Làm việc từ xa: Cơ hội lớn, thách thức nhiều

Liệu hình thức này là cơ hội hay thử thách, chỉ là giải pháp tình thế hay lựa chọn lâu dài? 

Nghe nội dung chi tiết tại đây:

Chị Lê Thùy Dung là nhân viên một công ty xuất nhập khẩu tại Hà Nội. Dù thời gian này, cấp trên khuyến khích làm việc tại nhà đảm bảo an toàn, song vì năng suất kém hiệu quả thời điểm giãn cách năm ngoái, với chị đây chỉ là giải pháp tạm thời: 

"Sáng phải dậy làm đồ ăn sáng, rửa bát, làm việc được 1-2 tiếng rồi làm đồ ăn trưa, con thỉnh thoảng chạy ra hỏi bài nhờ này nhờ kia cuối cùng làm việc thực chất chỉ 4-5 tiếng. Xin sếp đi làm mà không được".

Dù đã gửi con về quê nhờ ông bà trông hộ trong dịp này, nhưng cặp vợ chồng Nguyễn Thùy Linh và Hoàng Anh Tú cũng trải qua ngày tháng nhiều biến động để thích nghi với hình thức làm việc mới: 

"Cái cản trở là sức ỳ của bản thân, không có động lực lắm. Ra khỏi giường lôi thôi lếch thếch, không có không khí. Ở nhà trong 4 bức tường lâu chán chán, em lại bê máy từ phòng khách ra phòng ngủ và ngược lại. Sinh hoạt giờ giấc làm việc xáo trộn".

"Em làm ở nhà có sự thoải mái nhất định. Ở công ty không ngủ trưa nên chiều duy trì trạng thái gà gật. Ở nhà có thể chợp mắt xong tỉnh táo làm tiếp. Ở nhà thì việc cá nhân với công việc không được rạch ròi. Em nghĩ không chỉ mình mình bị đâu".

Khi được hỏi, nếu lựa chọn hình thức phù hợp, Tú thích làm việc tại nhà vì trước khi giãn cách công ty đã cho phép 50% nhân viên được làm việc từ xa; còn Linh muốn được làm việc linh hoạt để tìm kiếm ý tưởng sáng tạo. 

Ở vai trò người quản lý, chị Nguyễn Huyền My, Trưởng phòng marketing một Công ty dược mỹ phẩm cho biết, ở nhà hạn chế giao lưu, thảo luận, về lâu dài các thành viên trong nhóm dần xa cách:

"Mình không thể kiểm soát được nhân viên làm việc tại nhà nên ảnh hưởng tới doanh thu. Theo tính chất công việc phải có chế độ training đào tạo cho nhân viên. Làm việc tại nhà không hiệu quả bằng việc ở công ty. Bên em cũng không hướng đến làm việc online nhiều".

Chuyện tưởng có vẻ đơn giản này lại là thách thức với một số công ty hay một số công việc đặc thù. Tại Australia, lực lượng lao động làm việc trong lĩnh vực công như: cảnh sát, nhân viên y tế, nhân viên lĩnh vực vận tải, vận hành và bảo trì thiết bị… không thể làm việc tại nhà trong bất cứ trường hợp nào.

Rõ ràng có nhiều yếu tố tác động khiến làm việc tại nhà hiệu quả hoặc ngược lại. TS Khuất Thu Hồng, Viện trưởng viện nghiên cứu Phát triển xã hội cho rằng, để giải quyết các khúc mắc khi làm việc tại nhà cần sự điều chỉnh của các bên:

"Nếu các thành viên cùng chia sẻ tham gia trông nom con cái, hỗ trợ cũng đỡ. Có quy định giờ nào tập trung làm việc thì các thành viên phải tôn trọng. Ở nhà lương cắt giảm đi thì áp lực nhân lên gấp bội. Các cơ quan công sở căn cứ hoàn cảnh của từng cá nhân có những bố trí công việc hợp lý nhất trong hoàn cảnh này".

Theo Báo cáo mới của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), lao động làm việc tại nhà gần đây gia tăng đáng kể do sự bùng phát của đại dịch COVID-19. Ước tính từ trước khủng hoảng, số người lao động làm việc tại nhà đã là 260 triệu toàn thế giới.

Khảo sát 1500 công ty tại châu Á Thái Bình Dương có đến 68% nhân viên làm việc từ xa khi Covid-19 bùng phát. Anh Nguyễn Giang Nam, Giám đốc tăng trưởng của công ty công nghệ CNV Loyalty cho biết, hình thức chuyển đổi này mang lại nhiều cơ hội cho các công ty công nghệ:

"Bên anh cũng quen hình thức quản lý online, áp dụng công cụ công nghệ quản lý công việc, giao tiếp. Làm thêm cả các chương trình văn hóa làm việc tại nhà. Hình thức này có thể mở rộng giới hạn tuyển dụng không chỉ những nơi mình có chi nhánh. Cân nhắc tuyển dụng lập trình viên, thiết kế không rời quê hương không tốn chi phí mặt bằng".

Trong khi nhiều quốc gia trên thế giới đã quen với cách vận hành linh hoạt, nước ta mới đang bắt đầu thích nghi khi chuyển sang hình thức làm việc từ xa trong đại dịch.

PGS.TS Vũ Quang Thọ, nguyên Viện trưởng Viện Công nhân và Công đoàn cho rằng, để đảm bảo lợi ích của người lao động cần học hỏi và tìm ra mô hình phù hợp:

"Cách làm việc này cho chúng ta suy nghĩ có thể đây là cách làm việc mới. Đó là làm việc cách ly nhà xưởng, công cụ mà vẫn làm việc được. Cách tổ chức lao động mới, tổ chức công đoàn cần phải thấy, quan tâm nhiều đến người lao động hơn. Mô hình tổ chức lao động linh hoạt tùy thuộc vào doanh nghiệp, công nghệ nó đang áp dụng phù hợp".

