Vào tháng 5/2024, chính quyền thành phố Salvador, bang Bahia, Brazil đã khánh thành con đường đầu tiên thuộc dự án Caho Legal (theo tiếng Bồ Đào Nha nghĩa là “con đường đúng đắn”), với mục đích thiết kế lại các tuyến đường tiếp cận các trường học theo cách an toàn, thân thiện, lôi cuốn với trẻ em và giàu tính cộng đồng. Dự án có sự tham gia của Tổ chức Sáng kiến đường bộ toàn cầu (GDCI) cùng đại diện chính phủ địa phương là Văn phòng Chuyên hỗ trợ chính sách cho trẻ em, thuộc Sở Chính phủ Salvador.
Dự án được thực hiện trên một tuyến đường vốn là đường đi học của gần 1.000 trẻ em trong độ tuổi từ 2 – 5 tuổi trong khu vực Doron, thành phố Salvador. Khu vực này có 2 trường mầm non cùng 1 trung tâm sức khoẻ cộng đồng. Dù được chính quyền địa phương nhận định là khu tập trung nhiều nhóm yếu thế trong giao thông, bao gồm người già và trẻ em, nhưng giao thông ở đây không hề an toàn.
Thống kê trước khi triển khai dự án cho thấy, tình trạng lấn chiếm vỉa hè do buôn bán, dừng đỗ xe khiến 81% người đi bộ tại đây phải đi dưới lòng đường, 82% phụ huynh được hỏi đều không muốn con mình vui chơi, la cà tại khu vực này:
“Chúng tôi thường xuyên phải đi bộ dưới lòng đường. Con đường vốn đã không có nhiều vỉa hè. Ô tô đỗ tràn lan khắp nơi nên chỉ riêng việc qua đường cũng là một thử thách.”
“Những đứa trẻ ở khu này không có chỗ để chơi. Những người buôn bán ở đây thì không dễ dàng từ bỏ việc lấn chiếm. Cộng thêm việc thiếu ATGT khiến khu vực này rất hỗn loạn”.
Điều đặc biệt của dự án, đó là quá trình tiếp cận cộng đồng, khảo sát, lấy ý kiến người dân được đặt làm trung tâm. Bà Simone Cafe, điều phối viên của Văn phòng Chuyên hỗ trợ chính sách cho trẻ em, thành phố Salvador cho biết, chính quyền muốn tuyến đường được “thiết kế cùng với người dân, chứ không chỉ thiết kế cho người dân”.
Nhóm dự án đã tổ chức nhiều buổi họp cộng đồng, gặp gỡ và lấy ý kiến từ giáo viên, phụ huynh, lãnh đạo cộng đồng. Đặc biệt, các em nhỏ trong độ tuổi 4-5 cũng được tham gia vào dự án, thậm chí các em đóng vai trò quan trọng ở nhiều giai đoạn:
“Điều thú vị ở dự án là chúng tôi đã có thể áp dụng triệt để công tác thu thập ý kiến cộng đồng, từ người dân, giáo viên, cấp độ quản lý và đặc biệt là các bạn nhỏ. Bởi vì nếu chúng ta muốn xây dựng một thành phố cho trẻ em thì chúng ta cần lắng nghe, hiểu được cách các em đi lại, điều các em mong muốn cho thành phố.”
Để thu thập thông tin từ các bạn nhỏ một cách hiệu quả, nhóm dự án đã sử dụng đến nhiều công cụ phù hợp với các em như vẽ tranh, trò chuyện nhóm, đi quan sát thực địa. Các em được hỏi những câu hỏi đơn giản như những đoạn đường nào các em thấy nguy hiểm, các em thích vui chơi ở đâu v.v... Ngoài ra, các em cũng trực tiếp tham gia vào công đoạn sơn đường, vẽ tranh tường, vẽ vạch màu, từ đó những bức tranh, hình ảnh do các em vẽ trở thành một phần cảnh quan của chính con đường mới, tạo nên cảm giác thân thuộc cho các em.
Chiến dịch Caho Legal đã giành lại hơn 1.500 m2 cho người đi bộ, thay đổi tỉ lệ phần đường dành cho xe cộ và người đi bộ từ 68% - 32% thành 39% - 61%; tốc độ trung bình của phương tiện giảm 77%; chỉ còn 2,2% người đi bộ đi dưới lòng đường thay vì hơn 80% như trước.
Quan trọng hơn, các công trình công cộng mới được dựng nên đã biến khu vực trở thành điểm vui chơi an toàn cho trẻ em, với tỉ lệ trẻ em thường xuyên vui chơi tại khu vực tăng tới 4700%; 72% phụ huynh đồng ý cho các em tới các điểm vui chơi thường xuyên, so với chỉ 13% như trước.
Ana Tereza, một công dân “nhí” chia sẻ: “Cháu đã được tham gia vào việc thay đổi con đường và hiện mọi thứ đã trở nên tốt hơn rất nhiều. Trước đây khu vực này rất nguy hiểm. Nhưng giờ con phố đã trở nên đẹp hơn, an toàn hơn, có nhiều chỗ chơi hơn. Trước đây cháu chỉ chơi ở đây một mình, nhưng giờ rất nhiều bạn ở khu phố khác hiện cũng tới đây chơi.”
Ghi nhận thành công của dự án, chính quyền thành phố Salvador hiện đã thay đổi Caho Legal từ dự án thí điểm thành một phần của kế hoạch phát triển đô thị. Chương trình hiện đã được cấp ngân sách hàng năm, và một khu phố khác cũng đang được chỉnh trang.
Chính quyền thành phố cũng đặt ra kế hoạch từ năm tới năm 2028 sẽ có 4 khu phố “Caho Legal” khác được hoàn thành. Và đặc biệt, sự hiện diện, góp công của các em nhỏ đối với dự án được ghi nhận để truyền tải thông điệp: Nếu con đường, thành phố an toàn cho trẻ nhỏ, thì có nghĩa nó an toàn cho tất cả mọi người.
Trẻ em là một phần quan trọng trong việc xây dựng văn hóa giao thông bền vững cho tương lai. Tại Việt Nam, dù ý kiến của các bạn nhỏ chưa thực sự có vai trò trong xây dựng chính sách chỉnh trang đường phố, đô thị, nhưng các bạn vẫn có thể đóng góp cho an toàn giao thông nói chung bằng việc tuân thủ các quy định an toàn khi tham gia giao thông. Do đó, việc giáo dục và định hướng cho trẻ về ATGT từ nhỏ sẽ giúp hình thành ý thức và trách nhiệm khi tham gia giao thông, góp phần giảm thiểu tai nạn.
Bên cạnh đó, các buổi tuyên truyền, hội thi, và các hoạt động giáo dục về an toàn giao thông vẫn được nhà trường tổ chức hàng năm. Các bạn có thể xem đây là cơ hội không chỉ để tiếp thu kiến thức về ATGT, mà còn để bộc lộ quan điểm và bày tỏ ý kiến để cùng xây dựng môi trường giao thông an toàn và văn nh hơn.