Luật Phòng chống tác hại rượu bia được thông qua: Luật pháp và lòng tự trọng

Nghe nội dung chi tiết tại đây:

Luật về rượu bia được thông qua: Những điểm cộng và trừ 

Vào sáng 14/6, ngày họp cuối cùng của Kỳ họp thứ 7 Quốc hội khóa 14, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia với 84,3% tổng số đại biểu tán thành. Như vậy, sau nhiều lần chỉnh sửa và gây nhiều tranh luận, Dự án luật thu hút sự quan tâm đặc biệt của dư luận đã chính thức được thông qua.

Trao đổi với báo chí bên hành lang Quốc hội, đại biểu Nguyễn Ngọc Phương, đoàn Quảng Bình khẳng định, Luật Phòng chống tác hại của rượu bia ra đời vào thời điểm rất phù hợp, khi thực tế xã hội xảy ra nhiều vụ TNGT liên quan đến rượu bia.

“Luật lần này rà soát rất kỹ các yếu tố ảnh hưởng đến rượu bia và các ý kiến thảo luận tranh luận rất nhiều vấn đề là nên đưa ra những ra những dự án như thế nào và các phương án phòng chống rượu bia như thế nào để nâng cao hiệu quả. Tuy nhiên, qua các ý kiến góp ý thì tôi thấy rằng hiệu quả của luật này có đi vào thực tiễn hay không, áp dụng có tốt hay không, thì yếu tố quan trọng nhất là phải nâng cao hình thức xử phạt đối với những trường hợp.uống rượu bia, gây tai nạn”.

Đồng tình quan điểm này, TS Trần Hữu Minh – Phó Chánh văn phòng Ủy ban ATGT Quốc gia đánh giá cao quyết sách của Quốc hội khi bổ sung vào Luật Phòng chống tác hại của rượu bia quy định “Đã uống rượu bia thì không được lái xe”. Bởi thực tế, cứ vào các dịp cao điểm lễ tết, tỉ lệ người nhập viện do TNGT liên quan đến rượu bia là trên 60%.

“Khi chúng ta thực hiện nghiêm quy định không uống rượu bia khi mà lái xe thì người dân sẽ tìm một phương tiện vận tải khác. Lúc đó chính là vận tải công cộng. Việc thông qua điều luật này sẽ là một cú hích tích cực để chúng ta phát triển hệ thống vận tải công cộng hiện nay, vốn đang có nhiều bất cập và chưa đáp ứng được yêu cầu của người dân. Khi luật ấy đi vào thực tế, thì chúng tôi kỳ vọng sẽ là bước đột phá trong vận tải công cộng, cung cấp cho người dân lựa chọn khi đi lại, kể cả sau khi uống rượu bia”.

Bên cạnh việc nghiêm cấm điều khiển phương tiện giao thông mà trong máu hoặc hơi thở có nồng độ cồn, Luật Phòng chống tác hại của rượu bia cũng nhận được đánh giá tích cực ở nhóm giải pháp hạn chế tính sẵn có và tính dễ dàng tiếp cận của rượu bia. Điển hình như: Cấm người chưa đủ 18 tuổi uống rượu bia; Cấm người lao động, học sinh, sinh viên uống rượu bia ngay trước, trong giờ làm việc, học tập và nghỉ giữa giờ; Cấm xúi giục, kích động, lôi kéo, ép buộc người khác uống rượu bia; Cấm bán rượu bia bằng máy bán hàng tự động…

Mặc dù vậy, ông Nguyễn Huy Quang – Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Y tế), thành viên tổ soạn thảo Luật Phòng chống tác hại của rượu bia cũng từng lên tiếng thừa nhận: Sau các lần xin ý kiến các bên và chỉnh sửa, các quy định trong Luật đã bị “suy yếu” dần.

“Chúng ta quy định đối tượng bán, địa điểm bán, phương thức bán, giờ bán, những yếu tố đó sẽ làm giảm khả năng tiếp cận rượu bia. Nhưng trong Luật của chúng ta chỉ quy định mang tính nguyên tắc, tức là giao cho chính quyền địa phương theo lộ trình, tùy điều kiện kinh tế xã hội, sẽ quy định địa điểm, giờ bán và phương thức. Như vậy, các quy định của Dự thảo Luật Phòng chống tác hại rượu bia không phải quá mạnh. Bước đầu, chúng ta coi đây như một tuyên ngôn, một quan điểm của Việt Nam đối với việc phòng chống tác hại của rượu bia”.

Đại biểu Quốc hội Lưu Bình Nhưỡng, đoàn Bến Tre cũng chỉ ra một điểm hạn chế mà Luật chưa quy định cụ thể:

“Một điều rất quan trọng mà đạo luật này không làm được, đó là việc quản lý chất lượng của vài trăm triệu lít rượu thủ công, mà anh lại tập trung cái mũi dùi vào rượu sản xuất bằng phương pháp công nghệ. Nó có quy chuẩn, có tiêu chuẩn, còn rượu thủ công thì vẫn đang trôi nổi, uống thì người chết, người bị bệnh nhiều là ở nhóm đó. Vậy ai là người quản lý rượu thủ công? Ai là người chịu trách nhiệm của rượu thủ công, rượu kém chất lượng trên thị trường thì chúng ta lại chưa làm được”.

