Dự thảo tiêu chuẩn mức tiêu thụ nhiên liệu ô tô: Khả năng đáp ứng đến đâu?

Vậy, khả năng đáp ứng của các nhà sản xuất, lắp ráp ô tô đến đâu? Liệu xe chạy xăng truyền thống có bị khai tử, hay chuyển đổi cho phù hợp?

Theo dự thảo tiêu chuẩn Việt Nam về tiêu thụ nhiên liệu đã được Cục Đăng kiểm hoàn tất, trình Bộ Xây dựng lấy ý kiến góp ý, có đề xuất mục tiêu mức tiêu hao nhiên liệu trung bình (CAFC) của toàn bộ mảng xe con tại Việt Nam ở mức 4,83 lít/100km vào năm 2030. Theo Cục Đăng kiểm Việt Nam, mức tiêu thụ nhiên liệu 4,83 lít/100km là mục tiêu trung bình toàn đội xe đến năm 2030 (chỉ áp dụng cho xe mới), không phải là yêu cầu đồng nhất cho tất cả các xe.

Đón nhận thông tin này, anh Nguyễn Quốc An (Thanh Xuân, Hà Nội) tỏ ra vui mừng vì với những xe ô tô anh từng sử dụng, mức tiêu hao nhiên liệu đều ở mức từ 8-10 lít/100km:

"Về mức tiêu hao nhiên liệu bình quân thì tôi nghĩ cái này cũng hợp lý trong tiến trình giảm phát thải, xanh môi trường. Tuy nhiên, tôi băn khoăn tiến độ để siết việc đấy và trường hợp buộc phải thay đổi phương tiện thì nó cũng là một khoản tốn kém kinh tế".

Một số tài xế cũng bày tỏ, việc giảm mức tiêu hao nhiên liệu bình quân dòng phương tiện sẽ góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường:

"Theo dự thảo đấy, một hãng xe trung bình là 4,8 lít không cần biết ông bán xe chạy dầu, chạy xăng hay điện. Như thế, cứ 100 xe anh phải bán ra 35-40 xe điện. Như thế sẽ tập trung ở đô thị và các thành phố lớn, làm hết sức cố gắng, may ra thì được".

"Em thấy mức tiêu thụ đó là bình thường. Em đang chạy Alentra, bình quân phải 9 lít, vì xe em nếu chạy chở nhiều người hoặc bật điều hòa cao thì phải 10 hoặc hơn 10 lít".

Tuy vậy, theo ông Đào Công Quyết, Trưởng tiểu ban Truyền thông, Hiệp hội Các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA) cho rằng, với mức tiêu hao nhiên liệu trung bình 4,83 lít/100km vào năm 2030 thì có khoảng 96% xe chạy xăng truyền thống và 14% xe hybrid sẽ không đạt chuẩn. Bên cạnh đó, xét trong giai đoạn 2026-2030, hầu hết các thành viên VAMA đều không đáp ứng được mục tiêu tiêu thụ nhiên liệu trung bình chung, ngay cả khi doanh nghiệp chủ động chuyển đổi công nghệ sản phẩm:

"VAMA đề xuất mức tiêu thụ nhiên liện cần đạt qua từng năm là 6,7 lít/100km vào năm 2027 và giảm dần đến 6 lít vào năm 2030. Với lộ trình này Việt Nam hoàn toàn đạt mục tiêu giảm phát thải như đã cam kết và cũng giảm tác động đáng kể đến thị trường so với kịch bản 4,83 lít/100km như dự thảo".

Ông Nguyễn Đông Phong, Giám đốc Trung tâm Thử nghiệm khí thải (Cục Đăng kiểm Việt Nam) cho rằng, việc áp dụng Tiêu chuẩn Việt Nam về mức tiêu thụ năng lượng là bước đi quan trọng để Việt Nam thực hiện các cam kết phát thải ròng bằng “không” vào 2050. Hơn nữa, mục tiêu 4,83 lít/100 km không áp dụng trực tiếp cho từng mẫu xe hay từng doanh nghiệp, mà là mục tiêu trung bình của quốc gia; mỗi doanh nghiệp sẽ có mục tiêu riêng dựa trên cơ cấu sản phẩm và khối lượng trung bình của đoàn xe do mình sản xuất hoặc nhập khẩu:

"Vấn đề này hiện tại mới đang xây dựng ở mức tiêu chuẩn TCVN, theo quy định thì TCVN thì mới ở mức khuyến khích, chưa phải bắt buộc và trước khi đưa ra mức tiêu chuẩn 4,83 lít thì cũng đã được tính toán đầy đủ ở Việt Nam năm 2020 và cập nhật năm 2022 để đưa ra mục tiêu năm 2030 cắt giảm một lượng 15,66 triệu tấn CO2 cho ô tô con và mô tô, xe gắn máy".

Theo Th.S Đinh Trọng Khang, Phó Giám đốc Viện chuyên ngành Môi trường, Viện KHCN GTVT (Bộ Xây dựng), doanh nghiệp vẫn có thể đáp ứng tiêu chuẩn này, kể cả xe có lượng tiêu thụ nhiên liệu trên 4,83 lít/100km, nếu kiểm soát được số lượng xe bán ra thị trường:

"Trong tiêu chuẩn dự thảo đang đề là mục tiêu tiêu thụ nhiên liệu của một hãng, nghĩa là có xe dưới mục tiêu, cũng có xe lớn hơn, nhưng tổng tất cả các xe bán ra phải đạt mục tiêu thì doanh nghiệp đó mới được đánh giá thực hiện đúng tiêu chuẩn".

Dẫn kinh nghiệm ở Mỹ, châu Âu khi thực hiện mục tiêu giảm phát thải, PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, Phó viện trưởng Viện Chiến lược, chính sách nông nghiệp và môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho hay, tại các thị trường này, các doanh nghiệp sản xuất ô tô có thể sản xuất xe điện, xe sử dụng năng lượng sạch để làm giảm tỷ lệ tiêu thụ nhiên liệu trung bình của tổng dòng xe. Chỉ có như vậy mới  đáp ứng được yêu cầu này:

"Về tiêu chuẩn liên quan đến hiệu suất sử dụng năng lượng trung bình của các đội xe thì tôi đề nghị các hãng ô tô ở Việt Nam phải thực hiện nghĩa vụ giống như họ thực hiện ở châu Âu, ở Mỹ, ở Nhật Bản hay Trung Quốc, họ phải thực hiện trách nhiệm của họ giống như nước sở tại, chứ không thể đưa một tiêu chuẩn “kép” thực hiện khác ở Việt Nam".

Dù mục tiêu mức tiêu hao nhiên liệu đối với ô tô là 4,83 lít/100km vào năm 2030 mới chỉ là khuyến khích, song doanh nghiệp cũng cần coi đây là mục tiêu hướng tới, vừa tiết kiệm nhiên liệu, vừa góp phần đảm bảo giảm phát thải, gây ô nhiễm môi trường.

Cùng đến với góc nhìn này của VOVGT "Chia nhỏ lộ trình để dễ thích ứng".

Cần khẳng định rằng mục tiêu 4,83 lít/100 km không phải con số tùy tiện. Các nghiên cứu cho thấy mức tiêu hao nhiên liệu này tương đương với chuẩn của nhiều quốc gia phát triển, góp phần giảm đáng kể lượng khí thải CO₂ ra môi trường.

Trong khi lượng phát thải từ phương tiện cơ giới hiện chiếm khoảng 20% tổng phát thải khí nhà kính ở Việt Nam, thì việc áp dụng chuẩn tiêu hao nhiên liệu bình quân là công cụ hữu hiệu để hiện thực hóa cam kết đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Ngoài ra, tiết kiệm nhiên liệu cũng đồng nghĩa giảm chi phí vận hành cho người sử dụng, nhất là trong bối cảnh giá xăng dầu luôn biến động.

Tuy nhiên, khi đi vào triển khai, không thể không nhìn nhận những khó khăn mà doanh nghiệp và thị trường phải đối mặt. Ngành công nghiệp ô tô Việt Nam vẫn đang ở giai đoạn mới phát triển, tỷ lệ nội địa hóa thấp, phần lớn công nghệ phụ thuộc vào các tập đoàn nước ngoài. Để đạt chuẩn 4,83 lít/100 km, các nhà sản xuất phải đầu tư vào công nghệ động cơ mới, cải tiến thiết kế khí động học, giảm trọng lượng xe, thậm chí chuyển dịch mạnh sang sản xuất xe hybrid và xe điện. Những thay đổi này đòi hỏi vốn đầu tư rất lớn, trong khi quy mô thị trường còn nhỏ, sức mua hạn chế.

