Khơi dòng

Vân Long, Gia Viễn, Ninh Bình là vùng đầm nước ngập mặn lớn nhất Vịnh Bắc Bộ, vùng đất ngập nước có tầm quan trọng quốc tế. Càng đi thuyền vào sâu trong các hang động của núi Vân Long, nước càng trong, hệ thủy sinh dưới đáy càng hiện ra rõ nét.

Điều đặc biệt ở chỗ, dòng nước dẫn thuyền đi trong đầm Vân Long hiện nay là do bàn tay con người khơi dòng từ chính con sông Bồ Đề - con sông đã bao bọc, chở che cho biết bao thế hệ người dân nơi những xóm thôn Gia Viễn.

Người dân khơi dòng con nước, và dòng nước đã khơi dòng sinh kế cho người dân nơi đây để họ có thể sống khỏe trên mảnh đất quê mình. Chuyện diễn ra như thế nào?

VỚT BÈO, NHẶT RÁC TRÊN ĐẦM VÂN LONG

Tôi đã thực sự ấn tượng khi lần đầu tiên đến với Vân Long trong một ngày nhiều nắng và gió, được thấy vẻ đẹp của mây trời, núi biếc nhân đôi vô tận qua tấm gương phản chiếu chính là dòng nước đầm Vân Long trong mát và bình yên…

Những chiếc thuyền tre ở Vân Long chỉ chở được hai khách, nhẹ nhàng lướt trên dòng nước trong xanh như những chấm nhỏ hòa mình vào bức tranh thủy mặc vốn có.

"- Cô ơi, ngày xưa dòng sông này như thế nào ạ?

- Ngày xưa nhiều bèo lắm. Hễ mà lắm bùn lắm bèo, toàn cô đi vơ lần lượt hết. Đến bây giờ sạch sẽ đẹp đẽ lắm.

- Công việc này các cô làm hàng ngày hay thế nào ạ?

- Cứ hàng ngày, sáng nay đây cô vớt bao nhiêu rồi đây này, cứ khoảng khoảng 3-4 tiếng, bất kể lúc nào, có khi 3h sáng, 4h sáng

- 4h, lúc đó trời tối om ạ?

- Om thì om cô cũng phải đội đèn làm để khách họ về. Hôm nào ít khách thì cô đi muộn một tí, chứ hôm nào nhiều khách thì phải làm sớm để cho khách họ về có lối mà đi chứ…

- Vớt bèo lên xong cô phải chuyển đi đâu chứ ạ?

- Cô bỏ ra đây xong nắng nó thối hết đi chứ, bao nhiêu đây này. Bây giờ đang có khách rồi cô không vớt, chốc nữa, khách họ vào đây cô lại chuẩn bị xắn quần lên xuống vớt lên. Bây giờ nước trong hơn nhiều, ngày xưa chẳng qua rễ bèo nó thối, đen thôi chứ bây giờ nước trong lắm, giờ đẹp hơn nhiều chứ…

- Cô thấy dòng sông đẹp nhất lúc nào ạ?

- Cô ở đây bao nhiêu năm nay rồi, cô ngắm lúc nào cũng thấy nó đẹp. Ngày xưa chưa có du lịch, cô đi chặt củi, cái khu này lúc nào nó cũng đẹp hết, sáng cháu cứ ra sớm cò nó cứ bay vòng vòng hết ở đây, còn chim yến nó bay đen hết ở đây, chỉ có cô đi sớm mới gặp, chứ đi muộn là không bao giờ gặp được.. chiều thì có voọc, khỉ ra hoặc cò bay về…"

# (Tiếng cô chèo đò khác…) Chị ơi, chẳng qua ở đây là gió nên các be bèo mới dạt về đây thôi chứ còn mọi khi là nó đẹp lắm, nó trong, cảnh quan bến bãi đẹp lắm, chứ nó không như này đâu…

Luồng nước ra vào khu đầm Vân Long luôn có bèo lục bình giăng kín. Bà Đinh Thị Mến, người thôn Tập Ninh - xã Gia Vân - huyện Gia Viễn dành từ 4-5 tiếng mỗi ngày, với đôi ủng và chiếc xuồng nhỏ, nhẹ nhàng kéo từng tảng bèo nặng đẫm nước lên, để khơi lối thuyền du khách vào tham quan.

Chiếc thuyền tre vớt bèo của bà đi tới đâu, làn nước trong xanh phía sau lại càng in rõ bóng mây trời bay bay, bóng những cánh chim chao liệng, bóng những cây tràm rung rinh theo gió.

KHƠI DÒNG BỒ ĐỀ, KHƠI NGUỒN SINH KẾ CHO NGƯỜI DÂN VÂN LONG

Ít ai có thể hình dung được, dòng nước trong xanh dẫn thuyền vào sâu trong núi Vân Long, khám phá hàng trăm hang động lớn nhỏ quanh đầm như thế này 30 năm trước đã có thể bị san lấp để khai thác đá.

Ông Trần Xuân Quang, Giám đốc HTX Dịch vụ Du lịch Vân Long- nhớ như in mốc thời gian vào năm 1994-1995, trước nhu cầu chuyển đổi kinh tế, cải thiện đời sống cho người dân, chính quyền xã Gia Vân đã chọn lấp sông, đắp thành đường dẫn vào trong núi Vân Long để khai thác đá.

"Từ năm 94-95 xã cũng định khai thác dịch vụ khai thác đá trong núi Vân Long, cũng đắp đường các thứ để khai thác đá nhưng đắp xong đường thì gặp các nhà khoa học thấy giá trị của vùng này nên làm du lịch. Khi bắt đầu làm du lịch thì múc thành lối đi để thuyền đi đỡ bị vướng. Tôi khẳng định, Vân Long đây, nếu như không làm du lịch thì cái tên của Vân Long không bao giờ có và đa dạng sinh học cả thế giới không được biết đến, bởi vì lúc đấy nếu không làm thì nơi đây đã thành bãi khai thác đá mất rồi".

Điểm đặc biệt là dòng sông dẫn thuyền đi trong đầm Vân Long hiện nay là do bàn tay con người khơi dòng từ chính con sông Bồ Đề - con sông đã bao bọc, chở che cho nhiều thôn xã của huyện Gia Viễn.

Theo lời kể của những bậc cao niên trong làng, đây vốn là vùng đất được gọi là “6 tháng đi chân, 6 tháng đi tay”, tức là quanh năm có 6 tháng mùa nước ngập thì đi bằng thuyền, còn sáu tháng mùa khô mới lộ ra đường để người dân đi lại bình thường.

Đầm Vân Long được khơi dòng, và từ đó cũng khơi nguồn sinh kế cho người dân nơi đây. Với hơn 1000 thuyền chở khách của Hợp tác xã du lịch Vân Long cùng các công việc từ dịch vụ du lịch ngày càng phát triển đã góp phần cải thiện đáng kể đời sống của người dân.

Như gia đình anh Nguyễn Đại Tăng, thôn Đá Hàn, xã Gia Hòa, Gia Viễn càng gắn bó hơn với mảnh vườn ông cha để lại khi chuyển sang canh tác nông nghiệp hữu cơ, chăn thả dê, bò theo hướng tự nhiên:

"Ngày xưa em đi ra ngoài làm khắp nơi, nhiều nghề, làm khoan nhồi, cầu đường, siêu thị. Nhưng em thấy là nhà mình có vườn cây ăn quả nên em về làm theo kiểu nông nghiệp hữu cơ. Trước ở nhà bố mẹ cũng chỉ trồng hoa màu, vất vả lắm mà công cán chả được bao nhiêu, giờ nhìn chung kinh tế chỉ bình bình thôi, không giàu được nhưng nó yên bình thoải mái. Lao động vất vả tí nhưng đổi lại không khí trong lành".

Bà vừa chèo thuyền đi đâu đấy ạ?

Đi sang đây múc nước cho dê

Dê kia là của nhà bà ạ?

Dê trên núi nó mới về. Của nhà, nhưng nó đi hoang dã trên núi ấy, mấy nay nắng nó khát nước nên nó mới về . Vừa sang múc nước cho nó uống

Đúng là chăn thả tự nhiên đấy bà nhỉ?

Vâng, đấy là 1 bầy nó mới về, cái con kia nó mới đẻ, có 2 con con ấy

Niềm vui của mẹ con, gia đình anh Nguyễn Đại Tăng đơn giản là nhìn thấy đàn dê sinh sôi, quây quần kéo về nơi khu vườn xanh trĩu quả của mình để uống nước, nghỉ ngơi.