Dù đánh giá rất cao việc Quốc hội bấm nút thông qua Luật Phòng chống tác hại của rượu bia, văn bản pháp lý cao nhất về vấn đề này từ trước đến nay, bà Lê Thị Thu, quản lý chương trình phòng chống tác hại thuốc lá, rượu bia thuộc Tổ chức Nhịp cầu sức khỏe (HealthBridge Canada tại Việt Nam), vẫn tỏ ra “tiếc nuối” khi phiên bản cuối cùng của dự thảo vẫn thiếu vắng những giải pháp mang tính “xương sống” mà chính phủ Việt Nam cũng đang hướng đến. Đó là: Giảm tính tiếp cận, tính sẵn có của rượu bia; Kiểm soát chặt hoạt động quảng cáo; và Tăng thuế tiêu thụ đặc biệt, giá bán mặt hàng này.

“Hiện nay, chúng ta vẫn cho khuyến mại rượu bia dưới 15 độ. Nó sẽ là một trong những hoạt động góp phần làm sử dụng rượu bia gia tăng nhanh, đặc biệt ở tầng lớp thanh thiếu niên cũng như chính người sử dụng. Điểm thứ 2, nếu có cơ hội sửa luật, việc chúng ta cho phép bán rượu bia trên Internet rồi qua các mạng xã hội như vậy sẽ góp phần làm gia tăng việc sử dụng rượu bia cũng như là cái tính tiếp cận rượu bia cũng dễ hơn, đặc biệt là nhóm thanh thiếu niên. Điều thứ 3, mặc dù chúng ta biết giá và thuế nằm ở một luật riêng biệt. Tuy nhiên dưới góc độ một luật chung để đưa ra tất cả quy định để hạn chế rượu bia thì việc đưa một quy định nguyên tắc về giá và thuế trong luật này thì tôi chưa thấy điều này nằm đâu đó trong luật”.

Việc Luật Phòng chống tác hại của rượu bia được thông qua và có hiệu lực từ 1/1/2020 là cột mốc quan trọng trong lộ trình kiểm soát sản xuất, phân phối và tiêu thụ rượu bia của Việt Nam. Quá trình xây dựng, chỉnh sửa và ban hành bộ luật này cũng là một kinh nghiệm quý giá cho các nhà làm chính sách và cả các nhà vận động chính sách, khi nó bị “giằng xé” rõ rệt giữa các nhóm lợi ích sức khỏe và lợi ích kinh tế. Các quy định trong Luật cũng thể hiện điều này khi ngày càng bị “suy yếu” đến “rất yếu” qua các lần chỉnh sửa. Và một bộ luật ra đời cũng luôn tồn tại những “điểm cộng” và “điểm trừ”. Chúng ta hướng tới một bộ luật hài hòa, chứ khó có thể có một bộ luật hoàn hảo!

Luật pháp và lòng tự trọng (Bài bình luận của nhà báo Phạm Trung Tuyến)

Cuối cùng thì trong ngày cuối cùng của kỳ họp, Quốc hội cũng đã thống nhất “đã uống rượu bia không lái xe”. Điều đó cho thấy những nỗ lực lên tiếng của công luận đã được lắng nghe và ghi nhận. Tuy nhiên, luật hóa một quan điểm chỉ là bước khởi đầu cho việc xây dựng một trạng thái giao thông an toàn, không bia rượu.

Quan điểm đã uống rượu bia không lái xe không chỉ là câu chuyện của luật pháp, mà còn cần được hiểu là văn hóa, đạo đức của cộng đồng.

Luật pháp không phải lúc nào cũng được tuân thủ, và việc chấp hành luật pháp không phải lúc nào cũng được giám sát. Vì thế, điều quan trọng hơn, mỗi người dân đều được giáo dục rằng việc ép uổng, khích lệ người khác uống rượu là một hành vi vô đạo, mỗi người dân đều hiểu rằng lái xe khi có hơi men, dù chưa gây tai nạn, cũng là một tội ác.

Luật pháp, về bản chất là một sản phẩm phái sinh của văn hóa, của đạo đức xã hội. Vì thế, nếu như vẫn còn nhiều người coi việc uống rượu xong lái xe là điều có thể cảm thông, coi việc ép rượu nhau là một văn hóa, thì dù luật pháp có thể hiện ý chí chống rượu bia mạnh mẽ thế nào thì đó cũng chỉ là sự mạnh mẽ trên văn bản.

Đã uống rượu bia không lái xe! Quan điểm đó chỉ được cụ thể hóa khi việc lạm dụng rượu bia trở thành nỗi xấu hổ của mỗi người, khi mà trong các nhà hàng không còn xuất hiện những tiếng hô “zdo zdo” một cách hào hứng, khi mà các cơ quan báo chí, truyền thông biết từ chối các hợp đồng quảng cáo rượu bia trên các kênh đại chúng, khi mà các nhân vật của công chúng biết xấu hổ khi gắn liền tên tuổi của mình với các nhãn rượu, bia.

Đã uống rượu bia không lái xe! Đó là quan niệm đã được luật hóa bởi sự nhất trí thông qua của gần 500 đại biểu Quốc hội. Đó là một bước khởi đầu tốt cho một trạng thái giao thông an toàn, song điều quan trọng là việc duy trì trạng thái an toàn đó.

Luật pháp được duy trì như thế nào nếu như việc tuân thủ luật pháp không phải là lòng tự trọng của mỗi người dân?