Dự thảo trên tay: Cai nghiện tại cộng đồng, có lo an ninh trật tự?

Như VOV Giao thông đã đề cập trong chương trình Dự thảo trên tay số gần đây về Dự thảo Luật Phòng, chống ma túy (sửa đổi) do Bộ Công an xây dựng đã nhận được sự quan tâm của đông đảo thính giả. Trong đó, nhiều thính giả bày tỏ lo ngại về biện pháp cai nghiện ma túy và quản lý người nghiện trong cộng đồng...

Bởi thực tế đã có nhiều vụ án mạng nghiêm trọng xảy ra thời gian qua có liên quan đến người nghiện. Lý do tại sao Ban soạn thảo lại đưa ra giải pháp cai nghiện ma túy trong cộng đồng? Mức độ phù hợp của quy định đó đến đâu?

Việc quản lý người nghiện cần lưu ý những gì? Quy định này sẽ tác động ra sao đến công tác phòng ngừa, đấu tranh ngăn chặn tội phạm liên quan đến ma túy? 

Nghe nội dung chi tiết tại đây:

Cai nghiện ma túy tại cộng đồng, giúp người nghiện trở thành công dân có ích cho xã hội

Dự thảo Luật Phòng, chống ma túy (sửa đổi) dựa trên ba trụ cột chính là giảm cung, giảm cầu, giảm tác hại, đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng, chống ma túy trong tình hình mới và đảm bảo tính thống nhất của hệ thống pháp luật. Trong đó, công tác quản lý người nghiện và cai nghiện cũng được quy định linh hoạt hơn nhằm tiến tới giảm số người tái nghiện. 

Cụ thể, các biện pháp và hình thức cái nghiện ma túy được quy định trong điều 31, Chương IV của dự thảo Luật Phòng, chống ma túy sửa đổi. Trong đó, Ban soạn thảo đưa ra 2 hình thức cai nghiện ma túy, bao gồm: cai nghiện ma túy tại cộng đồng, gia đình và cai nghiện ma túy tập trung tại các cơ sở cai nghiện ma túy. 

Nguyên tắc cơ bản đó là lấy dân làm gốc, dựa vào gia đình cộng đồng là nền tảng bền vững để giải quyết mọi vấn đề được Ban soạn thảo đề cập trong trong lần sửa đổi Luật lần này nhằm đưa ra những chế tài thực hiện cai nghiện ma túy hiệu quả nhất.

Đồng thời, nêu cao trách nhiệm của gia đình, cộng đồng trong việc hỗ trợ người nghiện cai nghiện tự nguyện, đặc biệt là phối hợp với các cơ quan chức năng để cai nghiện cho con, em mình tốt nhất. Quy định lần này hướng tới đem lại quyền lợi ích hợp pháp tối đa cho công dân.

Với quan điểm này, cai nghiện ma túy tại cộng đồng sẽ giúp những người lầm lỡ, từng đi vào con đường nghiện ma túy tránh xa và chấm dứt sử dụng ma túy, trở thành những công dân có ích cho xã hội.

Đồng thời, phát huy tối đa quyền tự do dân chủ của con người theo khuyến nghị của Liên hợp quốc; tạo mọi điều kiện cho người nghiện tự nguyện bỏ ma túy trên nền tảng sự giúp đỡ của gia đình, cộng đồng. 

Quy định này thể hiện tính chất nhân văn, nhân đạo và tính ưu việt của chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Mặc dù người nghiện ma túy là người thường bị xã hội kỳ thị, lên án, thế nhưng đảng, nhà nước và đặc biệt hệ thống pháp luật nhà nước hết sức nhân văn đã không bỏ lại họ ở phía sau, tạo mọi điều kiện giúp họ tái hòa nhập cộng đồng và trở thành người có ích cho xã hội.

Nếu trong quá trình cai nghiện tại cộng đồng không thành công và vi phạm pháp luật, sau đó nhà nước mới áp dụng biệp pháp mạnh hơn, đó là đưa người nghiện ma túy vào cơ sở cai nghiện bắt buộc.  

Kỳ vọng số người nghiện mới không phát sinh và tăng số người cai nghiện

Với mục tiêu đem lại quyền tự do dân chủ cho công dân, quy định về biện pháp cai nghiện trong cộng sẽ mở ra triển vọng như thế nào trong công tác quản lý người nghiện và cai nghiện ma túy? 

Phóng viên VOVGT đã có cuộc phỏng vấn Thượng tá Ngô Thanh Bình - Phó Cục trưởng Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy, Bộ Công An, đơn vị chịu trách nhiệm chính xây dựng Dự luật này.

PV: Trong dự thảo Luật án Luật Phòng, chống ma túy sửa đổi lần này có đưa ra biện pháp cai nghiện ma túy tại gia đình và cộng đồng. Vậy đồng chí có thể lý giải rõ hơn về quy định này cho thính giả VOV Giao thông?

