Hà Nội - 02437919191    TP. Hồ Chí Minh - 02839919191    MekongFM - 02838309090
  • Hà Nội - 02437919191   
  • TP. Hồ Chí Minh - 02839919191   
  • MekongFM - 02838309090   

Mộ Hồ Xuân Hương ở Hồ Tây?

Phóng viên - 08/01/2019 | 10:04 (GTM + 7)

VOVGT-Nhắc đến tên nữ sĩ Hồ Xuân Hương thì người Việt Nam nào cũng biết và cảm phục về một nữ thi sĩ tài hoa với những bài thơ nôm vô cùng đặc sắc trong lịch sử

Nhiều lời đồn đoán cho rằng, mộ của nữ thi sĩ Hồ Xuân Hương còn nằm lại dưới Hồ Tây

Nghe nội dung chi tiết tại đây:

Thơ Hồ Xuân Hương, nhiều người thuộc, thuộc rồi đem vận vào đời thường mà răn dạy cháu con, mà tự răn mình, thuộc để tìm ý tứ nương tựa những lúc hoàn cảnh trớ trêu.

Nhưng bà là ai? số phận thế nào thì mấy ai tường, thậm chí nhiều chi tiết về cuộc đời bà vẫn lửng lơ trong thắc mắc của người đời như nhà thơ Hoàng Trung Thông từng băn khoăn rằng: “Như có như không như không như có”. Đặc biệt, cho đến hôm nay, gần 200 năm sau ngày mất của bà, việc mộ phần của bà ở đâu vẫn là một dấu hỏi lớn với rất nhiều giả thiết đã được đặt ra.

Theo như sử sách chép lại, có sự thống nhất từ nhiều tài liệu cũ thì nữ thi sĩ quê gốc ở Quỳnh Đôi, Quỳnh Lưu, Nghệ An. Sau này, bà cùng gia đình di chuyển ra kinh thành Thăng Long, một vùng đất ở cạnh Hồ Tây sinh sống. Có lẽ, đó là giả thuyết khiến nhiều người tin rằng, nơi bà sống cũng là nơi bà mất.

Và, cho đến nay, vẫn có rất nhiều lời đồn thổi về mộ phần của Hồ Xuân Hương nằm lại dưới đáy Hồ Tây. Cuộc đời nữ thi sĩ tài hoa này đã gắn bó như thế nào với Hồ Tây, và Hồ Tây đã khắc họa nên phần nào hình ảnh về bà chúa thơ Nôm trong lịch sử thi ca dân tộc, chúng ta sẽ cùng hành trình của Bánh xe đồng vọng  tìm hiểu những câu chuyện liên quan đến nữ sĩ tài hoa Hồ Xuân Hương khi đến với Hồ Tây.

Trước hết, sẽ là câu chuyện được chia sẻ từ khách mời quen thuộc, nhà báo Nguyễn Ngọc Tiến:

“Việc mộ bà Hồ Xuân Hương có chôn ở Hồ Tây hay ko vẫn là dấu hỏi chưa ai trả lời được. Hồ Xuân Hương là bà chúa thơ Nôm của Việt Nam, có quê cha ở Quỳnh Đôi, Nghệ An. Cha bà sau khi đỗ cử nhân thì đi ra Thăng Long để thi tiếp mới lấy vợ là 1 người phụ nữ họ Hà, quê ở Hưng Yên, hai người sống ở phường Khán Xuân chính là cái phường có chợ đêm Khán Xuân nổi tiếng từ thời Hậu Lê và sinh bà Hồ Xuân Hương ở phường Khán Xuân, ngay cạnh Hồ Tây.

Giai thoại về Hồ Xuân Hương thì rất nhiều nhưng có 1 chuyện mà đến bây giờ người ta vẫn nhọc công đi tìm là mộ bà có phải chôn ở Hồ Tây hay ko. Lúc sinh thời, Hồ Xuân Hương có lập 1 cái gọi là Cổ Nguyệt đang ở Hồ Tây, đón tiếp rất nhiều thi sĩ đương thời đến như Phạm Đình Hổ, Lê Đình Diên, thậm chí cả Nguyễn Du nữa, đến mạn đàm chuyện thơ ca, cùng nhau nói chuyện văn chương, chữ nghĩa.

