quan sát của phóng viên chương trình, hiện nay tất cả các cây xăng trên địa bàn thành phố Hà Nội đều bán xăng E5, tuy nhiên số lượng các cột bơm xăng E5 ít hơn rất nhiều so với các cột bơm xăng Ron 95.

Người tiêu dùng không mấy quan tâm đến việc mua xăng gì mà vẫn giữ thói quen vào đổ xăng ở những cột bơm còn chỗ trống. Bác Nguyễn Cường, một lái xe ôm phản ánh:

"Thường là tiện đâu đổ đấy. Các cây xăng Ron 95 nhiều hơn cây xăng E5. Xe mình là xe cũ nên mình cứ đi theo thói quen thôi, chứ chênh nhau có đáng bao nhiêu đâu".

Một số người dân vẫn còn nghi ngại về chất lượng xăng E5, chị Hoài Thu, trú tại Hà Nội chia sẻ: 

"Trong trường hợp cây xăng rất đông người thì mình sẽ đổ xăng E5, có xăng nào mình đổ xăng đấy. Trong trường hợp không có người mình sẽ ưu tiên đổ xăng Ron 95 vì mặc dù xăng E5 rẻ hơn nhưng sẽ tốn hơn dùng xăng Ron 95".

Theo báo cáo của các doanh nghiệp kinh doanh đầu mối xăng dầu, năm 2019, tổng lượng tiêu thụ xăng E5 đạt khoảng 3,3 triệu m3, chiếm khoảng 39% tổng lượng tiêu thụ xăng các loại. Riêng đối với Tập đoàn xăng dầu Việt Nam, tỷ trọng tiêu thụ xăng E5 chiếm 43%

Tuy nhiên, năm 2020, do ảnh hưởng của dịch covid, lượng tiêu thụ xăng E5 có xu hướng giảm. Thông tin từ Công ty TNHH MTV Dầu khí TP.HCM (Saigon Petro), tỷ trọng tiêu thị xăng E5 trong cơ cấu tiêu thụ xăng giảm từ 22,65% năm 2019 xuống 16,95% trong 7 tháng đầu năm 2020.

Trong khi đó, sản lượng tiêu thụ xăng E5 bình quân của Tổng đại lý xăng dầu ở quận Bình Chánh bán được 2.000 lít/ ngày, giảm 1.000 lít so với cùng kỳ năm ngoái. 

Các chuyên gia phân tích, nguyên nhân khiến lượng tiêu thụ xăng E5 có xu hướng giảm trong thời gian vừa qua, ngoài thói quen tiêu dùng của người dân, thì mức chênh lệch giữa giá xăng E5 và xăng Ron 95 rất ít, chỉ khoảng hơn 700 đồng/lít nên chưa hấp dẫn được người tiêu dùng.

Mức chênh lệch này cũng không đem lại nhiều lợi nhuận cho các cửa hàng, đại lý kinh doanh xăng dầu, do việc kinh doanh xăng E5 có nhiều điểm đặc thù. Đại diện một số doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh xăng dầu cho biết:

"Xăng E5 đòi hỏi phải đầu tư phối trộn nên phải có sự chuẩn bị nên tỷ lệ các doanh nghiệp tham gia cung ứng xăng E5 không được nhiều như xăng truyền thống . Còn ở các khâu phân phối tiếp theo như tổng đại lý, đại lý họ cũng cảm thấy thiếu sự linh hoạt hơn xăng truyền thống vì không có nhiều đơn vị cung ứng".

"Để có nguồn cung nhiên liệu sinh học xăng E5, các thương nhân đầu mối tổ chức kinh doanh xăng dầu phải có chi phí đầu tư cơ sở vật chất để phục vụ cho công tác tổ chức pha chế, phối trộn vận tải, tồn trữ, lưu thông và đây là khoản chi phí này rất là lớn".