Ước mơ hình thành một khu vườn xanh mát, phát triển theo hướng du lịch sinh thái để gia đình mình, người dân và du khách có hoa quả sạch, thực phẩm sạch và được trải nghiệm những điều thú vị nhất trên quê hương của anh Tăng ngày một hiện hữu…

Dòng sông Bồ Đề được khơi thông để làm du lịch, mở đường cho du khách vào chiêm ngưỡng vẻ đẹp của hàng nghìn đảo đá, hang động bao quanh, cũng như những loài động, thực vật đặc hữu của vùng đất ngập mặn Vân Long. Dòng sông cũng đã khơi nguồn mưu sinh cho chính người dân nơi đây.

Nếu như trước kia, phần lớn người dân trong thôn, xã Gia Vân bao đời chỉ có các nghề như khai thác đá, trồng lúa, đánh cá, chăn bò, dê, săn bắn thú rừng…, thu nhập bấp bênh, thanh niên cũng không có nhiều việc để làm, phải đi tha hương làm ăn nơi xa, thì nay, nhiều ngành nghề dịch vụ, du lịch mới xuất hiện, thu nhập ổn định, nhiều thanh niên quay trở về quê hương lập nghiệp, xây dựng và phát triển trên chính mảnh đất quê hương mình.

Được lợi nhiều nhất từ du lịch là người dân xã Gia Vân – nơi cửa sông, có bến thuyền để phục vụ hoạt động chèo đò chở khách cùng nhiều dịch vụ khác:

- Bác ơi, bác chở đò ở đây ạ?

- Vâng

- Bác nói được tiếng Anh hả bác?

- Tiếng Anh, tiếng Pháp quá giỏi.

- Do chở khách nên mình cũng học được nhiều đúng không bác?

- Học được rất nhiều. Đây cái làng này cũng có nhiều người đi Pháp đấy. Giờ đi đò rồi, không nói chuyện được".

NIỀM TỰ HÀO VÂN LONG

Không còn là khai thác cạn kiệt nguồn tài nguyên từ đá và núi rừng Vân Long, khi dòng nước sông Bồ Đề được khơi dòng, nguồn sinh kế từ du lịch còn mang đến sự đổi thay lớn trong đời sống tinh thần, nhận thức cho con người nơi đây.

Đó cũng là niềm tự hào và tin tưởng rất lớn vào tương lai đổi mới của quê hương mà một người cao niên như ông Trần Xuân Quang gửi gắm: "Khi làm du lịch một cái thì đầu tiên là đường xá, rộng thênh thang. Cái thứ 2 là nhận thức về con người, cả thế giới biết Vân Long toàn khách nước ngoài, nhận thức con người được mở rộng.

Con cháu thì lúc đầu nhìn thấy một ông tây là lạ lắm, nấp trong nhà không dám nhìn, thế rồi dần dần phát triển lên, một số là biết giao tiếp, biết nói chuyện, có khách là tăng thêm thu nhập. Các thế hệ các cụ già về trước là cội nguồn cung cấp cho người dân địa phương du khách và những người làm du lịch giá trị về lịch sử. Giới trẻ ngày nay rất tự hào, háo hức học lịch sử để giới thiệu cho du khách…".

Trong mọi câu chuyện về vùng đất Vân Long mà tôi được nghe người dân kể lại, đều thấy lấp lánh trong đó một tình yêu quê hương đẹp như chính bức tranh thủy mặc vốn có nơi đây. Tình yêu quê hương như được nhân lên trong ánh mắt của bà Bùi Thị Năm, thôn Gia Hòa, khi ngày ngày được gần gặn, nhìn ngắm con trẻ lớn lên trong bầu không khí trong lành, bình yên của quê hương:

"Cháu cũng đi nước ngoài làm ăn rồi, nhưng chẳng đâu bằng quê hương mình, khu này vừa là khu du lịch, khu công nghiệp nữa nên sẵn việc lắm, còn tuổi già thì chỉ mong con ở gần thôi để nhờ cậy lúc ốm đau…"

Người Vân Long đã khơi dòng Bồ Đề bằng cả tình yêu của mình, chứ không chỉ vì cuộc sống mưu sinh. Và đến lượt dòng nước ấy, lại khơi nguồn cho cuộc sống sinh sôi, thiên nhiên tươi tốt, cho con người mở mang, cho yêu thương về hội tụ..../.