Phải nói là Cổ nguyệt đang rất nổi tiếng vào giai đoạn đó. Tuy nhiên, khi bà mất thì hồi đó người ta ko biết chôn ở đâu, ko biết bà mất vào thời điểm nào, dù xác định được năm nên chuyện đó càng bí hiểm.

Dựa vào bài thơ của Miên Thẩm thì có nghĩ rằng bà được chôn ở 1 nghĩa địa ở Quảng bá, khi nước Hồ Tây dâng lên thì ngôi mộ và nghĩa địa đó cũng bị nhấn chìm. Nhưng lại có giả thiết là mộ của bà được chôn ở gần hồ Trúc Bạch bây giờ. Còn 1 giả thiết khác lại cho rằng mộ bà được chôn ở chỗ gần làng hồ Khẩu bây giờ, theo thời gian nước Hồ Tây dâng lên, hồ mở rộng ra thì rất nhiều nghĩa địa xung quanh hồ bị nước nhấn chìm nên người ta ko biết được đính xác mộ của bà được chôn ở đâu.

Nên nó là 1 cuộc tìm kiếm trở về quá khứ của rất nhiều người. Tuy nhiên, cho đến ngày hôm nay, chưa ai biết chính xác mộ bà chôn ở đâu. Cho đến hôm nay, tôi cũng đã từng hỏi rất nhiều người họ Hồ sống ở Hà Nội về chuyện này nhưng ko ai rõ. Nhưng câu hỏi khác đặt ra là nếu mộ bà ấy ko chôn ở Hồ Tây thì ở đâu? Ở quê thì ko phải và cũng không phải ở 1 nơi khác nên cho đến bây giờ thì có thể khẳng định là mộ Hồ Xuân Hương là chôn ở Hồ Tây”.

Tượng đài nữ sĩ Hồ Xuân Hương được đặt tại khu đền thờ của dòng họ Hồ tại làng Quỳnh Lưu, Nghệ An

Ngày nay, tuy chưa tìm thấy mộ nhưng người đời vẫn nhớ và thờ phụng nữ sĩ Hồ Xuân Hương, tại quê hương của bà là làng Quỳnh, xã Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An. Đó là một ngôi làng cổ có trên 500 năm tuổi, đã có tấm bia tưởng niệm Hồ Xuân Hương do người đời sau thương nhớ, trân trọng tài năng, con người và sự nghiệp thơ của bà mà dựng lên.

Bên cạnh Hồ Tây lộng gió, Hồ Xuân Hương lập ra Cổ Nguyệt đường - là nơi đàm đạo thơ văn, thu hút nhiều văn nhân - bạn bè lui tới, như Chiêu Hổ, Trần Hầu, Tốn Phong Thị, Phạm Quí Thích, Nguyễn Huy Tự, Mai Sơn Phủ, Cư Đình, Trần Quang Tĩnh, Trần Phúc Hiển, và có cả Nguyễn Du nữa…

Cổ Nguyệt Đường gần chùa Kim Liên và cũng không xa Đền Khán Xuân, có lẽ bởi vậy mà không gian Hồ Tây ẩn hiện trong nhiều tác phẩm của bà một cách tự nhiên và đẹp vô cùng. Và chỉ có vẻ đẹp mênh mang, mờ ảo và huyền hoặc của Hồ Tây mới có thể mang đến sự thăng hoa cho hồn thơ và tài năng của người nữ sĩ này.

Theo những nghiên cứu, ghi chép về lịch sử dòng họ Hồ cũng cho biết: Người đời sau chỉ được biết đến mộ phần của bà ngoài mấy câu thơ chữ Hán đề trong “Long Biên trúc chi từ” của Tùng Thiện Vương, em trai vua Thiệu Trị năm 1842 khi theo anh trai ra Bắc tiếp sứ thần nhà Thanh có ghé lại thắp hương cúng Phật một ngôi chùa bên Hồ Tây có làm một bài thơ, sau này được giáo sư Hoàng Xuân Hãn dịch:

“Đầy hồ rực rỡ hoa sen

Sai người xuống hái để lên cúng dàng

Chớ trèo qua mộ Xuân Hương

Suối vàng còn giận tơ vương lỡ làng

Sen tàn, phấn rữa mồ hoang

Xuân Hương đã khuất bên đàng cỏ xanh

U hồn say tít làm thinh/ Gió xuân mấy độ thổi tình không hay...”.