Trong cơ cấu giá thành xăng E5 hiện nay, thuế bảo vệ môi trường chiếm tỷ trọng 32%, tương đương với mức 3.800 đồng/lít. Theo nhiều doanh nghiệp, Việc tính thuế bảo vệ môi trường đối với xăng E5 bằng 95% mức bảo vệ môi trường của xăng khoáng A92 như hiện nay là chưa phù hợp.

Theo PGS- TS Đinh Trọng Thịnh, Giảng viên Học viện Tài chính, sự khác biệt chủ yếu của xăng E5 và xăng A95 là xăng được bổ sung thêm các chất phụ gia làm thay đổi hoạt tính của xăng và làm giảm lượng phát thải ra môi trường. Cũng nhờ vậy, mà giá thành của xăng E5 thấp hơn xăng A95.

Tuy nhiên, ông Thịnh cho rằng nếu chỉ sử dụng 2 yếu tố này, giá của xăng E5 sẽ không thể giảm sâu, và từ đó không hấp dẫn người tiêu dùng. Bởi vậy, ông Thịnh đề xuất: 

"Về phía nhà nước cũng cần có chính sách hỗ trợ người tiêu dùng sử dụng xăng E 5 để làm cho giá xăng E5 đấy nó sẽ rẻ hơn xăng A 95 đến mức nó tương đối đáng kể thì lúc đó người tiêu dùng người ta mới có cái gọi là hồ hởi khi họ sử dụng".

Từ những kiến nghị của các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu, tháng 4/2020, Bộ Công thương đã có văn bản đề xuất Chính phủ xem xét, đưa ra mức thuế bảo vệ môi trường đối với mặt hàng xăng E5 dựa theo mức độ phát thải (75%-80%) mức thuế đối với xăng khoáng.

Ông Nguyễn Văn Vy- Phó Chủ tịch Hiệp hội năng lượng cho rằng, để có thể khuyến khích người dân sử dụng xăng E5, các Bộ ngành liên quan cần có sự phối hợp chặt chẽ nhằm nới rộng khoảng cách giữa xăng E5 và A95 :  

"Theo tôi, các Bộ ngành phải có trách nhiệm xem xét. Bộ Công thương đã xem xét rồi, nhưng giữa Bộ Công Thương và Bộ Tài chính phải có sự đồng thuận kiến nghị lên Thủ tướng Chính phủ để xem xét hỗ trợ cho các doanh nghiệp sản xuất xăng E5".

Nhiều ý kiến đồng thuận, để thúc đẩy sản lượng tiêu thụ xăng E5, cũng rất cần những chính sách hỗ trợ các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh và phân phối xăng E5, cũng như tạo điều kiện để họ có thể kiểm tra, giám sát chất lượng xăng E5 đảm bảo đúng tiêu chuẩn.

Song song với đó, Chính phủ và các Bộ ngành cũng cần đẩy mạnh các hoạt động truyền thông về lợi ích của xăng E5 đối với bảo vệ môi trường, nâng cao nhận thức của người dân có thói quen tiêu dùng nhiên liệu sạch. 

Dù đã đưa vào thị trường từ mấy năm gần đây, nhưng tỷ lệ người dân sử dụng xăng E5 chưa đạt mức cao như kỳ vọng. Nhiều người dân vẫn còn lo ngại về chất lượng xăng trong khi các doanh nghiệp lại gặp không ít khó khăn trong việc duy trì hoạt động kinh doanh, phân phối. Bất kỳ một sản phẩm nào muốn tiêu thụ được, trước hết cần đạt được niềm tin và sự hấp dẫn đối với người tiêu dùng.

Đây cũng là góc nhìn của Kênh VOVGT qua bài bình luận: "Bài toán thị trường không thể giải bằng mệnh lệnh hành chính"

Đầu năm 2020, trả lời thính giả của VOVGT trên Diễn đàn 91, đại diện Petrolimex cho hay, sản lượng xăng E5 vẫn tăng dần đều trong những năm qua, chiếm gần một nửa tổng sản lượng các mặt hàng xăng dầu mà đơn vị này đang kinh doanh, tuy nhiên tốc độ tăng là khá chậm. Đại diện PV Oil cũng thừa nhận, việc kinh doanh xăng E5 chưa đạt như kỳ vọng sau gần 1 năm triển khai đại trà (kể từ đầu năm 2018). 

