Hà Nội - 02437919191    TP. Hồ Chí Minh - 02839919191    MekongFM - 02838309090
  • Hà Nội - 02437919191   
  • TP. Hồ Chí Minh - 02839919191   
  • MekongFM - 02838309090   

Chống ngập cho Hà Nội

PGS.TS Vũ Thanh Ca - 20/06/2022 | 6:30 (GTM + 7)

Mưa to là ngập đã trở thành một điệp khúc quen thuộc của Hà Nội trong hàng chục năm gần đây, và tuy nó xảy ra hàng năm nhưng tình hình đặc biệt nghiêm trọng khi xảy ra những trận mưa trái mùa vào cuối tháng 5 cho đến giữa tháng 6 năm 2022. Vậy, Hà Nội cần làm gì để chống ngập?

Empty

Nghe nội dung chi tiết tại đây:

Hà Nội cứ mưa to là ngập

Đây là một điệp khúc quen thuộc của Hà Nội trong hàng chục năm gần đây, và tuy nó xảy ra hàng năm nhưng tình hình đặc biệt nghiêm trọng khi xảy ra những trận mưa trái mùa vào cuối tháng 5 cho đến giữa tháng 6 năm 2022.

Trận mưa to trong thời gian khoảng 2 giờ vào chiều ngày 29/5/2022 đã gây ngập nặng tại khoảng 40 tuyến phố, phổ biến với độ sâu ngập nằm trong khoảng từ 30 tới gần 100cm. Nước ngập tại tất cả các quận nội thành Hà Nội: Hoàn Kiếm, Ba Đình, Đống Đa, Hai Bà Trưng, Cầu Giấy, Thanh Xuân, Tây Hồ, Hoàng Mai, Hà Đông, Nam Từ Liêm, Bắc Từ Liêm, Long Biên. Đặc biệt, tại phố Hoa Bằng, quận Cầu Giấy, độ sâu ngập tới 70cm. Tại phường Tứ Liên, quận Tây Hồ, khu vực gần hồ Tứ Liên, có độ sâu ngập từ 20 đến gần 100 cm.

Tình hình ngập lụt không được cải thiện trong các trận mưa lớn sau đó. Đặc biệt là trong trận mưa lớn với cường độ mưa lịch sử trên toàn thành phố vào tối 13/6/2022, cũng có khoảng trên 40 điểm ngập tại các quận nội thành Hà Nội với độ sâu ngập tại một số điểm thậm chí còn cao hơn trận mưa tối ngày 29/5/2022.

Tại phần đông các điểm ngập nước rút rất nhanh, thường chỉ trong vòng khoảng 2 đến 4 tiếng. Tuy nhiên, tại một số điểm ngập, nước rút rất chậm. Thí dụ, điểm Tứ Liên bị ngập liên tục với thời gian ngập lên tới hơn 1 tuần. Nước ngập từ trận mưa trước chưa rút thì nước từ trận mưa sau lại tiếp tục ngập. Ngập lụt khiến nhiều gia đình người dân phải sơ tán đi nơi khác.

Empty

Mưa to kỷ lục, hồ ao, đường thoát nước bị lấp, hạ tầng thoát nước chưa kịp nâng cấp

Thông thường, hạ tầng tại các đô thị chỉ chịu được các sự kiện thời tiết cực đoan theo đúng năng lực thiết kế của chúng.

Theo thông tin của Công ty TNHH Thoát nước Hà Nội, hiện tại ở Hà Nội mới chỉ có lưu vực sông Tô Lịch được đầu tư nâng cấp hệ thống thoát nước nên có khả năng thoát nước cho các trận mưa với cường độ 310 mm xảy ra trong 2 ngày, hay là cường độ mưa cực đại 70mm/2 giờ.

Đối với lưu vực sông Nhuệ, dự án trạm bơm tiêu Yên Nghĩa có công suất 120 m3/giây bơm nước từ lưu vực sông Nhuệ ra sông Đáy, giảm ngập úng cho quận Hà Đông, Thanh Xuân đã hoàn thành từ năm 2020 nhưng chưa hoạt động hiệu quả do kênh dẫn nước từ sông Nhuệ về hồ chứa của trạm bơm vẫn chưa hoạt động hiệu quả.