Chính nhờ tài liệu này, con cháu dòng họ Hồ cùng một số nhà nghiên cứu lịch sử họ Hồ đã mầy mò tìm kiếm mộ phần của bà ở khu vực Hồ Tây từ nhiều năm nay. Một người dân trung tuổi, sinh sống tại khu vực Hồ Tây nhiều năm qua chia sẻ:

“Thời bọn cô hồi lớp 11 là vẫn học văn thơ của Hồ Xuân Hương, văn thơ của bà Huyện Thanh Quan thì những chương trình đó bọn cô vẫn học, chương trình bây giờ thì chắc lớp 11, 12 vẫn học.

Mộ Hồ Xuân Hương ở chếch trên chỗ chùa Võng Thị ( chùa Sải ấy). Ở phía đằng ấy ra là có ngôi mộ giữa hồ này này, thì mộ bà Hồ Xuân Hương thì nó ở trên ấy. Giờ lên chỗ chỗ chùa Sải nhìn ra hồ là có mấy ngôi mộ, xây từ ngày xưa mà giờ nó ngập nước hết lên rồi, nhưng mà thực ra cũng truyền thuyết thôi. Tại giờ mình cũng không rõ nữa. Cái khu mộ nó ở giữa hồ nhưng không ra được”.

Các nhà nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, trước đây, quanh khu vực Tây Hồ có nhiều nghĩa địa. Nghĩa địa Lạc Chính gần hồ Trúc Bạch đối diện với Tây Hồ cách một con phố nay là đường Thanh Niên; Nghĩa địa trên gò Thất Tinh giữa Thụy Khuê và làng Hồ Khẩu và Nghĩa địa Đồng Táo ở làng Nghi Tàm, một làng trồng hoa nổi tiếng của Hà Nội.

Trải qua dòng thời gian biến thiên đất bồi đắp lở, sông nước Hồ Tây ngày càng trở nên mênh mang rộng lớn, mỗi lần kết cấu địa tầng thay đổi do điều kiện tự nhiên và nghĩa địa Đồng Táo bị chìm xuống lòng hồ cùng một số nghĩa trang khác.

Cuộc hành trình tìm mộ nữ sĩ Hồ Xuân Hương được những người tâm huyết bắt đầu thực hiện từ ngày 16-3-2003, sau khi căn cứ vào các tài liệu thu thập để đi tìm thì bước đầu đã tạm thời xác định rằng Hồ Xuân Hương mất tại Khán Xuân, được nhân dân trong phường chôn cất chu đáo.

Mộ bà trước đây được xây vuông, đặt ở ven nghĩa địa Đồng Táo. Cạnh mộ của bà còn có bia khắc tên nữ sĩ Xuân Hương. Trải qua bao nắng mưa của thời gian, lũ lụt, vỡ đê, nghĩa địa Đồng Táo nay đã chìm sâu trong làn nước xanh mát của hồ Tây. Nhiều người đánh cá lội xuống hồ Tây, có những ngày nước rút còn chạm cả vào những mộ phần dưới đấy.

Phả hệ Hồ tộc

Theo các nhà nghiên cứu lịch sử dòng họ Hồ kể lại, sau các lần tìm kiếm mộ bà lần nào cũng xảy ra chuyện cả. Có hôm trời đang mát cũng tự nhiên âm u, mây đen từ đâu kéo đến, thuyền đang đi bình thường bỗng đột ngột dừng lại vì gặp sự cố không nổ được máy. Hoặc đang dò tìm mộ, trời bất chợt đổ mưa dông. Dù sự việc chưa có kết quả nhưng tất cả dữ liệu đó cũng là thông tin để tham khảo cho người đời sau trong việc tìm mộ bà.