Các doanh nghiệp đầu mối khác tất nhiên không thể có được điều kiện và tiềm lực để đầu tư cho khâu phối trộn như hai “ông lớn” kể trên, nên luôn cân nhắc khi lựa chọn kinh doanh giữa xăng E5 và A95. Không có nhiều lựa chọn về nhà cung ứng, các Tổng đại lý, đại lý và thương nhân cũng kém mặn mà với E5.

Còn về phía người tiêu dùng, những sự lăn tăn về chất lượng và sự phù hợp của xăng sinh học đối với phương tiện vẫn chưa hết, dù nhiên liệu này đã được ra thị trường từ năm 2012. Mức giá tương đương nhau, người dân đương nhiên chọn phương án mà họ thấy yên tâm hơn.

Để E5 được sử dụng nhiều hơn, phải bắt đầu từ việc gỡ những rào cản trong toàn bộ chuỗi sản xuất, cung ứng và tiêu thụ mặt hàng này. Các doanh nghiệp đầu mối cần được hỗ trợ tích cực hơn nữa trong khâu đầu tư hệ thống phối trộn, trong chính sách về thuế, nhất là thuế bảo vệ môi trường để có thể hạ giá thành sản phẩm, tạo một mức chênh lệch về giá đủ sâu để hấp dẫn người tiêu dùng.

Họ cũng cần một sự đảm bảo nhất định về thị trường để yên tâm sản xuất, không phải lo thấp thỏm đầu ra. Đây cũng là cơ sở để khuyến khích sự tham gia của các nhà phân phối, các thương nhân kinh doanh xăng dầu.

Vấn đề còn lại nằm ở khâu tiêu thụ. Sự băn khoăn của người dân về độ ổn định, an toàn của xe cộ khi sử dụng E5 đã được đặt ra nhiều lần, và lần nào cơ quan chức năng cũng khẳng định chắc chắn là tốt, an toàn, không sao cả, có chăng chỉ là sự khác biệt trong cảm nhận chủ quan của người dùng mà thôi.

Thực tế, cách lý giải này đã không giúp niềm tin được cải thiện. Cần những cách chứng minh thuyết phục hơn. Chẳng hạn, nếu hơn 40.000 chiếc xe công thuộc quản lý của cơ quan nhà nước, các bộ ngành cùng hàng chục ngàn chiếc xe buýt trợ giá đều chuyển sang sử dụng xăng E5 mà vẫn chạy tốt, thì các e ngại băn khoăn tự khắc sẽ được cởi bỏ.

Các kết quả thực nghiệm nếu được công bố nhiều hơn, trên phạm vi rộng hơn sẽ là cách quảng cáo hiệu quả nhất cho độ an toàn và tính phù hợp của xăng sinh học.

Quyết định “khai tử” xăng Ron92 để thay thế bằng E5 là một bước đi quyết liệt của Chính phủ nhằm thúc đẩy quá trình “sạch hóa”, thân thiện hóa nhiên liệu trong hoạt động giao thông. Tỉ trọng xăng E5 đạt 40% sau 2 năm áp dụng đại trà là một tín hiệu khả quan.

Nhưng so với mục tiêu ban đầu là đưa E5 vào đại trà từ năm 2014, xăng E10 vào đại trà từ năm 2017, chúng ta đã trễ quá xa so với kế hoạch. Và nếu vòng luẩn quẩn hiện nay trong sản xuất, phân phối, tiêu thụ xăng E5 chưa chấm dứt, thì mục tiêu vẫn sẽ còn rất xa.

Do đó, để tốc độ tăng trưởng xăng E5 không còn èo uột như lâu nay, cần chấm dứt vòng luẩn quẩn đó, lấy việc cải thiện niềm tin và sự hấp dẫn đối với người tiêu dùng làm trọng tâm đột phá, thay vì các mệnh lệnh hành chính hoặc khích lệ suông./.