Thượng tá Ngô Thanh Bình: Nguyên tắc cơ bản trong lần sửa đổi Luật Phòng, chống ma túy lần này đưa ra những chế tài dựa vào gia đình cộng đồng là nền tảng bền vững nhất.

Do đó dự thảo luật quy định 2 biện pháp chính, đó là cai nghiện tự nguyện và cai nghiện bắt buộc, để khuyến khích và tạo mọi điều kiện tối đa cho người nghiện ma túy tự nguyện. Tức là bằng ý chí cá nhân của người nghiện giác ngộ tác hại của ma túy, cùng với sự giúp đỡ của người thân gia đình, các cơ quan tổ chức đoàn thể và chính quyền địa phương sẽ hỗ trợ để người nghiện tự nguyện cai nghiện tại cộng đồng.

Bởi vì người nghiện được sống chung với đời sống bên ngoài xã hội sẽ không ảnh hưởng đến quá trình học tập, lao động và phúc lợi xã hội đem lại. Chỉ đến khi cai nghiện không thành công hoặc trong quá trình cai nghiện tự nguyện vi phạm pháp luật thì mới đưa vào cai nghiện bắt buộc.

Khi đó nhà nước sẽ dùng các biện pháp cưỡng chế mạnh hơn với sự đồng bộ của các cơ sở cai nghiện công lập. Trong đó, sẽ bắt buộc người nghiện ma túy phải tiến hành liệu trình cai nghiện.

PV: Như Thượng tá vừa cho biết biện pháp cai nghiện ma túy tại cộng đồng có rất nhiều ưu điểm, tuy nhiên nhiều ý kiến lo ngại rằng trong bối cảnh tội phạm ma túy ngày càng phức tạp, việc cai nghiện ma túy tại cộng đồng liệu có làm gia tăng nguy cơ đe dọa đến trật tự an toàn xã hội?

Thượng tá Ngô Thanh Bình: Khi thảo luận về vấn đề cai nghiện tự nguyện tại gia đình cộng đồng có rất nhiều ý kiến quan ngại như ý kiến của phóng viên, bây giờ chúng ta phải làm theo lộ trình và biện pháp tương ứng với điều kiện của Việt Nam. Đặc biệt chúng ta thừa kế những thành tựu về cai nghiện ma túy của các nước tiên tiến trong khu vực và thế giới.

Ban soạn thảo Luật Phòng chống ma túy sửa đổi cũng đã tính toán, quy định như thế này để phù hợp nhất với bối cảnh của nước ta cũng như tình trạng người nghiện. Cùng với đó xử lý vấn đề gốc của người nghiện, đó là quy định hẳn một chương mới về quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy.

Tức là chúng ta quản lý đầu vào phát sinh ra người nghiện, kì vọng số người nghiện mới sẽ không phát sinh nhiều như trước đây và số người cai nghiện thành công sẽ tăng lên. Với tác động 2 chiều đầu vào giảm và đầu ra thành công hơn nữa bức tranh về phòng chống ma túy sẽ khả quan hơn trong giai đoạn mới. 

PV: Theo đồng chí vai trò của các cấp chính quyền địa phương sẽ phải tăng cường ra sao để quản lý người nghiện trong cộng đồng tốt hơn?

Thượng tá Ngô Thanh Bình: Quản lý nhà nước ngày càng đóng vai trò quan trọng trong lĩnh vực ANTT, đặc biệt là người đã sa vào nghiện ma túy, đi cai nghiện không thành công hoặc tái nghiện thì tâm lý khá phức tạp, tác động tới công ăn việc làm, thói quen sinh hoạt và dư luận xã hội.

Do đó vai trò của chính quyền sở tại cần bố trí những cán bộ phải có năng lực, hiểu tâm lý người nghiện và có cách thức để tiếp cận, tuyên truyền giáo dục, đồng hành với họ. Các cơ quan chính quyền cũng phải tạo điều kiện để họ có thể tiếp cận những công việc phù hợp nhất với năng khiếu và trình độ, phối hợp chặt chẽ với gia đình để nắm rõ diễn biến tâm lý, hành vi của họ để kịp thời uốn nắn.

PV: Xin cảm ơn đồng chí!

Trách nhiệm cần được san sẻ giữa Nhà nước và gia đình của những người nghiện

Vậy mức độ phù hợp của biện pháp cai nghiện trong cộng đồng trong Dự thảo Luật Phòng chống ma túy sửa đổi đến đâu? Luật sư Trương Anh Tú, công ty luật TAT chia sẻ:

"Người nghiện ma túy chúng ta định vị họ là những người bệnh, cần cộng đồng, gia đình và xã hội giúp đỡ. Có thể họ mắc lỗi với chính và gia đình họ nhưng họ không có tội đối với xã hội.

Chúng ta phải hỗ trợ, giúp đỡ để họ tái hòa nhập cộng đồng cà cai nghiện thành công, bằng biện pháp hành chính, y tế kết hợp với cộng đồng gia đình. Hơn ai hết gia đình là nơi giúp đỡ họ tốt nhất, đành rằng phương tiện kỹ thuật không bằng những nơi tập trung.

Thế nhưng trách nhiệm này cần được san sẻ giữa nhà nước và gia đình của những người nghiện. Cai nghiện tại cộng đồng là một xu hướng tất yếu, vấn đề là nhà nước có biện pháp gì để hỗ trợ gia đình, người nghiện để họ có điều kiện tốt nhất trong quá trình cai nghiện tại cộng đồng".

Biện cai nghiện trong cộng đồng sẽ tác động ra sao đến phòng ngừa đấu tranh, ngăn chặn tội phạm ma túy? Các biện pháp nào cần lưu ý khi sửa luật? Chia sẻ với Phóng viên VOVGT, chuyên gia tội phạm học Đào Trung Hiếu nêu quan điểm:

"Dự thảo này quy định chặt chẽ hơn so với trước đây, tuy nhiên tôi thấy rằng việc tổ chức cai nghiện ma túy tại cộng đồng không mang lại hiệu quả như mong muốn. Vì các đối tượng nghiện đã dính vào chất gây nghiện mà lại được tự do tại cộng đồng thì đầu tiên là ý thức của người nghiện sẽ rất khó vượt qua những cám dỗ, không có những biện pháp chặt chẽ khống chế kiểm soát họ thì rất khó cai nghiện.

Thứ 2, các đối tượng nghiện thường xuyên đứng trước sự rủ rê của bạn nghiện, không thoát ly được môi trường ẩn chứa sẵn nguy cơ tái nghiện thì rất khó làm chủ bản thân. Cái nữa là khi đã tiếp tục nghiện thì họ lại tiếp tục gây ra những tội ác. Do đó, biện pháp quản lý tại cộng đồng theo tôi vẫn phải tiến hành theo cam kết quốc tế, tuy nhiên với đặc thù của VN cần phải tính đến những chế tài xử lý mạnh mẽ hơn…

Tôi đề xuất phương án, một là người nghiện nếu phát hiện dương tính với ma túy lần đầu có thể áp dụng biện pháp cai nghiện tại gia đình, cộng đồng; lần thứ 2 phát hiện tức là sau khi tổ chức cai nghiện mà vẫn tái nghiện thì phải áp dụng biện pháp cai nghiện bắt buộc, đưa đi các trung tâm cai nghiện và phải đơn giản hóa thủ tục này; nếu sau khi cai nghiện tại các trung tâm mà vẫn tiếp tục tái nghiện thì theo tôi cần phải áp dụng biện pháp xử lý hình sự".

---

Việc coi người nghiện như "người bệnh" và áp dụng các biện pháp "mềm" trong quản lý người nghiện thể hiện tính nhân văn trong chính sách pháp luật của nhà nước.

Tuy nhiên, tỷ lệ tái nghiện sau cai hiện tương đối cao; số lượng người nghiện chưa có hồ sơ quản lý cũng rất lớn và có tới 70% tội phạm cướp giật là người nghiện ma túy…đặc biệt có nhiều vụ án mạng kinh hoàng xảy ra do người nghiện. Và khi người nghiện không được quản lý, với nhu cầu sử dụng ma túy sẽ thúc đẩy việc mua bán trái phép chất ma túy.

Vì lẽ đó, các lực lượng chức năng dù có nỗ lực ngăn chặn nguồn “cung”, đấu tranh bài trừ các đường dây tội phạm ma túy, nhưng lại không quản lý chặt “cầu” thì tội phạm ma túy sẽ vẫn tiếp diễn. Việc quản lý người nghiện tại cộng đồng là vô cùng phức tạp, thế nhưng VN không thể đi ngược xu thế của thế giới, các cam kết quốc tế về nhân quyền.  

Dự thảo Luật Phòng chống ma túy sửa đổi lần này đang hướng đến tạo cơ sở pháp lý để giải quyết vấn đề này.

Bạn nghĩ sao về Dự thảo Luật Phòng, chống ma túy sửa đổi? Bạn có góp ý gì để các quy định hoàn thiện hơn nữa?

Mời các bạn cùng chia sẻ ý kiến, đóng góp cho Dự thảo Luật sở hữu trí tuệ sửa đổi qua hotline 02437.91919, qua fanpage VOVGT, hoặc có thể góp ý trực tiếp trên Cổng thông tin điện tử của Bộ Khoa học và công nghệ.

---

Đừng quên đón nghe và tương tác với “Dự thảo trên tay” lúc 13h15, thứ Hai và thứ Tư hàng tuần trên FM91, trên Spotify, Aple Podcast hoặc Google podcast