Những con cháu dòng họ Hồ sau nhiều lần đi tìm mộ nữ sĩ đều có kết luận: Nước hồ Tây mênh mông quá, lòng hồ lại sâu, không sao xác định bằng ca nô và sào chống. Phải áp dụng phương tiện hiện đại hơn, có thợ lặn và nguồn kinh phí đầu tư lớn mới mong có kết quả được. Và cho đến nay, gần 200 năm ngày bà chúa thơ Nôm yên nghỉ, mộ bà đang nằm ở đâu trong lòng hồ vẫn là dấu hỏi cho hậu thế.

Được biết năm 1848 bà mất. Một bà được đặt sát bờ Hồ Tây nhưng sau này sóng gió Hồ Tây làm sạt lở không còn tăm tích. Bà con dân làng còn cho biết một điều đau xót nữa là đến cả ngôi nhà, mảnh vườn xưa của bà cũng không còn giữ được, ngoài hồn thơ của bà đã được ghi tạc trong ký ức dân gian.

Với bà chẳng có đền đài, lăng mộ, nhưng hồn thơ của bà đã tạc vào sóng nước, mây trời, cây cỏ Hồ Tây và những giai thoại còn được dân gian lưu truyền kể lại mãi mãi về tình yêu của bà đối với làng xóm và cảnh vật thiên nhiên Hồ Tây.

Hơn chục ngôi chùa của cả bốn phía Nam - Bắc - Đông - Tây, bao bọc xung quanh mặt hồ rộng lớn xanh biếc một màu, tựa như cánh hoa sen ôm lấy mặt hồ là nhụy sen. Tiếng chuông chùa vang lên trầm lắng từ các ngôi chùa cổ có tự bao đời, khói nhang mịt mù bay vơ vẩn tỏa hương thơm dịu, cảnh sắc Tây Hồ của bốn mùa trời đất xuân hạ thu đông đều tuyệt đẹp như bức tranh thủy mặc hữu tình.

Trải qua bao năm tháng thời gian, nữ sĩ Hồ Xuân Hương vẫn nằm yên nghỉ sâu trong lòng nước mát. Giấc ngủ ngàn thu của bà chúa thơ Nôm trong lòng bông hoa sen, loài hoa tinh khiết, đẹp giản dị mà luôn khiến bất cứ ai say lòng như một sự sắp đặt của duyên số để bù đắp cho thân phận thiệt thòi, đa đoan mà bà đã trải qua trong một kiếp người.

Để đến hôm nay, những thế hệ mai sau nhớ đến người nữ sĩ tài hoa không chỉ qua những bài thơ nôm đặc sắc, mà còn tìm thấy trong dập dờn sóng biếc và mênh mang sương khói Hồ Tây luôn có một hồn hoa thơm mát nhẹ bẫng, lơ lửng la đà dạo chơi trên mặt hồ. Một thính giả cũng có sự quan tâm đến câu chuyện đi tìm mộ phần của nữ sĩ Hồ Xuân Hương và chia sẻ suy nghĩ của mình:

“Tôi có đọc một vài tài liệu nói rằng có khu mộ bà Hồ Xuân Hương ở khu vực hồ nhưng đến nay người ta vẫn không tìm được chính xác là mộ bà ấy ở đâu. Bản thân tôi thì tôi nghĩ việc đó cũng không thực sự quá quan trọng. Tôi chỉ thấy bà ấy là một thi sĩ, được nằm xuống yên nghỉ ở 1 nơi linh thiêng và đẹp đẽ , ý nghĩa như thế này thì đó cũng là điều mãn nguyện mà.

Dù tìm được mộ bà ấy hay không thì những tác phẩm của bà vẫn tồn tại và ảnh hưởng đến các thế hệ sau cơ mà. Vì thế tôi không thấy việc phải tìm ra mộ bà Hồ Xuâ Hương ở chỗ này hay chỗ khác hồ tây là điều cũng không cần thiết. Gọi là biết rồi kể chuyện cơ bản như thế là được rồi”.