Cụm công trình đầu mối Liên Mạc có công suất 170 m3/giây, bơm nước từ sông Nhuệ ra sông Hồng, giảm ngập úng cho khu vực quận Cầu Giấy, Nam Từ Liêm, Bắc Từ Liêm và phụ cận hiện đang được triển khai rất chậm trễ. Do vậy, các khu vực thuộc lưu vực sông Nhuệ nước rút rất chậm.

Các khu vực khác của nội thành thành phố Hà Nội, đặc biệt quận Long Biên, chưa được đầu tư đáng kể để nâng cấp hệ thống thoát nước. Khu vực phường Tứ Liên thuộc quận Tây Hồ, xung quanh hồ Tứ Liên thậm chí còn chưa có hệ thống thoát nước mưa từ hồ Tứ Liên ra Hồ Tây hoặc sông Hồng.

Tại nhiều khu vực thuộc nội thành Hà Nội cũ (các quận Hoàn Kiếm, Ba Đình, Đống Đa, Hai Bà Trưng) về cơ bản hệ thống thoát nước thải đã được xây dựng tách riêng với hệ thống thoát nước mưa. Rất nhiều khu vực khác của thành phố chưa làm được điều đó.

Theo thông tin mà ngành khí tượng thủy văn cung cấp, lượng mưa trong 2 giờ, từ 14 giờ tới 16 giờ ngày 29/5/2022, tại trạm Láng, quận Đống Đa, là 138 mm, tại quậnBa Đình là 114 mm, tại quận Hoàng Mai là 110 mm, tại quận Thanh Xuân là 111 mm, tại quận Hai Bà Trưng là 105 mm, tại quận Thanh Trì là 124 mm, tại quận Nam Từ Liêm là 130 mm, tại quận Tây Hồ là 160 mm.

Đặc biệt, lượng mưa trong 2 giờ nêu trên tại quận Cầu Giấy là 182 mm. Trận mưa tối 13/6/2022 có cường độ mưa còn lớn hơn trận mưa chiều 29/5/2022. Trong vòng 60 phút kể từ khi mưa bắt đầu, lượng mưa đo được tại điểm đo ở Nhà văn hóa Yên Hòa, quận Cầu Giấy, tới 130 mm.

Như vậy, trong hai trận mưa này, lượng mưa tại các quận nội thành trên địa bàn thành phố Hà Nội trong chiều ngày 29/5/2022 đều vượt, thậm chí vượt trên 2 lần năng lực thoát lũ ngay cả tại tại khu vực mà hệ thống thoát nước đã được nâng cấp. Do vậy, ngập lụt xảy ra là điều không tránh khỏi.

Do phát triển đô thị, diện tích các ao, hồ, vùng trũng có khả năng chứa nước và mặt đất tự nhiên thuộc thành phố Hà Nội đã bị giảm rất nhiều. Trước đây, Hà Nội có nhiều mặt đất tự nhiên và nhiều vùng trũng. Khi mưa, nước dễ dàng thấm xuống đất và chảy vào vùng trũng. Trong trường hợp này, lượng nước mưa chảy tràn gây ngập lụt giảm đi rất nhiều.

Trước đây, Hà Nội có chủ trương xây dựng các vỉa hè bằng loại gạch thấm nước đặt trên lớp cát bên dưới, giúp nước có thể thấm qua vỉa hè xuống đất để giảm ngập, giúp bổ cập cho hệ thống nước ngầm. Tuy vậy, trong thời gian gần đây các vỉa hè này đã bị bóc lên và thay bằng gạch lát trên nền xi măng không thấm nước.

Về diện tích các ao, hồ, theo số liệu của Trung tâm nghiên cứu môi trường và cộng đồng (CECR), trong khoảng thời gian từ năm 2010 – 2017, số lượng hồ trên địa các quận nội thành thành phố Hà Nội bị giảm tới 10 hồ (17 hồ bị lấp, trong khi chỉ có 7 hồ được đào mới). Ngay cả đối với các quận không có hồ bị lấp như quận Tây Hồ, trong khoảng thời gian này, diện tích mặt nước đã giảm tới hơn 28.000 m2.