Làm việc từ xa được xem là thách thức trong bối cảnh xã hội chưa kịp chuẩn bị để thích nghi. Nhưng dưới góc nhìn tích cực, đây cũng là cơ hội để người Việt tối ưu ứng dụng công nghệ trong công việc, xây dựng phong cách làm việc mới.

Nhiều doanh nghiệp lớn trên thế giới đã mở màn cho xu hướng làm việc từ xa vô thời hạn, nhưng các công ty trong nước vẫn chưa có nhiều động thái bày tỏ sự ủng hộ. Dù vậy, việc phải thích nghi với điều kiện mới cũng là dịp để thêm lựa chọn thay đổi phong cách làm việc cũ trong thời đại công nghệ thông tin hiện nay.

Đây cũng là góc nhìn của kênh VOVGT: Nhìn ra cơ hội trong thách thức

Nếu gõ từ khóa “work from home” – làm việc tại nhà trên công cụ tìm kiếm, hơn 8 triệu kết quả hiển thị ngay lập tức. Hình thức làm việc tại nhà, làm việc từ xa trước nay chỉ phổ biến trong giới lao động tự do hoặc công nghệ thông tin nhưng giờ đây, các cơ quan, doanh nghiệp tại nước ta cũng thử nghiệm và ứng dụng hình thức này ở nhiều ngành nghề.

Nhờ hệ thống nền tảng như: Zoom, WebEx, MS Teams… cùng với các ứng dụng email và nhắn tin, làm việc tại nhà cho phép các guồng quay tiếp tục vận hành trong thời điểm dịch bệnh.

Không giống với bộ phận người lao động đã quen thuộc với hình thức làm việc từ xa, vấn đề xuất hiện ở đối tượng lao động phải làm việc tại nhà do bất khả kháng.

Họ buộc phải thay đổi, thích nghi trong tâm thế chưa sẵn sàng và đối mặt với nhiều thách thức. Một trong những lý do cản trở hiệu suất làm việc tại nhà được nhắc tới nhiều nhất trong các cuộc khảo sát là việc khó phân định ranh giới giữa công việc và cuộc sống riêng tư. 

Không phải ai cũng đủ các điều kiện để môi trường làm việc tại nhà lý tưởng nhất: khả năng tập trung, thiết bị tốt, đường truyền ổn định, sự trợ giúp đắc lực từ các thành viên gia đình… Nhiều người lao động bày tỏ mong muốn quay trở lại văn phòng làm việc ngay khi có thể, vì không bỏ được guồng quay cũ. 

Do ảnh hưởng của dịch Covid19, không chỉ thị trường lao động tại Việt Nam mới gặp thách thức. Theo số liệu của Tổ chức lao động thế giới, thu nhập trung bình của người làm việc tại nhà ở Anh thấp hơn những người làm việc ở ngoài 13%, ở Hoa Kỳ thấp hơn 22% và con số này ở Argentina, Ấn Độ và Mehico là khoảng 50%. 

Với những lo ngại về tính hiệu quả chưa được kiểm chứng, về năng suất và độ tin cậy thấp, đa số doanh nghiệp nước ta chỉ xem đây là giải pháp tình thế trước ngoại cảnh không thể tránh khỏi, không phải lựa chọn khả thi lâu dài. 

Thế nhưng, nếu nhìn ở góc độ tích cực, làm việc tại nhà đang mở ra thêm nhiều lựa chọn cho người lao động khi phải thay đổi để thích nghi. Sau đó, duy trì làm việc từ xa hay quay về guồng cũ tùy thuộc vào tính chất công việc và thói quen của mỗi người.

Nếu có thể khắc phục các vấn đề làm việc tại nhà thời điểm giãn cách này, khi dịch qua đi, người lao động sẽ chủ động sắp xếp thời gian của họ. Cùng với đó là sự hỗ trợ của đơn vị, doanh nghiệp dưới sự giám sát từ xa của nhà quản lý để có năng suất hiệu quả hơn trước.

Kết quả một cuộc thăm dò mới nhất do Ngân hàng Ra-íp-phây-xên (Raiffeisen) thực hiện cho thấy, khoảng 88% người Nga hài lòng khi làm việc tại nhà, trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 vì nhiều lý do khác nhau.

Phần lớn là vì họ có thể dành nhiều thời gian hơn cho gia đình, kết hợp làm được nhiều việc; 33% cho rằng làm việc tại nhà thuận tiện vì họ có khả năng làm việc từ một thành phố khác thậm chí là một quốc gia khác. 

Từ quá trình triển khai trong dịch bệnh để quy hoạch lại hình thức tổ chức công việc sau dịch. Lúc này, những việc có thể làm từ xa, tại nhà nên được khuyến khích, linh động để người lao động chủ động trước mọi tình huống. Nếu không tận dụng thời cơ, hết dịch nhân viên đều quay lại công sở, thì cái gọi là “cơ hội” sẽ trôi qua lãng phí. 

Không phải làm việc từ xa sẽ thay thế hoàn toàn guồng quay cũ mà các mô hình linh hoạt ngày càng được ưa chuộng để bất kể người lao động nào cũng lựa chọn được hình thức phù hợp. Nhiều cuộc khảo sát cho thấy làm việc linh hoạt sẽ là điều bình thường mới đối với hàng triệu người lao động trên khắp thế giới trong tương lai.

---

Nghe thêm Sự việc & Góc nhìn trên Appler Podcast: