Bảo vệ động vật hoang dã: Khoảng trống lớn trong nhận thức

Ngày 9/4, trên một trang facebook, một chủ xe đã đăng hình ảnh của một con mèo rừng đã bất động sau khi bị ô tô đâm phải. Ngay lập tức, tài xế nhận được lời mách nước đầy vẻ am hiểu của hàng trăm người cho rằng đó là “mồi nhậu ngon”. Rất nhiều người đã thực sự phẫn nộ trước ý tưởng “gặp gì cũng nhậu” nhậu này. Cùng ngày, hình ảnh một con vích - một loài rùa biển to lớn - bị chết, hai chi trước bị cắt cụt, trôi dạt vào bờ biển ở vịnh Vĩnh Hy (Ninh Thuận) đã khiến nhiều người đau xót. Nhiều ý kiến cho rằng, đây không phải là kết quả của quy luật sinh tồn tự nhiên như cá mập hay các loài săn mồi, cũng không phải là tai nạn, mà là một hành động tàn ác của con người.

Việt Nam là một trong những quốc gia có đa dạng sinh học cao. Tuy nhiên, việc diện tích rừng thu hẹp nhanh do con người tàn phá, cùng với nạn buôn bán, giết mổ động vật hoang dã phức tạp đã dẫn đến số lượng cá thể giảm nhanh, nhiều loài có nguy cơ tuyệt chủng.

Bà Bùi Thị Hà - Phó Giám đốc Trung tâm giáo dục thiên nhiên Việt Nam, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam - nhận định, nguyên nhân chủ yếu là do nhận thức của cộng đồng và khả năng thực thi pháp luật của các cơ quan chức năng còn hạn chế trong việc bảo vệ động vật hoang dã. Bà Bùi Thị Hà bày tỏ:

Một bộ phận người dân trong cộng đồng vẫn mong muốn sử dụng các sản phẩm từ động vật hoang dã. Cơ quan chức năng cũng đã bắt giữ được rất nhiều vụ buôn bán động vật hoang dã trái phép. Nhưng việc bắt giữ chỉ là bề nổi của tảng băng chìm mà thôi. Quan trọng nhất là làm sao phải xử lý được những đối tượng vi phạm cầm đầu thì mới có ý nghĩa răn đe, phòng ngừa tội phạm. Tuy nhiên, khâu xử lý vi phạm của Việt Nam hiện vẫn làm chưa tốt.

Dưới góc nhìn pháp lý, Luật sư Lê Minh Trường - Giám đốc Công ty Luật Minh Khuê - cho biết, các chế tài xử lý hành vi săn bắt, buôn bán, giết mổ động vật hoang dã đã được quy định rõ trong Bộ luật Hình sự 2015.

Cụ thể, Điều 234 quy định, hành vi săn bắt, buôn bán, giết mổ động vật hoang dã sẽ bị xử phạt đến 3 năm tù giam, nếu động vật ở nhóm II là nhóm có nguy cơ tuyệt chủng, cùng mức phạt tiền từ 50 đến 300 triệu đồng. Còn với động vật có nguy cơ tuyệt chủng cao, theo Điều 243, mức phạt có thể lên đến 15 năm tù giam.

Pháp luật về bảo vệ động vật hoang dã đã có, nhưng việc thực thi tại Việt Nam còn kém, dẫn đến người dân “nhờn” luật hoặc không hiểu biết pháp luật.

Đó chính là “khoảng trống” lớn trong việc bảo vệ động vật hoang dã hiện nay. Do vậy, để nâng cao nhận thức người dân, thay đổi cách ứng xử với động vật hoang dã, các cơ quan hữu quan cần có những vụ việc điển hình, được xử lý nghiêm minh. Như vậy, tính răn đe với cộng đồng sẽ cao hơn rất nhiều so với những khẩu hiệu sáo rỗng. Luật sư Lê Minh Trường phân tích:

Truyền thông cũng có nhiều đại sứ thương hiệu. Nhưng thay vì những hoạt động tuyên truyền như vậy, thì chúng ta nên có những vụ xử lý mang tính chất nghiêm minh và điển hình. VD như hành vi giết hại động vật hoang dã, chúng ta đưa ra một vụ mà người ta gọi là án “điểm”. Chúng ta sẽ dùng chính bản án đấy, việc xử lý công khai, minh bạch đấy để tuyên truyền thì sẽ có sức răn đe hơn là việc đưa ra những yếu tố mang tính chất khẩu hiệu.

Ngoài sự thiếu hiểu biết về pháp luật của người dân, cần phải nói thêm rằng, tội phạm buôn bán động vật hoang dã ngày càng tinh vi, thậm chí còn mang tính chất xuyên quốc gia. Việc xử lý được đối tượng cầm đầu là không dễ dàng. TS. Nguyễn Duy Giảng - Viện trưởng VKSND TP.Hà Nội - cho biết:

Lực lượng chức năng thường chỉ bắt được đối tượng thuê mướn, còn chủ đích thực có thể không ở Việt Nam, mà ở nước ngoài. Tuy nhiên, vấn đề hợp tác quốc tế còn khó khăn. Vì vậy, chúng tôi mong rằng, các tổ chức quốc tế sẽ hỗ trợ cơ quan thực thi của Chính phủ Việt Nam, ký kết hiệp định tương trợ tư pháp với các nước là nguồn có động vật hoang dã thường buôn bán, vận chuyển về Việt Nam. Có như vậy, mới xử lý được toàn diện.

Cùng với việc tăng cường thực thi nghiêm luật pháp thì hiện nay, một bộ phận cộng đồng đã nhận ra tác hại của việc săn bắt, giết hại động vật hoang dã chỉ vì lợi nhuận hay thú vui nhất thời. Các trang mạng xã hội bảo vệ động vật còn có sự tham gia của một số lượng lớn giới trẻ, danh nhân, nghệ sĩ và chính trị gia…

Do đó, hoàn toàn có thể sử dụng cộng đồng năng động này để lên tiếng bảo vệ động vật hoang dã và phản đối những hành động dã man, tàn ác. Tiếng nói của động đồng chính là nguồn sức mạnh bảo vệ động vật trước nguy cơ bị tàn sát. Đến đây, chương trình Đường tin chiều nay xin được dừng lại.