Ngoài ra, các hồ chứa nước, kênh, sông thoát nước bị nông dần theo thời gian mà không được nạo vét nên năng lực chứa nước và thoát nước cũng dần giảm đi. Rác thải vứt lung tung làm tắc cống thoát và cản trở nước chảy ở các kênh mương thoát nước cũng là nguyên nhân làm tăng ngập.

Như vậy, ngập lụt nghiêm trọng ở Hà Nội không chỉ do mưa lớn gây ra mà là tổng hợp của nhiều nguyên nhân: hạ tầng thoát nước chưa hoàn chỉnh, được thiết kế với năng lực thoát nước quá thấp và tại nhiều khu vực thậm chí chưa được đầu tư đáng kể; diện tích mặt đất tự nhiên và vỉa hè có khả năng thấm nước giảm, các vùng trũng, thậm chí một số ao, hồ, được san lấp để xây dựng công trình, rác thải làm tắc cống và giảm khả năng tiêu thoát nước của các kênh mương.

Empty

Giải pháp giảm ngập cho Hà Nội khi mưa lớn

Giải pháp giải quyết tận gốc ngập lụt phải là những giải pháp giải quyết các nguyên nhân gây ra ngập.

Giải pháp rõ ràng nhất là nâng cao năng lực hệ thống thoát nước. Nó bao gồm 2 loại giải pháp: tập trung và phân tán.

Với giải pháp tập trung, cần khẩn trương hoàn thành kênh dẫn nước từ sông Nhuệ về hồ chứa và đưa dự án trạm bơm tiêu Yên Nghĩa vào hoạt động đúng công suất; đồng thời, đẩy nhanh tiến độ thi công Cụm công trình đầu mối Liên Mạc. Các kênh thoát nước vào sông Tô Lịch, sông Nhuệ cũng cần được nâng cấp để đảm bảo tiêu thoát nước nhanh.

Với các lưu vực khác, như lưu vực sông Cầu Bây, cần đầu tư xây dựng hệ thống thoát nước và hồ chứa phù hợp. Giải pháp phân tán là giảm ngập cục bộ, tức thời tại một địa điểm bằng cách nâng cao năng lực hệ thống thoát nước và nâng cấp, xây dựng mới các hồ điều hòa nhằm chứa được nhiều nước hơn khi có mưa.

Ngoài ra, cần tăng diện tích mặt đất có thể thấm nước bằng cách tăng diện tích các công viên và lát vỉa hè bằng các loại gạch có khả năng thấm nước. Hà Nội cần nghiên cứu một cách nghiêm túc về phương án sử dụng vỉa hè thấm nước để vừa giảm ngập lụt, tạo môi trường tự nhiên, vừa tạo điều kiện bổ cấp nước mưa cho tầng nước ngầm.

Cần chú ý rằng một hệ thống thoát nước tốt không thể thiếu các hồ điều hòa. Các hồ điều hòa sẽ có tác dụng như các khối “mút thấm”, hút nước vào khi có nhiều nước rồi xả ra từ từ. Không cần nói thì người ta cũng hiểu vai trò của các hồ điều hòa đối với đô thị.

Ngoài việc tạo cảnh quan, giúp giảm ngập, hồ điều hòa còn có nhiều tác dụng khác, được gọi là các dịch vụ hệ sinh thái, như cải thiện vi khí hậu, giúp làm sạch bụi, tạo không khí trong lành.

Như vậy, chúng ta không được tiếp tục lấp các hồ, ao đang có, cho dù chúng có nguồn gốc như thế nào. Phải bảo vệ chúng để chúng tiếp tục phát huy những chức năng sinh thái của mình.

Có nhiều ý kiến cho rằng thay vì xây các hồ điều hòa trên mặt đất, ta nên xây dựng các hồ chứa nước ngầm. Bản thân tôi không ủng hộ cách làm này vì giá thành xây các bể nước ngầm rất đắt.

Hơn nữa, các bể nước ngầm này không phải là một hệ sinh thái, không có các sinh vật tiêu diệt cung quăng nên đối với một nước nhiệt đới như Việt Nam có thể tạo điều kiện cho muỗi phát triển. Điều này đặc biệt nguy hiểm cho các đô thị, có thể tạo ra dịch bệnh trên diện rộng.

Trong khi đó, các hồ điều hòa trên mặt thường là các hệ sinh thái hoàn chỉnh với nhiều loài cá, tôm có khả năng săn và tiêu diệt cung quăng, hạn chế muỗi và các dịch bệnh do muỗi gây ra.

Hiện nay có vẻ Hà Nội rất khó tìm quỹ đất để xây dựng mới các công viên, các hồ điều hòa tại khu vực trung tâm. Tuy vậy, bài toán không phải là không có lời giải. Có nhiều cơ quan, đơn vị đã được bố trí các cơ sở mới và chuyển đi, giao lại cơ sở cũ cho thành phố Hà Nội.

Thay vì sử dụng các cơ sở này để xây mới các chung cư, các khu thương mại, chính quyền thành phố Hà Nội nên sử dụng các khu đất này để xây dựng các công viên, thậm chí có thể kèm theo các hồ điều hòa.

Giải pháp này ngoài việc làm giảm mật độ dân số tại các khu vực trung tâm, giảm tắc đường còn giúp phát huy các dịch vụ hệ sinh thái của các công viên và hồ điều hòa, nâng cao chất lượng sống cho người dân.

Một giải pháp nữa là đào sâu hơn các hồ hiện có. Các hồ nên thiết kế với khu vực vành đai nông, làm chỗ cho người dân vui chơi, tập thể dục, thể thao; nhưng khu vực giữa hồ nên có độ sâu lớn. Việc vận hành hồ cần được kết hợp chặt chẽ với công tác dự báo thời tiết.

Khi được báo sắp có mưa to, nên xả nước hồ tới mức thấp nhất để đón mưa. Như vậy, với cùng một diện tích hồ chứa, có thể tăng năng lực của hồ trong việc tích nước và giảm ngập lụt.

Các giải pháp công trình cứng cần được kết hợp với các giải pháp mềm. Giải pháp mềm đầu tiên là nâng cao chất lượng dự báo thời tiết. Trong thời gian vừa qua, chất lượng dự báo thời tiết của Việt Nam đã tăng rất đáng kể.

4

Tuy vậy, nó có thể được cải thiện mạnh mẽ hơn nhờ áp dụng các công nghệ số, sử dụng các số liệu quan trắc bằng các radar thời tiết số hóa và các số liệu quan trắc số hóa khác được tích hợp vào các mô hình dự báo thời tiết hiện đại, có độ chính xác cao.

Các phần mềm dự báo mưa với thời hạn cực ngắn (nowcasting) sử dụng số liệu quan trắc thời gian thực của các radar số hóa và thuật toán thống kê kết hợp với thuật toán phân tích thần kinh cũng có khả năng cung cấp các bản tin dự báo mưa cực ngắn (30 phút tới 2 giờ) với độ chính xác rất cao.

Các thông tin dự báo thời tiết và mưa có thể được sử dụng để phục vụ cho công tác chuẩn bị, giảm ngập lụt; đồng thời, giúp người dân có thêm

Giải pháp mềm thứ 2 là tăng cường tuyên truyền, nâng cao kiến thức để người dân quản lý tốt hơn rác thải, chấm dứt các hành động vứt rác lung tung để vừa không làm bẩn đô thị, vừa không làm tắc cống.

Thay lời kết

Các giải pháp công trình cứng và giải pháp mềm để chống ngập cho thành phố Hà Nội cần được sử dụng kết hợp với nhau. Vì các giải pháp công trình cứng rất đắt nên rất cần phải phân tích chi phí lợi ích để chọn các phương án xây dựng công trình thoát nước với chi phí thấp nhất và hiệu quả cao nhất.

Các giải pháp mềm có giá thành thấp hơn các giải pháp cứng rất nhiều nhưng hiệu quả của chúng rất cao. Do vậy, Bộ Tài nguyên và Môi trường cần khẩn trương đầu tư thích đáng để nhanh chóng nâng cao chất lượng dự báo thời tiết, dự báo mưa, đặc biệt là dự báo mưa với thời hạn cực ngắn.

Ý kiến của bạn
Hệ luỵ của không kiếm soát được cảm xúc, có thể là nỗi đau khôn cùng

Hệ luỵ của không kiếm soát được cảm xúc, có thể là nỗi đau khôn cùng

Một câu chuyện đang làm đau lòng cả cộng đồng: nam sinh bị nghi là do có xích mích với bạn mà bị người nhà bạn đánh tới chết não xảy ra tại Long Biên (Hà Nội). Kết luận cuối cùng vẫn phải chờ cơ quan công an, tuy nhiên, đây không phải chuyện nhỏ! Giải pháp nào để ngăn chặn sự việc tương tự?

Quản lý ô nhiễm không khí, 'loay hoay' đến bao giờ?

Quản lý ô nhiễm không khí, "loay hoay" đến bao giờ?

Những ngày đầu tháng 3, Hà Nội trở thành một trong những thành phố ô nhiễm nhất thế giới với chỉ số AQI luôn ở mức nguy hại. Kết quả nghiên cứu cho thấy, có tới 29/30 quận, huyện, thị xã có nồng độ bụi PM 2.5 trung bình năm vượt quy chuẩn quốc gia.

Những dấu chân hoa

Những dấu chân hoa

Tháng 3 ở Hà Nội là tháng của nhiều mùa hoa đến và đi trong tiết trời xuân rất đặc trưng của miền Bắc. Đó là sắc trắng miên man của hoa sưa, sắc tím nhẹ mong manh của hoa ban, hay màu đỏ rực của hoa gạo đã bung nở, khoe sắc, khoe hương rồi rụng rơi trên hè phố.

Vướng mặt bằng, nhà thầu cao tốc sốt ruột vì thiệt hại

Vướng mặt bằng, nhà thầu cao tốc sốt ruột vì thiệt hại

Hiện tại vẫn còn một số vướng mắc mặt bằng và mỏ vật liệu, nhưng các nhà thầu cao tốc Vân Phong – Nha Trang vẫn đang bố trí hàng nghìn nhân lực, hàng trăm máy móc thiết bị. Tuy nhiên, do mặt bằng "xôi đỗ", có nơi máy móc, nhân sự vẫn phải chờ mặt bằng và vật liệu, gây lãng phí nguồn lực.

Vì sao đường Lương Định Của làm gần 10 năm vẫn chưa xong?

Vì sao đường Lương Định Của làm gần 10 năm vẫn chưa xong?

Dự án nâng cấp đường Lương Định Của (thuộc địa bàn TP. Thủ Đức, TP.HCM) dài gần 2,5 km được khởi công từ năm 2015, dự kiến hoàn thành sau 2 năm. Tuy nhiên, đến nay đã gần 10 năm, dự án này vẫn đang còn dang dở gây ảnh hưởng đến đi lại và đời sống người dân.

Cao tốc chờ trạm sạc, trạm sạc chờ quy chuẩn

Cao tốc chờ trạm sạc, trạm sạc chờ quy chuẩn

Tính đến cuối năm 2023, cả nước có khoảng hơn 22.000 ô tô điện và con số này gia tăng nhanh chóng theo từng năm. Cùng với đó, chiều dài cao tốc của cả nước hiện lên gần 1.900km và gần 1.700km đang thi công, dự kiến năm 2025, cả nước có 3.000km và 2030 có trên 5.000km cao tốc.

Quý I/2024, khó khăn nhất với doanh nghiệp vẫn là dòng tiền

Quý I/2024, khó khăn nhất với doanh nghiệp vẫn là dòng tiền

Quý I/2024 đã gần trôi qua và số liệu về đăng ký doanh nghiêp từ đầu năm tiếp tục phát đi tín hiệu về những khó khăn chưa vơi nhiều trong cộng đồng kinh doanh.

// //