Không chỉ là nơi để các ông bà làm quen với thiết bị thông nh, đây còn là không gian để họ học cách tự bảo vệ mình trước những nguy cơ rình rập trên không gian mạng.
Ông Dương Đắc Xuân, 75 tuổi, sống ở phường Tân Hưng, bước vào lớp học “Công dân số bạc” với một tâm trạng vừa háo hức, vừa rụt rè. Giống như nhiều người cao tuổi khác, ông có một lý do đầy trăn trở: chiếc điện thoại thông nh, vật bất ly thân của con cháu, lại trở thành nỗi lúng túng của ông:
“Từ trước đến nay, mọi vấn đề về công nghệ số chúng tôi đều phải nhờ vào con cháu hết. Điều đó cũng gây ra nhiều bất tiện, vì con cháu nhiều lúc cũng bận rộn. Nhiều khi nghe cuộc gọi lừa đảo, nhưng cũng không phân biệt được, ban đầu nghe hoang mang lắm. Giờ tham gia lớp học mở mang được nhiều điều. Lần sau thấy hình thái cuộc gọi vậy là cứ an tâm mà cúp máy”.
Trong thế giới số, những người cao tuổi đôi lúc chỉ một cú nhấp chuột cũng đủ để trở thành nạn nhân của những vụ lừa đảo tinh vi. Bà Đặng Thị Châu, Chi hội trưởng Hội người cao tuổi khu phố 56, phường Tân Hưng cho hay:
“Sau khi học lớp này, tôi tự tin hơn khi sử dụng điện thoại thông nh, biết thêm nhiều tính năng, phân biệt được tin tốt – xấu trên mạng để phòng tránh cho mình và chia sẻ với các hội viện để tránh những trường hợp đáng tiếc xảy ra”.
Từng có quãng thời gian ở nhà cùng với bố mẹ để làm việc trực tuyến, chị Phan Bảo Thy đã có ý định sáng lập lập dự án “Công dân số bạc”. Chị chia sẻ, không chỉ bố mẹ chị, mà hầu hết những người cao tuổi khi con cháu bận rộn, khoảng cách thế hệ, công nghệ.... càng đẩy họ ra xa khỏi các tương tác xã hội thường nhật.
Nỗi trăn trở ấy không chỉ xuất phát từ những khó khăn đơn thuần của người cao tuổi khi sử dụng thiết bị công nghệ, mà còn từ một thực tế đáng lo ngại hơn.
Chị Thy tâm sự: “Các thiết kế trải nghiệm dành cho người cao tuổi chưa được quan tâm. Người cao tuổi thiếu sự tự tin. Còn công nghệ thì đang đi quá nhanh dẫn đến có khoảng cách rất lớn”.
Mỗi một lớp học của “Công dân số bạc” được thiết kế với quy mô lớp học nhỏ, thân thiện, chỉ khoảng 6-10 học viên và có khoảng 4-5 tình nguyện viên. Nội dung được chia nhỏ thành 6 buổi, phù hợp với khả năng tiếp nhận của người cao tuổi.
Những gì ông bà học không chỉ gói gọn trong việc bật, tắt điện thoại hay lướt web. Họ được trang bị một bộ kỹ năng toàn diện: từ những công năng giao tiếp cơ bản, cách sử dụng các ứng dụng phổ biến, đến việc xác định, phân loại thông tin và quan trọng nhất là nhận biết các dấu hiệu lừa đảo trên mạng.
Điều khiến “Công dân số bạc” trở nên đặc biệt là sự kết hợp giữa kiến thức và tâm lý. Ông bà không chỉ học cách tự chủ động tìm hiểu thông tin, bảo vệ bản thân mà còn được hướng dẫn để sắp xếp lại các thiết lập bảo mật cho các thiết bị.
Chị Trinh Thuỵ Vũ, giáo viên lớp học chia sẻ:
“Đây là “hạt mầm” gieo xuống để sau này thế hệ chúng tôi già đi, cũng sẽ có những bạn trẻ sẵn sàng hỗ trợ người lớn tuổi giống như cách mà chúng tôi đang làm. Vấn đề của người lớn tuổi đó là trí nhớ. Nên tôi không thể đưa các dữ liệu mới hoàn toàn như với người trẻ. Tình nguyện viên hỗ trợ cho các cô chú ngay trên màn hình điện thoại của mình. Kết thúc buổi học, chúng tôi cũng gửi lại video để tổng hợp, khái quát bài giảng.”
Thành lập vào tháng 4/2025, “Công dân số bạc” nhanh chóng lan rộng ra nhiều phường tại TP.HCM. Với hơn 20 lớp đã tổ chức và hơn 150 ông bà chính thức tốt nghiệp, trong đó có đến 40% người cao tuổi bày tỏ nguyện vọng được học thêm các kỹ năng khác.
Chị Bảo Thy cho rằng, lớp học mở ra cho thấy nhu cầu học hỏi của thế hệ lớn tuổi là rất lớn và họ sẵn sàng đón nhận những điều mới mẻ. Niềm vui ấy không chỉ dừng lại ở lớp học:
“Sau khi học xong, một vài cô chú cũng đem dự án về với khu phố, chi hội người cao tuổi để giúp cho bạn bè, người xung quanh học được nhiều hơn. Một số cô chú còn đề nghị được trả tiền để đến lớp học, hay muốn học nhiều hơn các kỹ năng như chụp ảnh, làm việc với AI, bảo mật thông tin, hay tìm hiểu về các dịch vụ công trực tuyến...”.
Để đảm bảo chất lượng giảng dạy, lớp học còn nhận được sự đóng góp của các tình nguyện viên là các bác sĩ, chuyên gia tham vấn tâm lý, nhà nghiên cứu... nhằm xây dựng chương trình phù hợp nhất.
Hiện tại, “Công dân số bạc” đang hoạt động theo hai mô hình linh hoạt: mô hình trạm Tech – nơi đông người qua lại, cho phép người cao tuổi đăng ký học vãng lai sau khi được khảo sát về thiết bị và khả năng tiếp nhận. Và nhóm thứ hai là thông qua các tổ chức đoàn thể ở khu phố, để mang mô hình về tận địa phương, thậm chí là đến tận nhà.
Những lớp học công nghê này cũng là nơi giúp người cao tuổi giảm bớt sự cô đơn.