Mộ phần nữ thi sĩ Hồ Xuân Hương cũng như rất nhiều dấu tích khác không còn được tìm thấy ở Hồ Tây mang theo rất nhiều sự nuối tiếc, trăn trở cho hậu thế. Hồ Tây bao đời nay vẫn là khoảng không mênh mông sóng nước, là nơi mưu sinh cho bao thế hệ , là nơi dành cho bao tâm hồn nghệ sĩ thăng hoa và cũng là nơi khởi nguồn của tâm thức Hà Nội.

Để nói về tình yêu dành cho Hồ Tây thì sẽ rất khó gọi tên, khi Hồ Tây cần thiết với Hà Nội như không khí,và cần thiết với mỗi người như trong từng hơi thở.

Tags:
Ý kiến của bạn
Hà Nội và những 'dòng sông chết'

Hà Nội và những "dòng sông chết"

Nếu tính trên toàn bộ địa bàn Hà Nội, hiện chúng ta đang "sở hữu" 7 dòng sông lớn nhỏ khác nhau. Trong đó chảy qua địa bàn nội thành có các sông như sông Hồng, sông Nhuệ, sông Tô Lịch, Kim Ngưu... Thế nhưng điều đáng nói, trong 4 con sông vừa kể tên, 3 trong số chúng đã... chết, đúng theo nghĩa đen

Nút giao Chùa Bộc - Thái Hà: Gạch đá ngổn ngang, giao thông ùn tắc

Nút giao Chùa Bộc - Thái Hà: Gạch đá ngổn ngang, giao thông ùn tắc

Hiện dự án đầu tư hoàn thiện nút giao thông Chùa Bộc – Thái Hà (quận Đống Đa, Hà Nội) vẫn đang trong quá trình thi công. Thực tế tình hình giao thông tại đây như thế nào? VOV Giao thông đã có dịp trò chuyện với những người tham gia giao thông thường xuyên di chuyển qua khu vực này.

Đừng để BHYT là bánh... vẽ

Đừng để BHYT là bánh... vẽ

Tính đến cuối năm 2023, đã có hơn 90% người dân trên cả nước tham gia Bảo hiểm Y tế (BHYT). Khi nâng mức đóng BHYT của hơn 93 triệu người thì không chỉ cần tăng mức hưởng mà còn cần tăng cả khả năng tiếp cận dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh được BHYT chi trả.

Lựa chọn SGK: Phát huy sự chủ động của các trường

Lựa chọn SGK: Phát huy sự chủ động của các trường

Các cơ sở giáo dục trên cả nước đang gấp rút lựa chọn SGK năm học 2024-2025 cho học sinh lớp 5, lớp 9 và lớp 12. Quyền chọn SGK được giao cho các trường, làm thế nào để thầy cô phát huy vai trò tự chủ, trách nhiệm, đồng thời hệ thống được kiến thức những năm học trước đó cho học sinh?

Gói 120.000 tỉ giải ngân chậm: “Miếng bánh” sắp hết hạn mà “tủ kính” lại khó mở

Gói 120.000 tỉ giải ngân chậm: “Miếng bánh” sắp hết hạn mà “tủ kính” lại khó mở

Gói tín dụng 120.000 tỉ đồng từ khi được công bố đã đem lại kỳ vọng giải bài toán nhà ở xã hội một cách bền vững. Tuy nhiên, việc giải ngân rất chậm, nhiều dự án không thể triển khai, người thu nhập thấp vẫn chưa thể chạm vào cơ hội có được nơi an cư.

Giá vàng SJC sẽ giảm mạnh?

Giá vàng SJC sẽ giảm mạnh?

Sáng nay (25/3), giá vàng SJC quanh mốc 80 triệu đồng/lượng còn vàng nhẫn 69 triệu đồng/lượng sau 1 tuần giảm mạnh.

Công tác xã hội ngành y, điểm tựa cho những bệnh nhân hiểm nghèo

Công tác xã hội ngành y, điểm tựa cho những bệnh nhân hiểm nghèo

Năm 2010, Chính phủ lấy ngày 25/03 hằng năm làm Ngày Công tác xã hội làm dấu mốc quan trọng khởi đầu phát triển nghề công tác xã hội tại Việt Nam.

// //