Về phía người tiêu dùng, yêu cầu giảm tiêu hao nhiên liệu sẽ kéo theo sự gia tăng giá thành xe. Các mẫu xe trang bị công nghệ hiện đại, tiết kiệm nhiên liệu thường có giá cao hơn. Trong điều kiện thu nhập bình quân của người dân Việt Nam vẫn còn thấp so với khu vực, việc dồn ép quá nhanh có thể dẫn đến hệ quả là người tiêu dùng phải gánh thêm chi phí, hoặc thị trường chậm phát triển do sức mua suy giảm.

Bởi vậy, lộ trình áp dụng cần tính đến cả hai yếu tố: bảo đảm mục tiêu giảm phát thải nhưng không tạo cú sốc cho doanh nghiệp và người dân. Kinh nghiệm từ nhiều quốc gia cho thấy, việc đặt ra chuẩn tiêu hao nhiên liệu luôn đi kèm với một lộ trình dài hạn, minh bạch, có tính dự báo cao. Doanh nghiệp cần được chuẩn bị trước ít nhất 5 – 10 năm để đầu tư dây chuyền, chuyển đổi công nghệ, còn người dân cần có chính sách hỗ trợ như ưu đãi thuế, phí, hay khuyến khích đổi xe cũ sang xe mới tiết kiệm nhiên liệu hơn.

Trong ngắn hạn, Việt Nam có thể áp dụng các mức chuẩn trung gian, chẳng hạn đến năm 2026, xe con đạt mức khoảng 6,5 – 7 lít/100 km, rồi dần hạ xuống 5,5 lít/100 km vào năm 2027, tiến tới 4,83 lít/100 km vào năm 2030. Việc chia nhỏ mục tiêu theo từng giai đoạn không chỉ giúp doanh nghiệp dễ thích ứng hơn, mà còn tạo động lực cạnh tranh, khuyến khích đổi mới sáng tạo trong sản xuất.

Song song với đó, Nhà nước cần thúc đẩy cơ chế hỗ trợ nghiên cứu – phát triển, nhất là cho các doanh nghiệp trong nước. Đây là thời điểm thích hợp để đẩy nhanh chiến lược phát triển xe điện, xe hybrid – vốn đang là xu hướng chủ đạo toàn cầu. Nếu tận dụng tốt, Việt Nam không chỉ đáp ứng chuẩn tiêu hao nhiên liệu, mà còn có thể vươn lên tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng ô tô xanh trong khu vực.

Về phía người tiêu dùng, chính sách cần hướng đến hai mục tiêu: nâng cao nhận thức và giảm áp lực chi phí. Việc dán nhãn năng lượng, công khai mức tiêu hao nhiên liệu của từng dòng xe sẽ giúp người dân lựa chọn minh bạch hơn.

Đồng thời, có thể nghiên cứu áp dụng ưu đãi thuế trước bạ, phí lưu hành đối với xe tiết kiệm nhiên liệu hoặc xe điện, trong khi tăng dần mức thu với xe tiêu hao nhiên liệu lớn. Sự điều chỉnh hài hòa này sẽ định hướng tiêu dùng theo hướng bền vững mà không tạo cảm giác bị ép buộc.

Áp dụng chuẩn tiêu hao nhiên liệu bình quân 4,83 lít/100 km đến năm 2030 là mục tiêu cần thiết, phản ánh cam kết mạnh mẽ của Việt Nam với cộng đồng quốc tế trong nỗ lực ứng phó biến đổi khí hậu. Nhưng để chính sách đi vào cuộc sống, Nhà nước cần xây dựng lộ trình rõ ràng, có bước đệm phù hợp, đồng thời đồng hành cùng doanh nghiệp và chia sẻ gánh nặng với người dân.

Nếu làm tốt, đây không chỉ là giải pháp bảo vệ môi trường, mà còn là cơ hội để nâng tầm ngành công nghiệp ô tô Việt Nam, đưa người tiêu dùng đến gần hơn với những chiếc xe hiện đại, an toàn và tiết kiệm chi phí.